Psihologične reakcije na Esperanto
Claude Piron (prěvod: Jan van Steenbergen)

1. Različne reakcije

Za (začto "Za" a ne "Dlja"? - StefKo) psihologa, ktory raziskyvaje reakcije na slovo «Esperanto», dvě věči směsta sut jasne: velika čest ljudij prizvanyh, da by dali svoje mněnje, imajut o njim mnogo do govorjenja; i za njih sut očevidne, v mnogyh padah daže podavajut je spontanično, razne založenja protivne verifikovajemoj realnosti, na priklad: «nikto nikde ne napisal knigy bezposrědnje na Esperanto», «nemaje dětij imajučih go kako matersky jezyk», i t.d. Take ubědženja dobro ilustruje pismo od čitatelja Petera Wellsa iz Singapora v magazinu Time:

Esperanto ne imaje ni kulturnu historiju, ni vlastnu originalnu literaturu, ni jednojezyčnyh govoriteljev ili daže govoriteljev, za ktoryh jest prvy jezyk. (Wells, 1987)

Kromě togo, u mnogyh iz izpytanyh ljudij vidi se vsake objavy emocionalnoj po vezannosti. Někoji reagujut entuziastično, fanatično. Ale u množinstva reakcije sut patronizujuče, kako by Esperanto byl něčto samorazumno dětinskogo. Izpytana osoba dokazyvaje jasno, že k Esperantu ne možno podhoditi seriozno, a jegov ton jest polny prězrěnja, ironije ili humorističnoj poblažlivosti v odnošen ju k «naivnym dušam», ktore zajmajut se njim. Ako raziskyvatelj, da by dostal kontrolnu reakciju za sravnjenje, pytaje tojže osobě o podobnom mněnju od nosno jezyka bulgarskogo ili indonezskogo, on dostane sovsěm drugy odgovor. Togda ona menje ili veče črěz minutu, vpolno nevtralnym tonom glasa, razkazyvaje vse, čto može o njih povědati... obyčno, že ne znaje ničto.

Kontrast jest udivjajuči, osoblivo kogda testuje se znanje posrědstvom točnyh pytanj o literaturě, geografiji, bogatstvu izražanja i t.d. Směsta stavaje jasno, že vpečetljenja razpytyvanogo o Esperantu sut bliz vpolno zabludne, velmi bolje neželite malenjke kusky znanja iztegnene o kontrolnyh jezykah. Začto v jednom padu on jest svědomy o svojej nekompetenciji, a v drugom už ne?

Prědpoložiteljno na jezyky kako bulgarsky i indonezsky pogledaje se kako něčto, čto naleži k oblasti faktov, ale v padu Esperanta čuje se, že jest prědloženje. Prěd faktami ljudi klanjajut se; imajuči dělo s prědloženjem čujut, že trěba jest od govoriti «da» ili «ne», a potom obraniti tu točku zrěnja. Ale začto mysli se, že Esperanto ne naleži k oblasti faktov? I začto reakcije sut često tako emocional ne? To, že ta emocionalna povezannost ne jest obmedžena v granicah osobnyh razgovorov, dokazyvaje slědujuči citat iz statije o naukě latinskogo jezyka, napisanoj nevtralnym i informativnym tonom kromě jednogo fragmenta:

Zatom slava latinskomu, a von s esperantom, tym směsom smrdečim umětnostju i izdanoju nadějeju! (G.P., 1985)

To rěčenje, nesvezano s ostatkom teksta, izdavaje se emocionalny izbuh, neočekyvano vozkypyvajuči iz nevědomyh glubin. Začto?

Ahoj, Nornen.
Ahoj, prijatelji.
Da, v tom rěčenju, očevidno, je potrěbny imenno genitiv (roditeljnik).
V russkom jezyku, k stilistikě kojego jesm, naruralno, sklonna, v podobnyh kombinacijah je dozvoleno koristati i roditeljnik, i viniteljnik, no toljko v slovah, ktore končajut se samoglaskoju (1-o i 2-o sklonjenja). Jen citat iz priručnika D. Rozentalja:
Выбор падежной формы
1. Некоторые конструкции допускают двоякие падежные формы, одной из которых может быть присуща та или другая стилистическая окраска.
Варианты "вершить судьбами//вершить судьбы" равноправны.
Варианты "бояться, слушаться, дожидаться сестры//бояться, слушаться, дожидаться сестру" равноправны;
Сравните:
Мне было ясно, что все боятся матери (Горький).
Дядю боялись все (Лесков);
Слушаться начальства (Помяловский).
Не забывай матери и слушайся Настасью Петровну (Чехов).
Царицы дожидаюсь, государь (А.К. Толстой).
Вы ведь Гришу дожидаетесь? (Достоевский).
--------------------
A vot ješče citatka iz pěsnji:
"Пусть боимся мы волка и сову..." (Nehaj bojimo se my volka i sovu...)
Slovo "volk" iměje sde roditeljny padež, a slovo "sova" — viniteljny.
====================
Jesm prěvela ovu pěsnju v Medžuslovjansky. Hoti ne rimovano, no, kaže se, dost gladko.

В тёмно-синем лесу, где трепещут осины,
Где с дубов-колдунов облетает листва,
На поляне траву зайцы в полночь косили
И при этом напевали странные слова.

Припев:
А нам всё равно, а нам всё равно,
Пусть боимся мы волка и сову.
Дело есть у нас — в самый жуткий час
Мы волшебную косим трын-траву!

А дубы-колдуны что-то шепчут в тумане,
У поганых болот чьи-то тени встают…
Косят зайцы траву, трын-траву на поляне,
И от страха всё быстрее песенку поют.

Припев:
А нам всё равно, а нам всё равно,
Пусть боимся мы волка и сову.
Дело есть у нас — в самый жуткий час
Мы волшебную косим трын-траву!

А нам всё равно, а нам всё равно,
Твердо верим мы в древнюю молву:
Храбрым станет тот, кто три раза в год
В самый жуткий час косит трын-траву!

А нам всё равно, а нам всё равно,
Станем мы храбрей и отважней льва!
Устоим, хоть раз, в самый жуткий час —
Все напасти нам будут трын-трава!
--------------------
V temno-sinjem lěsu, kde trepeščut osike,
Kde s dubov-vedmakov odlětaje listje,
Na poljaně travu zajcy v polnoč kosili
I pri tom oni pěvali stranne slovese.

Refren:
A nam vse ravno, a nam vse ravno,
Nehaj bojimo se volka i sovu.
Dělo jest u nas — v najstrašnejši čas
My magičnu tut kosimo travu!

A duby-vedmaki něčto šepčut vo mglě toj,
U zlovonnyh mokrišč něčji tenji vstajut...
Koset zajcy travu čarovnu na poljaně
I od straha vse skorěje pěsnju pěvajut.

Refren:
A nam vse ravno, a nam vse ravno,
Nehaj bojimo se volka i sovu.
Dělo jest u nas — v najstrašnejši čas
My magičnu tut kosimo travu!

A nam vse ravno, a nam vse ravno,
Silno věrimo v davno prědanje
Hrabry bude toj, kto tri raza v rok
V najstrašnejši čas kosi tut travu!

A nam vse ravno, a nam vse ravno,
Budemo odvažni bolje nežli lev.
Iztrpimo raz v najstrašnejši čas,
Vse napady nam budut kak trava!
--------------------
Jen originalna video-versija ovoj pesnji:
https://youtu.be/XkDQ8YOQAVA

Un fou écrit une lettre. Le directeur lui demande:
— A qui écrivez-vous?
— A moi.
— Et qu'est-ce que vous y avez mis?
— Je ne sais pas, monsieur le directeur: je ne l'ai pas encore reçue!
----------
Unu frenezulo skribas leteron.
Al li proksimiĝas la direktoro de la frenezulejo ka demandas:
— Al kiu vi skribas?
— Al mi mem.
— Kaj kion vi komunikas en ĉi-letero?
— Mi ne scias, senjoro direktoro. Mi ja ankoraŭ ne ricevis ĝin.
----------
Někoj bezumnik piše pismo. K njemu podhodi direktor lěčiljnji i sprašaje:
— Do kogo vy jeste pišite?
— Do sebe.
— I čto vy povědajete v ovom pismě?
— Ne znaju, pan direktor. Ibo jesm ješče ne polučil jego.

* * *

C'est deux œufs qui sont dans une poêle...
Le premier dit:
— Qu'est-ce qu'il fait chaud ici!
L'autre se retourne et hurle:
— Aaahhhhhh un œuf qui parle!!!
----------
En fritilo kuŝas du ovoj.
Unu el ili diras:
— Sed ĉi-loke fariĝas tamen iom varmege!
La alia turniĝas kaj krias:
— A-a-a!.. Parolanta ovo!
----------
Na smažiljnje ležet dva jajca.
Prvo iz njih kaže:
— Ale sde dělaje se trohu žarko!
Drugo jajce povračaje se i kriči:
— A-a-a!.. Govoreče jajce!

* * *

Un monsieur trouve un pingouin dans la rue et l'amène au commissariat:
— Qu'est-ce que je peux en faire? demande t-il au commissaire.
— Emmenez-le au zoo, répond ce dernier.
Queldues jours plus tard, il rencontre le même monsieur avec le pingouin.
— Mais je vous avais dit de l'emmener au zoo!
— Oui, c'est ce que j'ai fait. Il était très content, et aujourd'hui, nous allons au cinéma!
----------
Unu senjoro trovis surstrate pingvenon. Li venis kun ĝi en policejon kaj demandis:
— Kion mi faru pri ĉi- pingveno?
— Konduku ĝin al zoo, — konsilis deĵoranta policisto.
Sekvatage ĉi-policisto denove renkontis tiun homon kune kun la pingveno surstrate.
— Sed mi ja diris, ke vi konduku ĝin al la zoo!.. — diris la mirigita policisto.
— Jes, ni jam estis en la zoo, — respondis tiu senjoro. — Al ĝi tre plačis tie. Kaj nun ni iras en kinejon.
----------
Někoj pan našel na ulice pingvina. On prišel s njim v policiju i zapytal:
— Čto imaju dělati s ovym pingvinom?
— Vedite jego v zoologičny park, — poradil (posovětoval) dežurny policijnik.
V slědny denj toj policijnik ponovno strěstil na ulice togo člověka zajedno s pingvinom.
— Ale jesm skazal vam, da byste veli sego pingvina v zoologičny park!.. — rěkl on udivjeno.
— Da, jesmo uže byli tam, — odgovoril sej pan. — Jemu velmi spodobalo se. A sejčasno my idemo v kino.

Krugle Ruiny

this is ‮a test.

Nornen, kto prěložil toj razkaz?

StefKo:Nornen, kto prěložil toj razkaz?

Ja. **kryjuči se za drěvesem**

Pěsnja II
Jan Kochanowski, 1586 (prěvod: M. Swat, Bandziol20)

Srdce raste krasoju toj hvilji!
Malo prěd tom gole lěsy byli,
Sněg na zemji vyše laktja ležal,
A po rěkah voz najtęžši běžal.

Nyně drěva listy už naděli,
Poljne luky krasno razcvěteli;
Ledy prošli, a na povrhu vody
Idut koraby, obrabotane lodi.

Nyně istinno se svět ves směje,
Žito vstalo, zapadny větr věje;
Ptice už ob gnězdah razmysljajut,
Prěd zorje prihodom pěvati počinajut.

Ale osnova veselja istogo,
Kogdy člověk sumněnja čistogo
Ni čuje v srdcu nijednoj viny,
Za čto by se sramiti cěljev svojih povinny.

Jemu vina ne trěba mnogo davati
Ni igrati na ljutnji, ni jemu pěvati;
Bude vesely navet i o vodě,
Ibo se čuje isto na svobodě.

Ale kogo molj ukryty kusa,
Jěda nijedna jemu ne vkusna,
Ni pěsnja ni glas ne tkne mu duši,
Vse ide na větr, izběga uši.

Myslji dobra, kojej ne svabi
Ktokoli, hot dom jedvabom by nabil,
Ne grdi mojim altanom drěvjanym,
A budi s mnoju, trězvym a pijanym!

A pair of very short stories
Paro da tre kurtaj rakontetoj
Para velmi kratkih povědok
==========
Brian Newell
What the Devil Wants

The two boys stood and watched Satan slowly walk away. The glint of his hypnotic eyes still fogged their heads.
"Listen, what did he want from you?"
"My soul. And from you?"
"A coin for a pay phone. He urgently needed to call."
"Do you want us to go eat?"
"I want to, but now I have no money at all."
"Nothing wrong. I've got plenty."
----------
Brajan Njuel
Kion volas la diablo

Du knaboj staris kaj rigardis, kiel Satano malrapide iras for. La brilo de liaj hipnotaj okuloj ankoraŭ nebuligis iliajn kapojn.
"Aŭskultu, kion li volis de vi?"
"Mian animon. Kaj kion de vi?"
"Moneron por pag-telefono. Li urĝe bezonas telefoni."
"Ĉu vi volas, ke ni iru kaj manĝu ion?"
"Jes, mi volas, sed nun mi tute ne havas monon."
"Ne estas problemo. Mi ja havas multe."
----------
Brajan Njuell
Čto hoče diavol

Dva hlapca stojali i gleděli, kak Satana medlo uhodi proč. Blěsk jegovyh hipnotičnyh očij ješče mglil jihne glavy.
— Slušaj, čto on htěl od tebe?
— Moju dušu. A čto od tebe?
— Monetu dlja uličnogo telefona. Jemu neodložno trěba telefonovati.
— Ĉi hočeš, da bysmo pošli i sjedli čtokoli?
— Da, hoču. Ale sejčas sovsěm ne iměju pěnezy.
— To ne je problem. Imaju duže grošev.

* * *

Alan E. Meyer
Bad luck

I woke up with severe pain throughout my body. I opened my eyes and saw a nurse standing by my bunk.
"Mr. Fujima,”she said, “ you are lucky to have survived the bombing of Hiroshima two days ago. But now you are in the hospital, you are no longer in danger."
Slightly alive with weakness, I asked:
"Where I am."
"In Nagasaki,”she replied.
----------
Alan E. Meyer
Malbonŝanco

Mi vekiĝis kun forta doloro en mia tuta korpo. Mi malfermis la okulojn kaj ekvidis flegistinon, kiu staris apud mia lito.
"Sinjoro Fuĝima," ŝi diris, "vi bonŝance postvivis la bombadon de Hiroŝimo antaŭ du tagoj. Nun vi estas en nia hospitalo kaj ne plu en danĝero."
Apenaŭ viva pro febleco, mi demandis:
"Kie mi estas."
"En Nagasako," ŝi respondis.
----------
Alan E. Majer
Neudačlivost

Jesm probudil se s težkoju bolju vo vsem mojem tělě. Jesm odkryl oči i uzrěl medsestru, ktora stojala vodle mojego loža.
— Pan Fudžima, — rěkla ona, — vam udalo se prěžiti bombardovanje Hirošimy dva dnja nazad. Sejčas vy jeste v našej lěčiljnje, i vam ničto bolje ne grozi.
Jedva živy vslěd slabosti, jesm zapytal:
— Kde ja?..
— V Nagasaki, — odgovorila ona.

Ahoj, zaščitniki i propagovatelji jezyka MS’ogo.

U losovanija sut dvě tipy biletov: (a) tamte bilety, za ktore vy dostavate nagradu, (b) a tamte, za ktore vy ne dostavate ničego. Kako imenovati te tipy?

(a) Izigryvajuči bilet? Izigrateljny bilet? Bilet izigranja? Bilet-izigratelj?
(b) Proigryvajuči bilet? Proigrateljny bilet? Bilet proigranja? Bilet-proigratelj? Pusty bilet? Běly bilet?

Blagodarim vam za vašu pomoč.