Al la enhavo

Pri la japana fleksio

de nornen, 2018-aŭgusto-17

Mesaĝoj: 115

Lingvo: Esperanto

ito (Montri la profilon) 2018-novembro-24 03:58:30

Kara nornen,

日本語で失礼します。

人間に20本の指があることから、それを元にして20個の基数を作ったというのは非常に興味深いことですが、自然な発想ではありますね。おそらくマヤ文明以外にも、このようなシステムを構築した言語が存在するのではないかと想像します。いったん基数(言葉)が作られると、それを元に cerbumi/kalkuli することはそれほど難しいことではないと思いますが、すでに10個の基数で cerbumi/kalkuli する習慣が身についてしまっている者にとって、20個の基数を使って実際に計算を行うことは非常に困難です。マヤの人達は、できれば 20進法 を残したいところでしょうが、10進法が世界的にスタンダードになっている現在において、このシステムを取り入れなければならない現状は、受け入れるしかないように思われます。マヤの人たちが暦(日付システム)において独特の20進法を残したことは非常に賢明なことだと思います。自分たちの開闢以来の暦を「日数」(1866308 tagoĵ)で表現できるというのは驚嘆に値しますし、かつ魅力的です。..... 現在ケクチ語の基数として独自の文字が存在しているのですか?それともアルファベットで表記するのですか?

ところでエスペラントでは、千より大きい数を千進法(1000, 1000^2, 1000^3... sistemo)で表しますが、これは日本人にとっては難しいです。日本語は通常万進法(10,000, 10,000^2, 10,000^3 ....sistemo)なので、私にとって 1万 を 10 mil, 10万を 100 mil と換算して表現するのは大変難しいです。いったん身についてしまった cerbumi/kalkuli の習慣を変えることは非常に困難なことです。また 1000^2 を milion という数詞でなく miliono という名詞を使わなければならないというのも大変苦労させられます。(涙)

Prova esperantigo:

Tio estas mirinda sed natura ke oni kreis 20 fundamentajn numeralojn pro la rimarko pri nombro de homaj fingroj. Mi konjektas ke pluraj etnoj krom maja-uloj kreis tian ĉi kalkulsistemon, kaj ke estas ne tiel malfacile cerbumi/kalkuli uzante ilin post kreo de tiaj ĉi fundamentaj numeraloj(vortoj). Sed estas melfacile tiel (laŭ dudeka(?dudekuma sistemo)) praktike cerbumi/kalkuli por tiuj kiuj estas jam kutimiĝinta en deka(?dekuma) sistemo. Mi kredas ke maja-uloj volus restigi tiun tradician sistemon, sed la cirkonstanco ke deka(?dekuma)) sistemo jam estas disvastiĝinta kaj fariĝinta normo devigite acceptis tiun sistemon. Tio estas saĝa ke maja-uloj restigis la sistemon en dato-sistemo. Tio estas mirinda kaj alloga ke oni povas montri sian kalendaron per tuthistoria ?tagaro(日数). ... Ĉu nuntempe la kekĉia havas proprajn fundamentajn numeralajn literojn? Aŭ ĉu oni uzas alfabeton?

Nu en Esperanto oni devas esprimi grandan nombron (pli multa ol mil) per potenco de 1,000. Tiu esprimo estas tre malfacila por japanlingvanoj, ĉar ni esprimas grandan nombron per potenco de 10,000. Ni devas esprimi 一万 kiel 10 mil, 十万 kiel 100 mil. Plie la devo uzi substantivojn kaj ne numeralojn (ekz. ne 'milion' sed 'miliono') estas peniga al ni.

nornen (Montri la profilon) 2018-novembro-26 20:10:45

Kara ito,
現在ケクチ語の基数として独自の文字が存在しているのですか?それともアルファベットで表記するのですか?
Jes, ili ja havas proprajn glifojn. Vidu ĉi tie.
ところでエスペラントでは、千より大きい数を千進法(1000, 1000^2, 1000^3... sistemo)で表しますが、これは日本人にとっては難しいです。日本語は通常万進法(10,000, 10,000^2, 10,000^3 ....sistemo)なので、私にとって 1万 を 10 mil, 10万を 100 mil と換算して表現するのは大変難しいです。いったん身についてしまった cerbumi/kalkuli の習慣を変えることは非常に困難なことです。また 1000^2 を milion という数詞でなく miliono という名詞を使わなければならないというのも大変苦労させられます。(涙)
Ho, ĝis nun mi neniam pensis pri tio, ke Esperantaj nombroj estas aŭ numeraloj (unu ĝis mil) aŭ substantivoj (ekde miliono). Vi tute pravas, ke tio estas ĝena. Mi komprenas, ke la grupigo per 1000 kaj la grupigo per 10000 kaŭzas malfacilaĵojn. Mi ofte spertas rilatan problemon: En la eŭropa Hispana la nombro 4,321 egalas 4+321/1000 kaj 4.321 egalas 4321, dum en la gvatemala Hispana 4,321 egalas 4321 kaj 4.321 egalas 4+321/1000. Tute inverse!

ito (Montri la profilon) 2018-novembro-27 10:31:56

Kara nornen,

Mi dankas pro via klopodo por fari la filmon.

二十進法算盤[そろばん] (dudekuma abako) を作ってみました。きっとグラテマラにもこんな道具があるのではないでしょうか?

Dekuma; Japana: http://qtlcms.webcrow.jp/temp/shuzan.png
Dudekuma: http://qtlcms.webcrow.jp/temp/dudekumo.png

nornen (Montri la profilon) 2018-decembro-02 15:22:57

Kara ito,

Fakte, neniu ĉi tie uzas dudekuman abakon! Nekredeble, ke estis bezone, ke Japanulo elpensis tion. Al mi ŝajnas tre interesa kaj utila la aparato, kiun vi prezentis.

Estus eĉ pli utila meĥanika kalkulilo, kiu povas kalkuli "x + y (mod 13)" kaj "x + y (mod 20)". Ĉar tiel oni facile povus sumi datojn de la Colkina kalendaro (prae: Tzolk'in, nun: Cholq'ij), kiu konsistas el 20 nomoj kaj 13 nombroj. Tamen la sekvenco de tagoj estas alia ol ekz en la okcidenta kalendaro. Dum en la okcidenta kalendaro oni unue transiras ĉiujn nombrojn antaŭ ol iri al la sekvanta nomo (=monato) (1 marto, 2 marto, 3 marto, ..., 31 marto, 1 aprilo), en la Colkin oni ĉiutage ŝanĝas kaj la nombron kaj la nomon: 1 Imox, 2 Iq', 3 Aq'ab'al, 4 K'at, 5 Kame, ..., 13 Aj, 1 B'alam, 2 Tzikin, ... 8 Imox, 9 Iq', ktp.
Ĉar 13 kaj 20 ne havas komunan dividanton, la kalendaro ripetiĝas ĉiujn 260 tagojn.

Tradicie, oni nomis la infanojn laŭ ilia naskotago. Ekz mi, kiu naskis 12/18/6/1/8 : 12 Q'anil, tradicie nomiĝus "12 Q'anil = Kab'laju Q'anil = 十二種".

Kian kalendaron uzadis la Japanuloj antaŭ ol ekuzi la okcidentan? Ĉu hodiaŭ ankoraŭ en certaj kuntekstoj oni uzas praajn kalendarojn (ekz por ceremonioj, kulto, religio, ktp)?

ito (Montri la profilon) 2018-decembro-05 08:56:47

Kara nornen,

算盤 venis el Ĉinio, kaj japanoj pli bonigis ĝin rapide manipulebla. Mi aŭdis ke lertuloĵ de 珠算(eĉ infanoj) ne uzas la aparaton, ĉar disketoj(珠) moviĝas spontane en imago, tiel same kiel ŝakludantoj povas antaŭvidi multajn movojn de ŝakfiguroj.

ĉina https://www.youtube.com/watch?v=4z1qNzYmWzg
japana https://www.youtube.com/watch?v=mZ0adAZ8qaw

---- pri majaa kalendaro

Ho ve, mi tute ne povas kalkuli laŭ Tzolk'in, mi ne havas kapablon pri matematiko (ne nur pri matematiko sed ankaŭ pri ... ) Mia kapo estas ja ŝtono de dekumo. Mi supozas ke oni devas kalkuli laŭ Tzolk'in helpe de komptilo (涙), ĉar 13 estas tro granda primo por per-mana manipulilo.

---- pri japana tradicia kalendaro

Japana tradicia kalendaro konsistas el 2 sistemoj. Unu estas 元号[げんごう](regna erao) kaj la alia estas 干支[かんし] (sesdekuma sekveco) . Ambaŭ originas de ĉinio.

元号 temas pri jaroj kaj ĝi rilatas al la imperia sistemo (?monarkio). Oni honorigante vivadon kaj regadon* de la imperiestro donas propran nomon je ties generacio. Ekzemple nuna generacio (erao) nomiĝas 平成. Do tiu ĉi jaro nome la jaro 2018 estas 平成三十年.

干支 temas pri jaro, monato, tago, horo, direkto. Ĝi esprimas ilin per paroj de 十干(甲・乙・丙・丁・戊・己・庚・辛・壬・癸)kaj 十二支(子・丑・寅・卯・辰・巳・午・未・申・酉・戌・亥)tiel: 甲支・乙丑・丙寅・丁卯・己巳・庚午・・・・癸亥(= 60 paroj). Oni uzas 干支 ekzemple tiel: oni nomas la jaron 2018 平成戊戌[へいせいぼじゅつ]kaj oni nomas la enlandan militon kiu okaziĝis en 1868 慶応戊辰戦争[けいおうぼしん戦争]aŭ simple 戊辰戦争(慶応 estas la lasta erao de 江戸時代 (Edo periodo)) ktp..

10 干(十干)[じゅっかん]devenas de ĉina primitiva filozofio/pseŭdoscienco 陰陽説[いんようせつ](la teorio de 陰 Jino kaj 陽 Jango)kaj 五行説[ごぎょうせつ] (la teorio de 5 elemontoj: 木 arbo 火 fajro 土 grundo 金 metalo 水 akvo). Ekzemple 甲 = 木-陽, 乙 =木-陰, 丙 = 火-陽, 丁= 火-陰・・・・壬 = 水-陽, 癸 = 水-陰.

12 支[じゅうにし] originas de ĉina astronomio/tempa sistemo/direkta nomo. Ekzemple rilate al horo: 23-a 〜 1a horo = 子, 1a 〜 3a horo = 丑・・・・, rilate al direkto: 0° (nordo) = 子, 30° = 丑, 60° = 寅, 90° (oriento) = 卯 ・・・.

Kvankam en praa tempo 元号 estis uzata en orientaj aziaj landoj, tamen ĝi nun restas nur en japanio, ĉar la monarkio jam ne restas krom en japanio. Nuna japana imperiestro esas la 125a. 干支 jam ne funkcias pri ĉiutagaj aferoj kaj oni uzas ĝin nur ĉe ceremoniaĵoj, kalendaro(nur pri jaro) kaj aŭguradoj.

* Fakte la japana imperiestro jam de frue efektive ne politike regis la landon sed estadis kiel plena superulo. (li nur faras ekzemple nomumi efektivan reganton 将軍, sendi diplomatojn kun sia subskribita letero al eksterlandoj, okazigi religiajn aferojn ktp..) Tial oni diras: 「天皇は君臨すれども統治せず」(Kvankam la imperiestro estadas super popolo tamen ne regas popolon). Nun oni rigardas la imperiestron ne la superulo sed la simbolo de Japanio kaj unuiĝo de la popolo laŭ la konstitucio.

Reen al la supro