اسپرانتو چیست؟
زبانی است بسیار مناسب برای روابط بین‌المللی.
"آرمان ابدی اسپرانتو چنین است: بر بنیاد زبانی بی‌طرف دیوارهای میان نسل‌ها فرو بریزند و انسان‌ها عادت داده شوند، که هر یک از آنها به یکدیگر فقط انسانی و برادرانه نگاه کند."
زبان اسپرانتو را لودویک لازار زامنهوف بر اساس که دستور زبان زبان‌های اروپایی با حداقل استثنا ابداع کرده است. واژگان عمدتاً در زبان‌های لاتین مشترک است هر چند واژگانی از زبان‌های ژرمنی و برخی دیگر هم در آن وجود دارد. زبان جدید، که کتاب اول آن اولین بار در سال ۱۸۸۷ منتشر شد گویشورانی را به خود جلب کرد و در روند طبیعی رشد زبانی، گروه‌هایی از مردم که آن را در حوزه‌های مختلف زندگی به کار بردند که منجر به ایجاد فرهنگ ویژه زبان شده است. دو دهه بعد اولین کودکانی که با پدر و مادر خود به اسپرانتو صحبت کردند، متولد شدند، آنها نخستین "بومیان زبان اسپرانتو" بودند. برخی می‌گویند زبان اسپرانتو اول برای ارتباطات بین‌المللی به وجود آمده است اما در حال حاضر "جامعه اسپرانتو" نیز ایجاد شده است.
آن بر اساس واژگان زبان‌های هندواروپایی ایجادشده است، اما با این هدف که، برای یادگیری باید آسان باشد. بدین خاطر، نوعی دستور زبان ترکیبی است، یک مشخصه متشکل از زبان‌های ترک و فینواوگر، و در یک سطح عمیق‌تر مانند چینی و ویتنامی منفرد است. این به این معنی است که تکواژهای آن می‌تواند به‌عنوان واژه‌های مستقل استفاده شود. اسپرانتو دستور زبانی کاملاً منطقی دارد و آفریدن بسیاری از واژه‌ها را با تلفیق و ترکیب ریشه‌ها به همراه حدود چهل آوند ممکن می‌سازد، (برای مثال، از ریشه san- ، ایجاد کلماتی مانند malsana ، malsanulo ، gemalsanuloj ، malsanulejo ، sanigilo ، saniĝinto sanigejo malsaneto ، malsanego ، malsanegulo ، sanstato ، sansento ، sanlimo ، malsankaŭzanto ، kontraŭmalsanterapio ...) را ممکن می‌سازد. بخش‌های اصلی گفتار (اسم، فعل، صفت و قید) دارای پایانه هستند، که همیشه در کلمه نشان‌دهنده قاعده دستوری خود می‌باشند. قاعده‌مندی آن باعث فراگیری آسان می‌شود، و توانایی برای ایجاد کلمات جدید، آن را یکی از مولدترین زبانها، با تعداد بالقوه نامحدودی از کلمات می‌سازد. آن می‌تواند تمام انواعی از ایده‌های جدید و یا حالات را بیان کند. به عنوان مثال، فرد می‌تواند یک رمان در مورد مریخی‌های میز شکل افسانه‌ای بنویسد و آنها را tablo ، tablino ، tablido ... بنامد. می‌توان انسانی را قدم‌زنان به سمت عقب تصور کرد ( inversmarŝanto )، چاره‌ای در تقابل با خشک‌اندیشی ( maldogmigilo ) و غیره.
ویژگی‌های مهم اسپرانتو
ایده‌ی اولیه اسپرانتو راجع به پشتیبانی از بردباری و احترام میان انسان‌ها در میان اقوام و فرهنگ‌های گوناگون است. ارتباطات مسلماً بخش استثنایی تفاهم بین‌المللی بوده و اگر این رابطه به وسیله‌ی زبانی بی‌طرف صورت پذیرد به این احساس کمک می‌کند که "دیدارها" طبق شرایط برابر و حرمت گذاری یکی بر دیگری تحقق می‌پذیرد.
بین‌المللی
اسپرانتو عموما برای برقراری ارتباط میان انسان‌ها با ملیت‌های مختلف که زبان مادری مشترکی ندارند استفاده می‌شود.
بی‌طرف
به ملت یا کشور خاصی تعلق ندارد و به همین دلیل به صورت يك زبان بی‌طرف عمل می‌کند.
برابری
در مقایسه، کسی که به زبان انگلیسی با فردی که زبان مادری‌اش انگلیسی است صحبت می‌کند، فردی که از اسپرانتو استفاده می‌کند خود را در استفاده از زبان با دیگران برابر احساس می‌کند.
نسبتا ساده
به مدد ساختار و ساختمان اين زبان معمولا یادگیری اسپرانتو بسیار ساده‌تر از زبان‌های خارجي دیگر است.
زنده
اسپرانتو همانند زبان‌های دیگر زنده و متحول است و به همین دلیل می‌توان جنبه‌های مختلف اندیشه و احساس انساني را با آن بیان نمود.
عادلانه
همه کسانی که اقدام به یادگیری اسپرانتو می‌کنند، یک فرصت خوب برای دستیابی به سطح بالایی از آن را دارند، و ازنقطه‌نظر زبانی جایگاه یکسانی با دیگران در برقراری ارتباط دارند، صرف‌نظر از خاستگاه و پس‌زمینه زبان خود.
تاریخچه
-
1878
اولین نسخه اسپرانتوی قدیم را که زامنهوف آن را Lingwe Uniwersala نامید نهایی شد. با این حال آن طرح با اسپرانتوی مدرن بسیار متفاوت است.
-
1887
زامنهوف، با کمک همسرش اقدام به انتشارکتاب اول که معرف اسپرانتوی مدرن بود پرداخت.
-
1889
اولین مجله اسپرانتویی راسپرانتودان در نورنبرگ آلمان منتشر شد و اولین باشگاه اسپرانتویی در همان تاسیس شده است.
-
1905
در اولین کنگره جهانی در بولونی سور مر(فرانسه) 688 نفر شرکت کردند.
کناب بنیان اسپرانتو منتشر شد.
-
1908
انجمن جهانی اسپرانتو تاسیس شد.
-
1954
یونسکو در نتظیم اولین قطعنامه خود درباره اسپرانتو از انجمن جهانی اسپرانتو UEA به عنوان مشاور سود برد.
-
1985
دومین قطعنامه یونسکو از کشورهای عضو سازمان ملل خواستار آن است که از اسپرانتو در برنامه های آموزشی مدارس استفاده کنند.
-
1987
در هفتاد و دومین کنگره جهانی اسپرانتو در ورشو، به مناسبت صدمین سالگرد اسپرانتو شش هزار نفر شرکت کردند.
-
2008
نسخه اسپرانتویی ویکی‌پدیا، بزرگترین دانشنامه آنلاین، با بیش از ۱۰۰۰۰۰ مقاله در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.
-
2009
در چارچوب مرجع مشترک اروپایی برای آزمون زبان، امکان برگزاری امتحانات بین المللی اسپرانتو در سه سطح (B1، B2، C1) بر اساس چهار بنیان درک شنوایی، نوشتن و ارتباطات شفاهی و کتبی فراهم شده است.
-
2012
گوگل ترانسلیت اسپرانتو را به عنوان شصت و چهارمین زبان خود اضافه کرد.
-
2015
دوره آموزش اسپرانتو برای انگلیسی زبانها در Duolingo منتشر شد.
-
2016
نسخه جدید lernu! منتشر شد.
اسپرانتو یعنی ...
-
بخش 1
اسپرانتو زبانی مناسب برای همه چیز است.
-
بخش 2
اسپرانتو زبانی با ویژگی های زیاد است.
-
بخش 3
اسپرانتوزبانی مورد استفاده به روشهای گوناگون است.
-
بخش 4a
اسپرانتوزبانی قابل یادگرفتن و شایسته یادگیری است.
-
بخش 4b
اسپرانتوزبانی قابل یادگرفتن و شایسته یادگیری است.
-
بخش 5
اسپرانتو زبانی با جنبش رنگارنگ است.
-
بخش 6
اسپرانتو زبان آینده است.
دستور زبان
الفبا
.الفبای اسپرانتو هر حرف همیشه یکسان تلفظ می‌شود، و استفاده از حروف کاملا طبق قاعده است. روی مثال‌ها کلیك کنید تا نحوه ادا کردن آنها را بشنوید!
- Aa ami دوست داشتن
- Bb bela زیبا
- Cc celo هدف
- Ĉĉ ĉokolado شکلات
- Dd doni دادن
- Ee egala برابر
- Ff facila آسان
- Gg granda بزرگ
- Ĝĝ ĝui لذت بردن
- Hh horo ساعت
- Ĥĥ ĥoro گروه هم آواز
- Ii infano کودک
- Jj juna جوان
- Ĵĵ ĵurnalo روزنامه
- Kk kafo قهوه
- Ll lando کشور
- Mm maro دریا
- Nn nokto شب
- Oo oro طلا
- Pp paco صلح
- Rr rapida سریع
- Ss salti پریدن
- Ŝŝ ŝipo کشتی، قایق
- Tt tago روز
- Uu urbo شهر
- Ŭŭ aŭto اتومبیل
- Vv vivo زندگی
- Zz zebro گورخر
اسامی
تمام اسامي در اسپرانتو به -o ختم مي‌شوند. (اسم از لحاظ دستوري نام اشياء يا امور و موضوعات هستند.)
-
domo
خانه
-
libro
كتاب
جمع
نشانه جمع در اسپرانتو -j است:
-
domoj
خانه‌ها
-
libroj
كتاب‌ها
مفعول
در اسپرانتو، مفعول مستقیم در جـمله را با افزودن -n نشان می‌دهیم. این کار به ما اجازه می‌دهد نظم و ترتیب جـمله را تغییر دهیم بدون آن‌که معنی جـمله عوض شود. (مفعول بی‌واسطه مستقیماً در برخورد عمل قرار می‌گیرد و علامت آن در فارسی "را" است.)
-
La hundo amas la katon
سگ گربه را دوست دارد
-
La kato amas la hundon
گربه سگ را دوست دارد
صفت ها
همه‌ی صفت‌ها در اسپرانتو به -a ختم می‌شوند. (صفت اسم را تعریف می‌کند).
-
alta
بلند، مرتفع
-
bela
زیبا
پیشوندها
نگاه كنيد! با افزودن پيشوند mal- در آغاز واژه معني ضد و مخالف به آن مي‌دهد
-
malalta
كوتاه
-
malbela
زشت
mal- نمونه‌ی یک پیشوند است. پیشوند قبل از کلمه قرار می‌گیرد تا واژه‌ی جدیدی ساخته شود. در اسپرانتو ۱۰ پیشوند متفاوت وجود دارد.
پسوندها
روش‌هاي بسياري براي ساختن كلمات جديد به وسيله‌ي پايانه‌هاي مخصوص جود دارد. مانند، -et- كه چيزي را كوچك ميكند
-
dometo
كلبه
-
libreto
كتابچه
-et- یک پسوند است. پسوند پس از ریشه کلمه قرار می‌گیرد و واژه‌ی جدیدی ساخته می‌شود. اسپرانتو دارای ۳۱ پسوند است.
افعال
افعال، بديهي است، كه خيلي مهم هستند. اما شما آنها را در اسپرانتو بسيار ساده خواهيد يافت. (افعال دلالت بر انجام عملي داشته يا نشان‌دهنده حالتي هستند.)
-
ludi
بازي‌كردن، نواختن
-
ridi
خنديدن
وجوه فعل
نشانه مصدر -i است. نشانه فعل زمان حال ساده -as، فعل گذشته ساده -is، و آينده ساده -os است كه به انتهاي ريشه واژه مي‌چسبد. در اسپرانتو افعال بي‌قاعده وجود ندارد!
- mi estas من هستم
- mi estis من بودم
- mi estos من خواهم بود
- vi estas تو هستي/ شما هستيد
- vi estis تو بودی / شما بوديد
- vi estos تو خواهي بود/ شما خواهيد بود
- li estas او (مذكر) هست
- li estis او (مذكر) بود
- li estos او (مذكر) خواهد بود
- ŝi estas او (مونث) هست
- ŝi estis او (مونث) بود
- ŝi estos او (مونث) خواهد بود
- ĝi estas آن (اشيا و جانوران) است
- ĝi estis آن (اشيا و جانوران) بود
- ĝi estos آن (اشيا و جانوران) خواهد بود
- ni estas ما هستيم
- ni estis ما بوديم
- ni estos ما خواهيم بود
- ili estas آنها هستند
- ili estis آنها بودند
- ili estos آنها خواهند بود
قیدها
واژه‌هايي كه در آخرشان حرف -e باشد قيد هستند. (قيد فعل را تعريف و توصيف ميكند.)
-
silente
ساكت
-
rapide
سريع، با سرعت