Je es una preposición sin significado definido. La intención original era que se usase je en todas las situaciones abstractas en las que no exista otra preposición. Por eso durante los momentos iniciales se usaba je muy a menudo. Actualmente je es más infrecuente, e indica principalmente horas y medidas. Generalmente se evitará je, si existe una alternativa mejor.
Frecuentemente se puede usar la terminación N en vez de je, principalmente para medidas y puntos de tiempo.
Hora y otros puntos temporales
- Ni prenos la buson je dudek (minutoj) antaŭ la deka (horo). - Cogeremos el autobús a las diez menos veinte.
- Tio okazis je Pasko. - Eso ocurrió en Pascua.
- Je la lasta fojo mi permesas al vi fari tion. - Por última vez te permito hacer eso.
Medida
- Vi certe estas je duono da kapo pli alta ol mi. = ...duonon da kapo pli alta ol mi. - Tu ciertamente eres media cabeza más alto que yo
Generalmente se usa la terminación -N para indicar medida.
Ausencia, abundancia y anhelo
-
Ĝi estas libera je mankoj. - Esta libre de faltas
O ...de mankoj.
- Abram estis tre riĉa je brutoj, arĝento, kaj oro. - Abram era muy rico en ganado, plata y oro.
-
Glaso da vino estas glaso plena je vino. - Vaso de vino es un vaso lleno de vino.
O ...plena de vino.
-
Mi sopiras je mia perdita feliĉo. - Suspiro por mi felicidad perdida.
O ...mian perditan feliĉon / ...al mia perdita feliĉo..
Estado corporal o anímico
- Ili suferas je astmo. - Padecen de asma.
- Ŝi gravediĝis je ĝemeloj. - Está embarazada de gemelos.
- Li malsaniĝis je profunda melankolio. - El enfermó de melancolía profunda
Parte del cuerpo de alguna manera tocada por captura, enfermedad, entre otros
-
Li kaptis min je la brako. - Me cogió por el brazo.
Je la brako indica mi brazo. También se puede decir ĉe la brako. Para indicar su brazo (el que él usa para cogerme), se usa per: Li kaptis min je la maldekstra brako per sia dekstra mano.
- Li estas malsana je la brusto. - Está enfermo del pecho.
Diversas expresiones predeterminadas
-
Ŝi kredas je Dio. - Ella cree en Dios.
Kredi je iu o je io = "creer que alguien o algo realmente existe". Kredi ion, al io, pri io = "creer que eso es verdadero". Kredi al iu = "creer que alguien dice la verdad".
- Je mia miro la afero sukcesis. = La afero sukcesis, kio mirigis min. - Je mia miro la afero sukcesis. = El asunto resulto exitoso, lo cual me sorprendió.
-
Mi vetis kun ŝi je dek dolaroj. - Aposté con ella diez dólares.
El vencedor de la apuesta, ganará los 10 dolares. También se puede usar pri.