Je er en preposisjon uten en definert mening. Opprinnelig var intensjonen at je skulle brukes i alle abstrakte situasjoner hvor ingen andre preposisjoner passet. Derfor ble {je} brukt mye av de første som snakket Esperanto. Idag er je mye mindre brukt, og viser hovedsaklig tid og mål. Generelt bør en bør unngå å bruke je hvis det finnes et bedre alternativ.
N-endingen kan ofte brukes istedet for je, spesielt for mål og tidspunkter.
Klokkeslett og andre tidspunkter
- Ni prenos la buson je dudek (minutoj) antaŭ la deka (horo). - Vi tar bussen ti over halv 10 [direkte: Vi tar bussen tjue (minutter) på ti (time)].
- Tio okazis je Pasko. - Dette skjedde ved påske.
- Je la lasta fojo mi permesas al vi fari tion. - Den siste gangen vil jeg tillate deg å gjøre det.
Mål
- Vi certe estas je duono da kapo pli alta ol mi. = ...duonon da kapo pli alta ol mi. - Du er sikkert et halvt hode høyere enn meg. = …halvt hode høyere enn meg.
Vanligvis bruker man N-ending for å vise mål.
Mangel, overflod og lengsel
-
Ĝi estas libera je mankoj. - Den er fri for feil.
Eller ...de mankoj
- Abram estis tre riĉa je brutoj, arĝento, kaj oro. - Abram var svært rik på dyr, sølv og gull.
-
Glaso da vino estas glaso plena je vino. - Et glass med vin er et glass full av vin.
Eller ...plena de vino.
-
Mi sopiras je mia perdita feliĉo. - Jeg lengter etter min forsvunne lykke.
Eller ...mian perditan feliĉon / ...al mia perdita feliĉo..
Tilstand i kropp og sjel
- Ili suferas je astmo. - De lider av astma.
- Ŝi gravediĝis je ĝemeloj. - Hun ble gravid med tvillinger.
- Li malsaniĝis je profunda melankolio. - Han ble syk med dyp tungsinn.
Kroppsdel i forbindelse med å holde, å berøre, sykdom etc.
-
Li kaptis min je la brako. - Han tok meg ved armen.
Je la brako (ved armen) viser til min arm. Man kan også si ĉe la brako (ved armen). For å vise til hans arm (som han bruker til å ta tak i meg), bruker man per: Li kaptis min je la maldekstra brako per sia dekstra mano (Han tok meg ved armen med sin høyre hånd).
- Li estas malsana je la brusto. - Han er syk i brystet.
Forskjellige faste uttrykk
-
Ŝi kredas je Dio. - Hun tror på Gud.
Kredi je iu eller je io = «tro på at noe virkelig finnes». Kredi ion, al io, pri io = «tro at noe er sant». Kredi al iu = «tro at denne snakker sant»
- Je mia miro la afero sukcesis. = La afero sukcesis, kio mirigis min. - Til min forbauselse lyktes saken. = Saken lyktes, det forbauset meg.
-
Mi vetis kun ŝi je dek dolaroj. - Jeg veddet med henne om ti dollar.
VInneren av veddemålet får de ti dollarene. Man kan også bruke pri.