BO

BO = "họ hàng nhà vợ/chồng".

BO xuất hiện trong những từ chỉ quan hệ thân thuộc sau đây, cùng với những từ chứa IN tương ứng:

Cũng có các từ bokuzo, bonevo, boonklo, boavo, bonepo, boparenco và bofamiliano (và dạng IN tương ứng), nhưng ít khi sử dụng. Thay vào đó ta thường dùng từ đơn giản không có BO.

Khi nói về quan hệ họ hàng thông qua hai cuộc hôn nhân, theo lô gích ta có thể dùng từ có hai tiền tố BO: via bobofrato = "chồng của chị/em gái của vợ/chồng bạn", via bobokuzo = "chồng của anh chị em họ của vợ/chồng bạn", via bobonevo = "chồng của cháu của vợ/chồng bạn", via boboonklo = "chồng của cô/chú của vợ/chồng bạn". Thực tế thì ta chỉ dùng dạng BO đơn giản cũng để chỉ những người ấy.

BO có thể dùng cùng với các tiền tố GE và PRA. Thứ tự các tiền tố đó không quan trọng, nhưng theo thói quen thì GE đứng cuối cùng: bogepatroj, bogefratoj, prageavoj, bopragekuzoj v.v.

ĈEF

ĈEF = "chính, quan trọng nhất, ở bậc cao nhất". ĈEF chỉ ra rằng phần từ ngữ đứng sau là cái quan trọng nhất trong những cái cùng loại:

ĈEF chỉ người hay vật quan trọng nhất. Hậu tố ESTR chỉ người hướng dẫn và quyết định. Thông thường thì người quan trọng nhất cũng là người nắm quyền quyết định nên có thể dùng từ có ESTR hoặc ĈEF để diễn đạt cùng một khái niệm, ví dụ: ĉefredaktoro (tổng biên tập) ≈ redakciestro (trưởng ban biên tập). ESTR luôn chỉ người, còn ĈEF khi là tiền tố không chỉ chỉ người: ĉefurbo (thủ đô) khác với urbestro (thị trưởng). Tuy nhiên khi là danh từ đứng riêng lẻ thì ĉefo luôn chỉ người, vì vậy trong thực tế hai từ ĉefo và estro đồng nghĩa với nhau.

DIS

DIS = "toả ra nhiều hướng, tách ra". DIS chỉ đứng trước các từ chỉ hành động và luôn chỉ cách thức hoặc kết quả hành động.

Đối với từ chỉ sự di chuyển DIS thể hiện rằng nhiều thứ di chuyển theo nhiều hướng khác nhau:

Với từ đã mang ý nghĩa phân tách, DIS nhấn mạnh thêm nghĩa đó:

Với từ ngữ có ý nghĩa kết hợp, DIS thay thế nghĩa đó bằng ý nghĩa phân tách. Khi đó DIS giống như MAL:

DIS cũng dùng như một gốc từ thông thường: disa = riêng lẻ, chia tách, thưa thớt; disigi = tách ra, chia ra.

EK

EK = "bắt đầu hành động, hành động bất ngờ". EK chỉ dùng với từ chỉ hành động và luôn chỉ cách thức hành động.

EK đa phần chỉ một hành động bắt đầu. Nó chỉ khoảnh khắc đầu tiên của hành động, thường mang sắc thái bất ngờ hoặc không mong đợi trước.

Phụ tố IĜ đôi khi cũng có thể chỉ sự bắt đầu của hành động: sidiĝi (ngồi xuống), estiĝi (bắt đầu tồn tại), v.v. EK chỉ sự bắt đầu đột ngột và nhanh hơn IĜ.

Đôi khi EK chỉ hành động bất ngờ, chỉ diễn ra trong một khoảnh khắc. Lúc đó nó không nói về sự bắt đầu mà nói về hành động hoàn chỉnh:

EK cũng được dùng làm gốc từ thông thường và lời kêu gọi:

EKS

EKS = "đã từng, không còn đương nhiệm". EKS chủ yếu sử dụng với từ chỉ nghề nghiệp và vai trò, nhưng đôi khi cũng dùng với các từ khác:

Với từ chỉ động vật EKS có nghĩa đặc biệt là "đã thiến": bovo → eksbovo = bò thiến.

GE

GE = "cả hai giới tính". GE dùng với từ mang nghĩa nam giới hoặc trung tính để cho chúng ý nghĩa về cả hai giới.

GE đa phần chỉ một đôi:

GE cũng có thể dùng với những từ chỉ quan hệ thân thuộc để chỉ một nhóm người thân có cả hai giới.

GE cũng có thể dùng một cách chung hơn để chỉ sự có mặt của cả hai giới tính trong một nhóm:

Nếu một từ đứng riêng mang nghĩa trung tính, ta không cần thêm GE, trừ trường hợp ta muốn nhấn mạnh rằng có cả hai giới. Thông thường ta chỉ nói đơn giản lernantoj và doktoroj.

Ít khi GE đứng trước những từ không thể có giới tính. Khi đó từ chứa GE chỉ một thứ gì đó liên quan đến cả hai giới, thường có hàm ý trêu đùa. Những từ ngữ như vậy không bình thường và ta ít khi dùng: lernejo → gelernejo = trường học cho cả hai giới.

Lưu ý: Những từ có GE và đuôi O thường chỉ có thể ở dạng số nhiều, vì phải có hai trở lên thì mới bao gồm cả hai giới. Tuy nhiên đôi khi người ta chuyển nghĩa GE sang nghĩa tương tự "một trong hai giới". Lúc đó ta có thể tạo ra các từ như gepatro = "bố hoặc mẹ", geedzo = "vợ hoặc chồng". Tuy nhiên cách dùng đó không chính thống và nhiều người cho rằng dùng như vậy là phi lô gích và sai. Mặc dù vậy, những từ đó có thể hiểu được và có thể có ích. Thời gian sẽ cho ta thấy những từ như vậy có được chấp nhận hay không.

MAL

MAL = "trái nghĩa hoàn toàn". MAL chỉ dùng với những từ có từ trái nghĩa hoàn toàn.

Đôi khi ta có thể phân vân giữa MAL và ne. Ne chỉ sự thiếu vắng một thứ gì đó, còn MAL thể hiện sự tồn tại của thứ trái ngượi. Trong nhiều trường hợp có thể dùng cả hai, nhưng mỗi cách diễn đạt lại mang ý nghĩa khác nhau. Đôi khi sự khác biệt đó rất nhỏ. Đôi khi MAL được dùng như một dạng mạnh hơn của ne:

MIS

MIS = "sai, không đúng, không tốt". MIS luôn chỉ cách thức hoặc tính chất của phần từ đằng sau nó.

Đừng nhầm lẫn giữa MIS và MAL. MIS không làm thay đổi nghĩa gốc của từ, mà chỉ thêm ý nghĩa về sự sai sót hoặc không tốt. MAL làm cho nghĩa của từ trở nên đối lập hoàn toàn:

PRA

PRA = "trước khá lâu, nguyên thuỷ". PRA chỉ ra rằng phần từ ngữ đứng sau cách rất xa về thời gian.

Với những từ av(in)o, nep(in)o, onkl(in)o, nev(in)o và kuz(in)o PRA chỉ quan hệ họ hàng cách xa một thế hệ:

Với những từ patr(in)o và fil(in)o PRA chỉ quan hệ huyết thống cách nhiều đời:

Ta thường dùng prapatroj và prafiloj (có đuôi J) để nói về tổ tiên và con cháu nói chung, không phân biệt giới tính.

Với từ chỉ quan hệ thân thuộc PRA có thể đi kèm tiền tố BO và GE.

RE

RE = "đến hoặc đặt lại vị trí cũ, làm cho trở lại như cũ, xảy ra ở chỗ cũ hoặc một lần nữa". RE chỉ dùng với những từ chỉ hành động và luôn thể hiện phương thức hành động:

Một vài từ chứa RE- bắt nguồn từ ảnh hưởng của các quốc ngữ và không có nghĩa lô gích. Ví dụ, reprezenti không chỉ "đưa ra lần nữa" mà có nghĩa "đại diện, nhân danh ai". Resumi không có nghĩa "cộng lại lần nữa" mà nghĩa là "tóm tắt". Những từ đó và một số từ khác được coi là từ không phức hợp (có gốc REPREZENT và RESUM). Returni và đặc biệt là returna và returne trước đây dùng để chỉ sự quay về, còn ngày nay chỉ dùng để nói về sự đảo một vật.