Noen småord forekommer parvis eller flere ganger med spesiell betydning. Man kan kalle dem kombinerte småord.
Kaj... kaj
Dobbel eller flerdobbelt kaj {2 blir brukt for å betone og insistere. Man setter da kaj foran alle sammensatte saker, også foran den første. I tale legge man et framhevende trykk på kaj :
-
Kaj Petro kaj Karlo laboras. - Både Peter og Karl arbeider.
En fastholdelse på at ikke bare en men faktisk begge arbeider.
-
Kaj pluvas kaj blovas. - Det både regner og blåser.
En påstand om det at begge fenomenene skjer.
-
Petro kaj fumas kaj drinkas. - Peter både røyker og drikker.
En fastholdelse på at han gjør begge handlingene.
-
Kaj ilia amo, kaj ilia malamo, kaj ilia ĵaluzo jam de longe malaperis. - Både deres kjærlighet og deres hat, og deres sjalusi er forsvunnet for lenge siden.
En fastholdelse på at alle tre sakene forsvant.
Nek... nek
Vanligvis nek betyr " og også ikke ". Kombinert nek er da likestilt til kaj...kaj pluss nektelse:
- Mi renkontis nek lin, nek lian fraton. = Mi kaj ne renkontis lin, kaj ne renkontis lian fraton. - Jeg møtte hverken han eller broren hans. = Jeg både ikke møtte han og ikke møtte broren hans.
- Nek ĝojo, nek malĝojo daŭras eterne. = Kaj ĝojo, kaj malĝojo ne daŭras eterne. - Hverken glede eller sorg varer evig. = Både glede og sorg varer ikke evig.
- Ŝi estis muta, povis nek kanti nek paroli. = Ŝi kaj ne povis kanti, kaj ne povis paroli. - Hun var stum, kunne hverken synge eller snakke. = Hun kan ikke synge og kan ikke snakke.
Aŭ... aŭ
Flere ganger aux viser, at de presenterte alternativene er absolutt de eneste. Det må være en av de, ingen andre. I tale legger man da normalt en framhevende betoning på aux :
-
Nun ni devas aŭ venki aŭ morti! - Nå må vi seire eller dø!
Vi kan ikke gjøre begge deler, og vi kan ikke gjøre annet enn de to alternativene.
-
Aŭ vi faris grandan eraron, aŭ mi ĉion miskomprenis. - Enten har du gjort en stor feil, eller jeg har misforstått deg.
Det eksisterer ikke andre alternativ
- Oni povus diri, ke aŭ ŝi forgesis ĉion en la mondo, aŭ ŝi ne havis forton, por iri pluen. - Man kan si at enten har hun glemt alt i verden, eller har hun ikke styrke for å gå videre.
Jen... jen
Vanlig jen tiltrekker oppmerksomheten til noe. Dobbel elle flerdobbel jen har ikke slik betydning, men innleder alternativer, som veksler, eller muligheter, som er gyldig alternativt. Jen...jen = iufoje... alifoje :
-
Jen mi ardas de varmego, jen mi tremas de frosto. - Iblant glødet jeg av varme, iblant skjelver jeg av frost.
De to tilstandene alternerer. Noen ganger er jeg varm, andre er jeg kald.
-
Ŝia vizaĝo aperigis jen mortan palecon, jen koloron de sango. - Hennes ansikt viste seg noen ganger dødsblek, andre ganger blodfarget.
Ansiktet forvandlet seg.
- Mario videble havis deziron jen koleri, jen ridi, jen premi la manon al tiu ventanimulo. - Mario hadde synlig et ønske om først å bli arg, så le, og så trykke hånden mot denne vindsjelpersonen.
- Li okupadis sin jen per tio, jen per alio. - Han var beskjeftiget seg noen ganger med det, noen ganger med noe annet.
Ju... des
Ju og des er alltid brukt sammen med{3 pli eller malpli . Ju og des i samarbeid viser, at et pli - uttrykk avhenger av det andre. ju - uttrykket viser det, som styrer. des - uttrykket viser det, som det er avhengig av:
-
Ju pli da mono ni havos, des pli rapide kaj bone iros kompreneble nia afero. - Jo mer penger vi kommer til å ha, desto hurtigere og godt vil selvfølgelig vår sak gå.
Hvis pengene økes, da vil også hurtigheten og godheten økes.
-
Ju pli alte staras la lingvo, des pli rapide progresas la popolo. - Jo høyere språket står, desto fortere fremskritt for folket.
Fremskrittet til folket er avhengig av nivået til språket deres.
- Ju pli da bruo, des malpli da ĝuo. - Jo mer bråk, desto mindre glede.
-
Ju pli grandaj ili fariĝis, des malpli ili volis tion toleri. - Jo større de blir, desto mindre vil de tolerere det.
Når de vokste i størrelse, minsket de i toleranse.
-
Ju pli klare vi elparolas, kaj ju malpli da malfacilaj vortoj vi uzas, des pli bone oni komprenas vin. - Jo klarere du snakker og jo mindre vanskelige ord du bruker, desto bedre forstår man deg.
Økning av klarheten og minking av de vanskelige ordene vil føre til forbedring av forståelsen.
Iblant des forekommer alene uten ju . Da er ju - uttrykket på en eller annen måte underforstått:
-
La saloneto ne estis vasta, tial des pli frapis la okulojn la eleganteco de ĝia aranĝo. - Salongen er ikke vid, derfor ble øynene slått av hvor elegant det var arrangert.
Underforstått er ideen: Ju pli malvasta estas eleganta salono, des pli la eleganteco frapas la okulojn. Jo smalere en elegant salong er, jo mer blir øynene slått av elegansen.
des kan alene ofte bli erstattet ved hjelp av tiom .
I noen språk kan man bruke det samme ordet for det avhengige og det styrende pli - uttrykkene. Det er ikke mulig i esperanto. * Ju...ju* har ingen mening. Det styrende (mal)pli- uttrykket har ju , og det avhengige (mal)pli - uttrykket har des . Ikke si: * Ju pli rapide vi revenos hejmen, ju pli bone. * Si Ju pli rapide vi revenos hejmen, des pli bone. Forståelig er * des...des * ikke mulig. Men man kan ha flere ju - uttrykk som styrer en eller flere des - uttrykk ( eller lignende): Ju pli zorge kaj ju pli malrapide vi faros la laboron, des pli kontenta kaj des pli gxoja mi farigxos. Jo mer omsorgsfullt og langsomt du gjør arbeidet, desto mer fornøyd og glad blir jeg.