有些小品词成对或多重出现并带有特殊的意义, 可以称之为关联词。
Kaj... kaj
双重的 kaj 用于强调和坚持。这时, kaj 置于所有被连接的事物之前, 也置于第一 个之前。口头上通常重读强调 kaj:
-
Kaj Petro kaj Karlo laboras. - 彼得和卡尔都在工作。
坚持说不仅一个人, 而且实际上两个人都在工作。
-
Kaj pluvas kaj blovas. - 风雨交加。
坚持说这两个动作都在进行。
-
Petro kaj fumas kaj drinkas. - 彼得又抽烟又喝酒。
坚持说这两个动作他实际上都在做。
-
Kaj ilia amo, kaj ilia malamo, kaj ilia ĵaluzo jam de longe malaperis. - 他们的爱, 他们的恨, 他们的嫉妒, 早都消灭了。
坚持说这三个事物全都消失了。
Nek... nek
普通的 nek 意思是 “也不”。多重的 nek 意思是 “不”。因此, 关联的 nek 等同于 kaj... kaj 加否定:
- Mi renkontis nek lin, nek lian fraton. = Mi kaj ne renkontis lin, kaj ne renkontis lian fraton. - 我既没有遇见他, 也没有遇见他的兄弟。
- Nek ĝojo, nek malĝojo daŭras eterne. = Kaj ĝojo, kaj malĝojo ne daŭras eterne. - 快乐与忧愁, 持续不长久。
- Ŝi estis muta, povis nek kanti nek paroli. = Ŝi kaj ne povis kanti, kaj ne povis paroli. - 她是一个 哑巴, 既不能唱歌, 也不能讲话。
Aŭ... aŭ
双重的 aŭ 表示所示选项一定是唯一的。应该是其中之一, 别无他择。 这时,口头上通常重读强调 aŭ:
-
Nun ni devas aŭ venki aŭ morti! - 现在我们必须要么胜利要么死亡!
我们不可能两项都做, 也不可能做这两项外的其他项。
-
Aŭ vi faris grandan eraron, aŭ mi ĉion miskomprenis. - 不是你犯了大错, 就是我误解了一切。
不存在其他选项。
- Oni povus diri, ke aŭ ŝi forgesis ĉion en la mondo, aŭ ŝi ne havis forton, por iri pluen. - 别人会说, 她不是忘了世界上的一切, 就是没有继续前进的力量。
Jen... jen
普通的 jen 吸引对某事物的注意。双重或多重的 jen 没有此义, 而是引导交替出现的选项或是交替适用的可能性。Jen... jen = iufoje... alifoje [时而...时而]:
-
Jen mi ardas de varmego, jen mi tremas de frosto. - 我一会儿热得发烧, 一会儿冻得发抖。
这两种状态交替出现。我时而感到热, 时而感到冷。
-
Ŝia vizaĝo aperigis jen mortan palecon, jen koloron de sango. - 她的脸上时而露出死一般的苍白, 时而露出血色。
脸色不停地变化。
- Mario videble havis deziron jen koleri, jen ridi, jen premi la manon al tiu ventanimulo. - 玛丽显然一会儿要生气, 一会儿要笑, 一会儿要跟那个轻浮的人握手。
- Li okupadis sin jen per tio, jen per alio. - 他忙这忙那。
Ju... des
Ju 和 des 总是与 pli 或 malpli。Ju 和des 搭配在一起表示一个 pli 短语依赖于另一个。Ju 短语表示起主导作用的事物, des 短语表示依赖的事物:
-
Ju pli da mono ni havos, des pli rapide kaj bone iros kompreneble nia afero. - 我们的钱越多, 我们的事业当然就进行得越快, 越好。
如果钱增加了, 速度和优质度也就增加了。
-
Ju pli alte staras la lingvo, des pli rapide progresas la popolo. - 语言水平越高, 人类进步就越 快。
人类的进步取决于语言水平。
- Ju pli da bruo, des malpli da ĝuo. - 噪音越响, 就越难受。
-
Ju pli grandaj ili fariĝis, des malpli ili volis tion toleri. - 他们越是长大, 就越不想容忍。
当他们的大小增長时, 他们的容忍度却减少了。
-
Ju pli klare vi elparolas, kaj ju malpli da malfacilaj vortoj vi uzas, des pli bone oni komprenas vin. - 你的发音越清楚, 用的难词越少, 人们对你就理解得越好。
清晰度的增加以及难词的减少, 导致理解的改善。
有时, des 单独出现, 没有 ju。这时, ju 短语以某种方式被省略了:
-
La saloneto ne estis vasta, tial des pli frapis la okulojn la eleganteco de ĝia aranĝo. - 小客厅不大, 因此, 其摆设的高雅格外抢眼。
隱含的是以下意思: Ju pli malvasta estas eleganta salono, des pli la eleganteco frapas la okulojn. [高雅客厅越是狭小, 其高雅就越是抢眼。]
独立的 des 常常可以被 tiom 所代替。
在一些语言中, 可以使用相同的词来表示依赖的和主导的两个 pli 短语。这在世界语中是不可能的。 Ju... ju 没有意义。起主导作用的 (mal)pli 短语要用 ju, 表依赖的(mal)pli 短语要用 des。不要说: Ju pli rapide vi revenos hejmen, ju pli bone. 要说: Ju pli rapide vi revenos hejmen, des pli bone. [你越快回家越好。] 当然, des... des 也是不可能的。但是, 确实可以有多个 ju 短语共同主导一个或多个 des 短语 (或诸如此类): Ju pli zorge kaj ju pli malrapide vi faros la laboron, des pli kontenta kaj des pli ĝoja mi fariĝos. [你工作做得越细, 越慢,我就 会感到越满意, 越高兴。]