Ku rupapuro rw'ibirimwo

Nova lego por ĉinaj signoj - Ejhahvjah tovlu

ca, kivuye

Ubutumwa 7

ururimi: Esperanto

utku (Kwerekana umwidondoro) 17 Kigarama 2014 14:34:37

La ĉina lingvo estas stranga, multaj variaĵoj de la ĉina (kaj eĉ tute malsamaj lingvoj) skribatas per preskaŭ samaj signoj, sed oni legas ilin malsame. Do, se oni atingas legado al ĉiu ĉina signo, li facile havos novan lingvon laŭ la ĉina gramatiko.

Jen mia tia provo sur la tradacia ĉina lingvo ne hazerde, sed laŭ la eroj de signoj. Ĉar mi aktuale ne scias la ĉinan, mi uzis kelkajn fontojn (kiel YellowBridge) por analizi signojn laŭ iliaj eroj kaj skribordoj, kaj probable faris eraretojn.

Sube, mi asignis legadon al ĉiu Kang-xi radiko, ordigita laŭ ofteco.

艸 a 水 e 木 i 手 o 口 u 心 ah 虫 eh
竹 na 言 ne 糸 ni 金 no 人 nu 鳥 nah 女 neh
肉 ja 目 je 火 ji 山 jo 衣 ju 土 jah 足 jeh
魚 ma 疒 me 石 mi 玉 mo 馬 mu 日 mah 犬 meh
禾 ka 食 ke 辵 ki 刀 ko 頁 ku 車 kah 邑 keh
阜 ga 米 ge 革 gi 穴 go 雨 gu 攴 gah 巾 geh
酉 ta 走 te 貝 ti 宀 to 門 tu 髟 tah 欠 teh
牛 da 隹 de 歹 di 羽 do 彳 du 示 dah 毛 deh
舟 pa 田 pe 骨 pi 風 po 瓦 pu 耳 pah 黑 peh
弓 ba 力 be 网 bi 齒 bo 見 bu 角 bah 羊 beh
尸 ĉa 豕 ĉe 鬼 ĉi 豸 ĉo 大 ĉu 麥 ĉah 厂 ĉeh
皿 ĝa 囗 ĝe 戈 ĝi 冫 ĝo 虍 ĝu 白 ĝah 鹿 ĝeh
立 ra 韋 re 止 ri 身 ro 皮 ru 殳 rah 方 reh
飛 la 鼠 le 又 li 耒 lo 子 lu 片 lah 缶 leh
鬲 sa 臼 se 月 si 豆 so 尢 su 面 sah 矛 seh
勹 za 匚 ze 矢 zi 彡 zo 血 zu 十 zah 斤 zeh
瓜 ŝa 長 ŝe 谷 ŝi 行 ŝo 儿 ŝu 冂 ŝah 幺 ŝeh
廾 ĵa 鼻 ĵe 爿 ĵi 黍 ĵo 鼓 ĵu 卜 ĵah 八 ĵeh
戶 ha 鹵 he 音 hi 一 ho 乙 hu 黃 hah 小 heh
卩 fa 厶 fe 寸 fi 黽 fo 亠 fu 几 fah 屮 feh
曰 va 香 ve 爪 vi 辛 vo 夕 vu 自 vah 高 veh
麻 ĥa 丿 ĥe 斗 ĥi 舌 ĥo 赤 ĥu 冖 ĥah 二 ĥeh
襾 ca 入 ce 巛 ci 支 co 文 cu 彐 cah 非 ceh
士 nja 至 njo 龜 nju 凵 njah
夊 kja 鬥 kjo 甘 kju 生 kjah
老 kva 而 kve 丨 kvi 比 kvah 色 kveh
己 gva 韭 gve 首 gvi 亅 gvah 匕 gveh
聿 gja 龠 gjo 齊 gju 匸 gjah
工 pja 气 pjo 青 pju 毋 pjah
爻 pva 臣 pve 广 pvi 弋 pvah 疋 pveh
癶 bja 辰 bjo 釆 bju 里 bjah
鼎 bva 龍 bve 无 bvi 禸 bvah 隶 bveh
夂 lja 丶 ljo 氏 lju 父 ljah
用 kra 舛 kre 干 kri 廴 kro 牙 kru 鬯 krah 黹 kreh
玄 kla 艮 kle ...
... (kaj tiel multe plu, se la 214 radikoj ne sufiĉas por analizi ĉiujn erojn de ĉiu signo).

Eroj de signoj estas ligita kun kelkaj konsonantoj laŭ skribordo:
→ j
↓ v
⃝ s
↗ n
↘ l
↙ r
← ŝ
kaj eble aliaj, se necesas.

Reguloj pri legado: Same kiel Esperanto, krom
ah = longa a,
eh = longa e,
ij = longa i,
ov = longa o,
uv = longa u,
av = aŭ,
ev = eŭ,
iv = iŭ,
nj, kj ktp. estas palatalaj konsonantoj,
kv, bv ktp. estas labialaj konsonantoj.

Ekzemplo:
漢 = 水 → 黃 ↓ 土 = ejhahvjah
字 = 宀 ↓ 子 = tovlu
漢字 = ejhahvjah tovlu (ejhāwjā tōlu)

Alia ekzemplo:
歡 = 艸 ↓ 口 → 口 ↓ 隹 ↗ 刀 ↓ 人 = avujuvdenkovnu
迎 = 辵 ↗ 匕 → 卩 = kingvehjfa
來 = 木 ← 人 → 人 = iŝnujnu
到 = 至 → 刀 = njojko

歡迎來到 lernu! = Avujuvdenkovnu kingvehjfa iŝnujnu njojko lernu! (Awujūdenkōnu kingʷēwfa iŝnujnu nʲojko lernu!)

Jes, tio estas longega kaj nebelsona, sed ja estas nur por amuzo. ridulo.gif

amigueo (Kwerekana umwidondoro) 20 Kigarama 2014 13:09:48

dankon, utku, mirinda propono!

sed mi ne tute komprenas:

vi montras metodon "prononci" la ĉinajn simbolojn per radikoj komponantaj?
kaj la prononco de ĉiu radiko estas laŭ la ĉina?
kaj oni preteratentis la tonojn?

ridulo.gif

utku (Kwerekana umwidondoro) 23 Kigarama 2014 08:20:44

Ne, laŭ la ĉina ne estas prononco, sed nur gramatiko.

Mia leg-maniero konsistas el nur aro de tute arbitraj sonoj, nur por havi novan rapid-planlingvon. Tiuj legoj ne havas tonojn (nur pro mia prefero) kiel kelkaj aliaj ne-tonaj legoj de signoj kiel pra-ĉina, korea kaj japana.

Ĉu oni havas alian strangan proponon por laŭvole legi tiuj signoj?

amigueo (Kwerekana umwidondoro) 13 Nzero 2015 16:37:56

la kang-xi-ajn radikojn, ĉu tiel ĉu aliprononce,
ĉu eblas kombini iel por krei ĉinaspektan eo-silabaron?
(kun eĉ, kelkfoje, plursilabaj simboloj?)

mi celas ludan ĉinaspektan didaktikan eo-skribsistemon!
ĉu via unua propono kaj ĉi tiu povas kunesti en sama sistemo?

utku (Kwerekana umwidondoro) 19 Nzero 2015 21:08:23

Bedaŭrinde tiu ne eblas, almenaŭ por mi, ĉefe ĉar ne ĉiu radik-paro povas esti kunigite en arbitra ordo.

Ĉi-tie ekzistas bonege paĝo por serĉi tradaciajn ĉinajn signojn laŭ iliaj radikoj. Post kelkaj provo, oni trovas multajn nekunigeblajn radikojn.

Se ni rigardas al ĉiu radiko kiel esperanta litero (aŭ literaro), tiam multaj kombinaĵoj havos nenian kanĝion kaj kelkaj havos pli ol unu. Ekzemple, se ni pleje simple elektas: a = 一, b = |, c = 丶, cx = ノ, d = 乙, e =亅, ... tiam ni ne havos kanĝiojn por "ĉe", nek por "eĉ" aŭ "de". Alia nefunkcionta opcio estus malgravigi ordon de radikoj kaj anstataŭe elekti apartajn radikojn por ĉiu pozicio de litero, ekzemplo a estus 一 kiam ĝi estas la unua ano de litergrupo, 卩 kiam la dua, 工 kiam la tria, ktp..

Tiel, uzante radikojn ankaŭ en teorie eblaj sed neekzistantaj kanĝioj, ja eblus skribi esperante, sed nur sur papero aŭ muro. Skribi ilin komputile estus probable malebla. Tamen en plej novaj versioj de Unikodo, ekzistas pli ol sepdek mil signoj en CJK grupo kaj mi ne scias, ĉu povas ekzisti signrangon, por kombini arbitraj radikoj inter tiu grandega amaso.

Alia tute malpraktika, tamen pli didaktika, opcio estus uzi ne radikojn, sed verajn kanĝiojn por esperantaj vortoj. Por ĉiu vort-radiko, oni elektus unu neŝanĝeblan signon laŭ ĝia signifo, kaj katakanaon por ĉiu de finaĵoj de Esperanto. Ekzemple, se "ej" = 所, "en" = 中, "esti" = 在, "mal" = 反, "mi" = 私, "san" = 体, "ul" = 人, ... kaj se a = ア, o = オ, oj = ヨ, on = ノ, ajn = マ, as = サ, os = ソ, is = シ, ... oni povas skribi 私在サ中反体人所オ。 anstataŭ "mi estas en malsanulejo". Sed tio necesigas grandan zorgon, longan tempon, bonan memoron kaj profundan scion de ĉinaj signoj. Iam mi provis fari ion similan por mia denaska lingvo, sed ege malsukcesis.

Skribi Esperanton per ĉinaj signoj estus amuze kaj belaspekte, tamen mi ne havas pli bonan kaj simplan ideon por atingi tion. Ĉu aliulo havas?

amigueo (Kwerekana umwidondoro) 20 Nzero 2015 16:43:19

mi respondas al la proponoj de utku pri ĉinaspekta eoskribsistemo per kombinoj de radikoj en kanĝioj:

mi trovas interesa la ideon asociigi kanĝion al ĉiu eomorfemo, sed ne per kelkmila memorkapablo, sed nur per kono de iuj ducent radikoj kaj kelkaj leĝoj por kombini ilin en kanĝioj aŭ en vortoj (tio estas pli supla koncepto). radikoj simbolaj kaj fonetikaj, samtempe. tiuj leĝoj povas rezulti en kelkfoje pluraj kanĝioj por unu morfemo, kaj kelkfoje pluraj morfemoj por unu kanĝio. interesaĵo estas la eblo ke kanĝio havu kelkajn diversajn prononcojn, pli kurtajn kaj pli longajn. baza simplo, ja, sed ankaŭ ludaj elementoj. interesaĵo estas ke la radikoj havu rakonteton (simbola enhavo), tio povas helpi enmemorigon.

laŭ la ĉi supraj gvidiloj, oni povas uzi jen nur ekzistantajn jen ankaŭ artefaritajn kanĝiojn, ĉu mane ĉu maŝine.

malĝis ajna eoteksto programo atingu korespondan ĉinean tekston, aŭ unu el la eblaj. la plureco de ebloj oni povas taksi ĝenan komplikon aŭ eblon hazarde trovi neplanitajn nuancojn kaj amuzojn. ĉar la radikoj havas kaj simbolan kaj fonetikan valoron, oni povas signifi per konsciaj aŭ nekonsciaj preferoj inter elektebloj.

la tuto pontu al ĉina lingvo, kaj instigu revludon, iel tarotan alfabeton.

amigueo (Kwerekana umwidondoro) 28 Nzero 2015 12:08:10

hantiendzi, ĉe lernu ĉinlingva forumo http://nl.lernu.net/komunikado/forumo/temo.php?t=1...
prezentis sistemon por skribi esperante/germane per ĉinaj kanĝioj (leksemoj) kaj latinaj literoj (gramatiko)
tio estas io proponita plisupre far utku ridulo.gif

Subira ku ntango