Späť na obsah

Kial la internacia lingvo estas la plej facila en la mondo?

od morico, 27. apríla 2019

Príspevky: 10

Jazyk: Esperanto

morico (Zobraziť profil) 27. apríla 2019 15:10:38

La filozofo kaj sciencisto René Descartes (Renato Kartezio) priskribis en 1629 la principojn de konstruado de la internacia lingvo, principoj kiujn Zamenhof tiam efektivigis.
"Estos necese, ke la homaro kreu internacian lingvon; lia gramatiko estos tiel simpla, ke ĝi estos lernata post kelkaj horoj; estos nur unu deklinacio kaj unu konjugacio; ne estos esceptoj aŭ neregulaĵoj, kaj la vortoj estos derivitaj de unu la alian per afiksoj. "
20-a de novembro 1629. Letero de Kartezio ( Descartes) al sia amiko Patro Mersenne »

morico (Zobraziť profil) 27. apríla 2019 15:27:00

La granda rusa verkisto Leo Tolstoy, aŭtoro de Milito kaj paco, verkis en 1894:
"Mi trovis ke la Volapük estis tre komplikita kaj, male,Esperanto estis tre simpla .Ĝi estas tiel facila, ke, ricevinte, antaŭ ses jaroj, gramatikon, vortaron kaj artikolojn de tiu lingvo, mi povis post du horoj, eble ne skribi ĝin, almenaŭ legi flue la lingvon.
La oferoj, kiujn iu ajn homo en nia eŭropa mondo faros dediĉante iom da tempo al la studado de Esperanto estas tiom malgrandaj, kaj la rezultoj, kiuj povas rezulti el ĝi, estas tiel grandegaj, ke ni ne povas rifuzi fari ĉi tiun teston. "

morico (Zobraziť profil) 27. apríla 2019 15:33:27

Inazo Nitobe, vic-ĝenerala Sekretario de la Ligo de Nacioj (LDN), ĉeestis la 13an Universalan Kongreson de Esperanto en Prago en 1921 kiel oficiala delegito de la Ligo de Nacioj kaj verkis tre favoran raporton pri liaj spertoj, en kiuj li nomis la internacia lingvo "la motoro de internacia demokratio".

"Oni povas diri kun absoluta certeco, ke Esperanto estas ok ĝis dekoble pli facila ol iu ajn fremda lingvo kaj ke eblas akiri perfektan paroladon sen forlasi sian propran landon. Ĉi tio en si mem estas tre estiminda rezulto. «

En septembro 1922, 13 landoj, inkluzive de Barato, Ĉinio, Japanio, Irano, Sudafriko, Pollando ktp., kiuj kune kunigas proksimume duonon de la monda loĝantaro, rekomendis uzi Esperanton kiel aldonan laboran lingvon de la S.D.N. Sed iuj landoj, precipe Francio, kontraŭis ĝin. Tamen, post tiu rezolucio, oni difinas fakte Esperanton kiel la internacian lingvon.

morico (Zobraziť profil) 27. apríla 2019 15:35:14

Zamenhof mem resumis la instigon por paco, kiu gvidis lin komenci la konstruadon de la internacia lingvo dum la unua parto de lia vivo.

"Kiam homoj povas kompreni unu la alian, ili ĉesos malami unu la alian. «

morico (Zobraziť profil) 27. apríla 2019 16:24:34

La facileco de lingvo laŭ Gaston Waringhien dependas ĉefe de tri faktoroj:
- Simpleco, t.e. la nombro de elementoj lernendaj kiel eble plej malgranda. Efektive tradicio grumblis gramatikojn kaj vortarojn de naciaj lingvoj kun amaso da nenecesaj komplikaĵoj.
- Reguleco postulas, ke ĉiuj lingvaj funkcioj ĉiam esprimas la saman elementon kaj ke ĉi tiu elemento ĉiam esprimas la saman funkcion. En fonetiko, ekzemple, litero egalas sonon. En gramatiko la pluralo ĉiam estas indikita per la sama signo ktp. En la vortaro la sama afikso ĉiam signifos la saman rilaton.
- Fine, la kriterio de klareco estas aparte grava por la internacia lingvo. Ajna variado de pensado devas korespondi al akompananta variado en la lingvo. Tiel en la internacia lingvo (ILo.) ĉiu vorto markas ĝian gramatikan kategorion per fina vokalo. La uzo de malsamaj radikoj evitas homonimojn. Distinga signo estas aplikata al komplemento sen prepozicio.
- La optimuma kombinaĵo de ĉi tiuj tri faktoroj klarigas la tre grandan facilecon de Esperanto, sendepende de la origina lingvo

morico (Zobraziť profil) 27. apríla 2019 16:33:10

La studado de lingvo inkluzivas fonetikon, vortprovizon kaj gramatikon (morfologio kaj sintakso).

La facileco de fonetiko dependas ĉefe de tri elementoj: la skriba sistemo, la regula korespondado inter litero kaj sono, kaj fine la reguleco de la tona akcento.
- La latina alfabeto estas la plej uzata en la mondo. Ĝi estas uzata de Esperanto. La prononco de la 22 latinaj literoj uzataj estas tiu indikita de la internacia fonetika alfabeto.
Esperanto, kiel ekzemple la kroata, havas fonetikan skribadon: unu letero per sono kaj unu sono per letero.
- La tonika akcento estas regula, ĉiam sur la antaŭlasta silabo.

Rezulte, la fonetiko de la internacia lingvo estas duoble pli rapida lerni, ol la hodiaŭa ĉefa lingvo de internacia komunikado la angla, kie praktike oni devas lerni la literumon kaj prononcon de preskaŭ ĉiu vorto.

morico (Zobraziť profil) 27. apríla 2019 16:43:59

La esperanta vortaro estas tre simpligita per tri brilaj trovoj.
- Esperanto-radikoj estas internaciaj radikoj, ĝenerale la plej oftaj, ofte komunaj al la ĉefaj internaciaj lingvoj de komunikado.
- La leksikaj vjortoj estas la plej multnombraj lingvo-vortoj. La kvar kategorioj de leksikaj vortoj, estas la substantivoj , la adjektivoj, la derivitaj adverboj kaj la verboj. Ĉiu kategori havas karakterizan finalon respektive -o, -a, -e, kaj -i por la verboj en infinitivo. Tiel la radiko parol' permesas konstrui la 4 vortojn parol'o, parol'a; parol'e , parol'i..
- Kvindek regulaj partikloj estas en pozicio de prefiksoj aŭ sufikso) kaj permesas konstrui vorto- familiojn. La vortoj tiel devenas de ĉiu alia.

Tial la Esperanto-vortaro, dum tre riĉa, estas almenaŭ du foje pli facila ol tiu de la ĉefa nuntempa lingvo de internacia komunikado

morico (Zobraziť profil) 27. apríla 2019 17:08:25

La gramatiko de Esperanto en 16 reguloj estas sur unu paĝo, multe pli malgranda ol grandaj gramatikaj libroj, plenaj de esceptoj,de la grandaj naciaj lingvoj de komunikado.
- Tri ĉefaj karakterizaĵoj klarigas la facilecon de ĉi tiu gramatiko.
- Unue la gramatikaj vortoj estas ĉiam regulaj kaj klaraj:
- nur unu difinita artikolo LA; neniu nedifinita artikolo.
- 14 nombroj permesas kalkuli ĝis senfineco. La antaŭaj nombroj estas multiplikantoj kaj la nombroj malantaŭe pliiĝas.(ekz. 403 = kvaroble cent plus tri)
- 8 bazaj personaj pronomoj ebligas konstrui adjektivojn kaj posesivajn pronomojn, ktp.
-La gramatikaj konektiloj (prepozicioj kaj ligvortojoj) estas klaraj.

- Due la konjugacio estas lernata post kelkaj minutoj :
neniu neregula verbo;
nur unu helpa verbo:
esti; redukto de ĉiu tempo al sola formo (kiel en la angla preterito);
tri tempoj de la indikaĵo markitaj de ilia fino,
tri aliaj modoj: infinitivo en -i; volitivo en -u; kondiĉa modo en -us.

-Trie la ĉefa regulo de la sintakso estas ke la determinanto estas antaŭ la fiksita aŭ ĉefa vorto, precipe en la kunmetitaj vortoj, kun la ekzemplo de la angla (ekzemple vapor'ŝipo).
Aldone, por klareco, la direkta komplemento ricevas la finan -n;

La gramatiko estas regula kaj klara, do ankaŭ duoble pli facila ol tiu de la angla.

morico (Zobraziť profil) 27. apríla 2019 17:29:44

La relativa facileco de Esperanto estas multiplika (fonetika X leksiko X gramatiko). Ni povas tiel kontroli la citaĵon de Nitobe: "Esperanto estas ok ĝis dek fojojn pli facila ol iu ajn alia lingvo."

morico (Zobraziť profil) 27. apríla 2019 17:41:00

Oni povas resumi la Esperanto-historion tre rapide en kvar ĉefaj periodoj:
De 1887, dato de publikigado de la unua broŝuro en kvin lingvoj ĝis 1922, la kreskaĵo de Esperanto estas verŝajne la plej rapida en la historio de la homaro.
De 1922 ĝis 1945, se la evoluo de la lingvo daŭrigas, videbleco malpliigas ĉefe pro la etendo de diktatorecoj kaj internigo de milioj da Esperantistoj en la naziaj kaj stalinismaj koncentrejoj.
La dua duono de la dudeka jarcento vidis la rapidan kreskon precipe de la "anglo-usona en la mondo, kaj ankaŭ de la rusa en orienta Eŭropo. La internacia lingvo daŭre kreskas. UNESKO rekonas lian valoron.
En la dudek-unua jarcento, teknologia, geopolitika kaj ekologiaj ŝanĝoj favoras Esperanton. .Interreto, poŝtelefono, la relativa malkresko de la anglo-parolantaj landoj (50% en 1945 al 20% hodiaŭ de la tutmonde malneta produkto), la plej granda sentiveco al lingvo diskriminacio, la neceso de paco kaj ekologia internacia solidareco, speciale por la postvivado de la homaro, akcelas akre denove lian disvolviĝon.

Nahor