Ahoj, prijatelji MS’ogo jezyka.

S cěljem učenja i praktikovanija MS’ogo jezyka, ja naměrjam prěvoditi razkaz pisatelja Jorge Luis Borges. Ibo nijedin iz mojih rodnyh jezykov ne je slovjansky, toj trud mi bude trudny; zato ja prizyvam vas, pomagati mi. Ja budu blagodarny za kaky-nebud komentar, kaku-nebud observaciju, kaku-nebud popravku.

- - - -

La Lotería en Babilonia

La Loterio en Babilono

Loterija v Babiloniji

- - - -

Como todos los hombre de Babilonia, he sido procónsul; como todos, esclavo; también he conocido la omnipotencia, el oprobio, las cárceles.

Kiel ĉiuj viroj el Babilono, mi estis prokonsulo; kiel ĉiuj, sklavo; mi ankaŭ ekkonis la ĉiopovon, la riproĉon, la prizonojn.

Kako vse muži iz Babilonije, ja jesm byl prokonsul; kako vse — rab; takože jesm poznal vsemoč, sram, tjurmy.

- - - -

Miren: a mi mano derecha le falta el índice.

Vidu: al mia dekstra mano mankas montrofingro.

I vot: mojej desnici nedostava ukazateljny prst.

- - - -

Miren: por este desgarrón de la capa se ve en mi estómago un tatuaje bermejo; es el segundo símbolo, Beth.

Vidu: tra tiu ĉi ŝiraĵo de la mantelo vidiĝas sur mia ventro ruĝeca tatuo; tio estas la dua simbolo, Beth.

I vot: črěz toj razščep peleriny vidi se na mojem želudku črvenovity tatuaž; to je vtory simbol, Beth.

- - - -

Esta letra, en las noches de luna llena, me confiere poder sobre los hombres cuya marca es Ghimel, pero me subordina a los de Aleph, que en las noches sin luna deben obediencia a los de Ghimel.

Tiu ĉi litero, en la noktoj de plano luno, tradonas al mi povon sur la virojn, kies signo estas Ghimel, sed ĝi subordigas min al tiuj de Aleph, kiuj en la noktoj sen luno ŝuldas obeon a tiuj de Ghimel.

Ta bukva, v nočah polnolunja, nadava mi vlast nad tyh mužev, čij znak je Ghimel, ale podredža me tym znaka Aleph, ktori v nočah bez luny sut dolžni poslušati tyh znaka Ghimel.

En el crepúsculo del alba, en un sótano, he yugulado ante una piedra negra toros sagrados.

En la krepusko de la aŭroro, en kelo, mi strangolis antaŭ nigra ŝtono sanktajn virbovojn.

V sumraku zorje, v podvalu, ja jesm udušil prěd črnym kamenjem svetyh bykov.

- - - -

Durante un año de la luna, he sido declarado invisible: gritaba y no me respondían; robaba el pan y no me decapitaban.

Dum unu lunjaro, me estis deklarita nevidebla: mi kriadas kaj oni ne respondadis al mi, mi ŝteladis panon kaj oni ne senkapigadis min.

V tečenju jednogo lunnogo roka, me objavili nevidimym: ja jesm kričal a mi ne odpovědali; ja jesm kradl hlěba a me ne obezglavjali.

- - - -

He conocido lo que ignoran los griegos: la incertidumbre.

Mi ekkonis tion, kion ne konas la grekoj: la malcertecon.

Ja jesm poznal to, čto ne znajut Greki: nejasnost.

- - - -

En una cámara de bronce, ante el pañuelo silencioso del estrangulador, la esperanza me ha sido fiel; en el río de los deleites, el pánico.

En bronza ĉambro, antaŭ la silenta tuko de la strangolisto, la espero al mi estis fidela; en la rivero de la plezuroj, la paniko.

V bronzovoj izbě, prěd molčnym platnom kata, naděja mi byla věrna; v rěkě prijemnosti — panika.

- - - -

Heráclides Póntico refiere con admiración que Pitágoras recordaba haber sido Pirro y antes Euforbo y antes algún otro mortal; para recordar vicisitudes análogas yo no preciso recurrir a la muerte ni aún a la impostura.

Heraklides Pontikus rakontas kun admiro, ke Pitagoras memoradis, ke li iam estis Piro kaj antaŭe Eŭforbo kaj antaŭe iu alia mortulo; por memori analogajn okazaĵojn, al mi estas bezone utiligi nek la morton nek la trompon.

Heraklides Pontikus razkazyva s obdivom, že Pytagoras pomněl, že on někogda byl Pyrrus i prědže Evforbus i prědže někoj drugy smrteljny; da by pomněti analogične slučaje, mi ne je nužno upotrěbiti ni smrti ni obmana.

Debo esa variedad casi atroz a una institución que otras repúblicas ignoran o que obra en ellas de modo imperfecto y secreto: la lotería.

Mi ŝuldas tiun preskaŭ kruelegan variecon al institucio, kiun aliaj respublikoj ne konas aŭ kiu laboras in ili laŭ modo neperfekta kaj sekreta: la loterio.

Ja jesm dolžen tu raznorodnost instituciji, ktoru druge republiky ne znajut, abo ktora rabota v njih sposobom neidealnym i tajnym: loterija.

- - - -

No he indagado su historia; sé que los magos no logran ponerse de acuerdo; sé de sus poderosos propósitos lo que puede saber de la luna el hombre no versado en astrología.

Mi ne esploris ĝian historion; mi scias, ke la magiistoj ne sukcesas interkonsentiĝi; mi scias pri iliaj povaj intencoj tion, kion povas scii pri la luno viro nesperta pri astrologio.

Ja ne jesm razvědal jej historiju; ja znam, že čarovniki ne uspěvajut dogovoriti se; o jih mogučih cěljah ja znam to, čto zna o luně člověk neizučeny astrologije.

- - - -

Soy de un país vertiginoso donde la lotería es parte principal de la realidad: hasta el día de hoy, he pensado tan poco en ella como en la conducta de los dioses indescifrables o de mi corazón.

Mi venas el vertiĝodona lando, kie la loterio estas ĉefa parto de la realeco: ĝis nun mi pensis tiel malmulte pri ĝi, kiel pri la konduto de la nemalĉifreblaj dioj aŭ pri mia koro.

Ja jesm iz zaměšivajučej krajiny, kde loterija je glavna čest realnosti: dodnes ja jesm myslil tako malo o njej, kako o nerazumlivom postupanju bogov abo o svojem srdcu.

- - - -

Ahora, lejos de Babilonia y de sus queridas costumbres, pienso con algún asombro en la lotería y en las conjeturas blasfemas que en el crepúsculo murmuran los hombres velados.

Nun, for de Babilono kaj de ĝiaj ŝatataj kutimoj, mi pensas con certa miro pri la loterio kaj pri la blasfemaj konjektoj, kiujn en la krepusko murmuras la vualitaj viroj.

Nyně, daleko od Babilonije i jej ljubimyh obyčajev, ja myslim s někojim divesem o loteriji i o bogounižajučih domyslah, ktore mrmjajut v sumraku zavualjovani muži.

Mi padre refería que antiguamente ¿cuestión de siglos, de años? la lotería en Babilonia era un juego de carácter plebeyo.

Mia patro rakontadis, ke estinttempe —ĉu antaŭ jarcentoj, ĉu antaŭ jaroj— la loterio en Babilono estis ludo de pleba ĥaraktero.

Moj otec razkazyval, že byvše —věky li nazad, ili roky— loterija v Babiloniji byla igra plebejskogo nrava.

- - - -

Refería (ignoro si con verdad) que los barberos despachaban por monedas de cobre rectángulos de hueso o de pergamino adornados de símbolos.

Li rakontadis (mi ne scias, ĉu tio estas la vero), ke la barbistoj eldonadis por kupraj moneroj ostajn aŭ pergamenajn rektangulojn ornamitajn de simboloj.

On razkazyval (ja ne znam, to li je pravda), že bradobrivci razdavali za mědne groše kostne abo pergamentne prěmokutniky, ozdobjene simbolami.

- - - -

En pleno día se verificaba un sorteo: los agraciados recibían, sin otra corroboración del azar, monedas acuñadas de plata.

En la plena tago efektiviĝadis lotado: gajnantoj ricevadis, sen plia konfirmo per la hazardo, monerojn stampitajn el arĝento.

Vsrěd bělogo dnja izpolnjalo se losovanije: izigratelji dostavali, bez dodatnogo potvrdženja slučajem, groše, smlačene iz srěbra.

- - - -

El procedimiento era elemental, como ven ustedes.

La procedo estis elementa, kiel vi vidas.

Postupka byla osnovna, kako vy vidite.

Naturalmente, esas «loterías» fracasaron.

Evidente, tiaj «loterioj» frakasiĝis.

Razuměje se, že take «loterije» potrpěli neuspěh.

- - - -

Su virtud moral era nula.

Ilia morala valoro estis nul.

Jih moralna cěnnost byla nula.

- - - -

No se dirigían a todas las facultades del hombre: únicamente a su esperanza.

Ili ne celadis ĉiujn kapablojn de la homo: nur la speron.

One ne cělili na vse sposobnosti ljudij: izključno naděju.

- - - -

Ante la indiferencia pública, los mercaderes que fundaron esas loterías venales, comenzaron a perder el dinero.

Antaŭ la publika indiferenteco, la komercistoj, kiuj fondis tiujn monajn loteriojn, komencis perdi la monon.

V obličju javnoj ravnodušnosti, trgovci, ktori osnovali te pěnežne loterije, načeli utračati pěnezy.

- - - -

Alguien ensayó una reforma: la interpolación de unas pocas suertes adversas en el censo de números favorables.

Iu provis reformon: la almiksadon de malmulte da adversaj lotoj al la censo de favoraj lotoj.

Někoj izproboval reformu: doměšku nemnogyh protivnyh biletov do kolikosti prijatlivyh biletov.

- - - -

Mediante esa reforma, los compradores de rectángulos numerados corrían el doble albur de ganar una suma y de pagar una multa a veces cuantiosa.

Per tiu reformo, la aĉetantoj de numeritaj rektanguloj riskadis la duoblan ŝancon de gajni sumon kaj de pagi punmonon foje multekostan.

S tojeju reformoju kupci pronumerovanyh prěmokutnikov rizikovali dvojny šans: izigrati sumu i zaplatiti časom dragu platu.

- - - -
Ese leve peligro (por cada treinta números favorables había un número aciago) despertó, como es natural, el interés del público.

Tiu malpeza danĝero (po tridek favoraj lotoj estis unu adversa loto) vekis, kiel estas nature, la intereson de la homoj.

Ta legka groza (po trideseti prijatlivyh biletov byl jedin protivny bilet) probudila, kako je naturalno, interes ljudij.

- - -

Los babilonios se entregaron al juego.

La Babilonanoj submetiĝis al la ludo.

Babilonci poddali se igrě.

- - - -

El que no adquiría suertes era considerado un pusilánime, un apocado.

Tiun, kiu ne aĉetadis lotojn, oni taksadis kiel malkuraĝa, kiel timulo.

Togo, kto ne kupoval biletov, sčityvali neodvažnym, zajcem.

- - - -

Con el tiempo, ese desdén justificado se duplicó.

Post iom da tempo, tiu prava riproĉo duobliĝis.

Črěz něktoro vrěme toj sram podvojil se.

- - - -

Era despreciado el que no jugaba, pero también eran despreciados los perdedores que abonaban la multa.

Oni malestimadis tiun, kiu ne ludadis, sed ankaŭ la perdantojn, kiuj ne pagadis la punmonon.

Prězirali togo, kto ne igral, a takože proigrateljev, ktori ne platili platy.

- - - -

La Compañía (así empezó a llamársela entonces) tuvo que velar por los ganadores, que no podían cobrar los premios si faltaba en las cajas el importe casi total de las multas.

La Firmo (tiel eknomiĝis tiam) bezonis zorgi pri la gajnantoj, kiuj ne povadis enkasigi la premiojn, se mankadis en la kasoj preskaŭ la tuta enspezo de la punmonoj.

Firmě (tako načeli ju zyvati) trěba bylo opekati o izigrateljah, ktori ne mogli vzeti nagrad, ako nedostavala v kasah skoro cěly dohod plat.

- - - -

Entabló una demanda a los perdedores: el juez los condenó a pagar la multa original y las costas o a unos días de cárcel.

Ĝi surtabligis denuncon kontraŭ la perdantoj: juĝisto kondamnis ilin pagi la originalan punmonon kaj la kostojn aŭ pasigi kelke da tagoj en la malliberejo.

Ona pozvala proigrateljev v sud, ktory osudil jih k zaplačeniju prvonačelnoj platy i uslugy, abo k poněkojim dnjam v tjurmě.

- - - -

Todos optaron por la cárcel, para defraudar a la Compañía.

Ĉiuj elektis la mallibereojn por fraŭdi la Firmon.

Vse izbrali tjurmu, da by izmamiti Firmu.

- - - -

De esa bravata de unos pocos nace el todo poder de la Compañía: su valor eclesiástico, metafísico.

El tiu kuraĝaĵo de mulmultaj naskiĝas la ĉiopovo de la Firmo: ĝia eklezia, metfizika valoro.

Iz odvaga nemnogyh rodi se vsemoč Firmy: jej crkovna, metafizična cěnnost.

Poco después, los informes de los sorteos omitieron las enumeraciones de multas y se limitaron a publicar los días de prisión que designaba cada número adverso.

Malmulte poste, la raportoj pri la lotadoj forlasis la listigo de la punmonoj kaj publikigadis nur la tagojn de malliberejo, kiujn atribuis ĉiu adversa loto.

Skoro poslě togo, raporty o losovanijah propustili spisy plat a izdavali samo dnje tjurmy, ktore pridělil každy protivny bilet.

- - - -

Ese laconismo, casi inadvertido en su tiempo, fue de importancia capital.

Tiu lakonismo, preskaŭ nepercepita en sia tempo, estis de kapa graveco.

Toj lakonizm, bliz nepriměčeny v svojem vrěmu, byl glavnoj važnosti.

- - - -

Fue la primera aparición en la lotería de «elementos no pecuniarios».

Tio estis la unua apero de «nemonaj elementoj» en la loterio.

To bylo prvo pojavjenje «nepěnežnyh elementov» b loteriji.

- - - -

El éxito fue grande.

La sukceso estis granda.

Uspěh byl veliky.

- - - -

Instada por los jugadores, la Compañía se vio precisada a aumentar los números adversos.

Instigita de la ludantoj, la Firmo vidis sin devigita plimultigi la adversajn lotojn.

Pobudženy igračami, Firma uviděl se dolžen narasti protivne bilety.

- - - -

Nadie ignora que el pueblo de Babilonia es muy devoto de la lógica, y aun de la simetría.

Ĉiuj scias, ke la popolo de Babilono estas tre devota al la logiko, kaj eĉ pli al la simetrio.

Vse znajut, že narod Babilonije je velmi nabožny logikě, i až bolje simetričnosti.

- - - -

Era incoherente que los números faustos se computaran en redondas monedas y los infaustos en días y noches de cárcel.

Estis nekohere, ke la gajnaj lotoj komputiĝis per rondaj moneroj kaj la malgajnaj per tagoj kaj noktoj de malliberejo.

Bylo nesuvislo, že dobytne bilety kalkulovali se za krugle groše a nedobytne za dnje i noči v tjurmě.

- - - -

Algunos moralistas razonaron que la posesión de monedas no siempre determina la felicidad y que otras formas de la dicha son quizá más directas.

Certaj moralistoj rezonis, ke posedo de moneroj ne ĉiam determinas feliĉecon kaj ke aliaj formoj de la sorto eble estas pli direktaj.

Poněkoji moralisti razumovali, že posědanje grošev ne vsegda oprědělja ščestje, a že druge formy sudby mogut byti bezposrědnjejše.