Tartalom

"-enda", "-ebla" and "-inda"

Metsis-tól, 2021. augusztus 13.

Hozzászólások: 7

Nyelv: English

Metsis (Profil megtekintése) 2021. augusztus 13. 7:11:58

In another thread I wrote
me myself:
To me it seems that English speakers have hard time to accept that there "lacks" a verb.
 
  • Tio estas aĉetenda, do mi devas aĉeti ĝin.
  • Tio estas aĉetebla, do mi povas aĉeti ĝin.
  • Tio estas aĉetinda, do mi _ aĉeti ĝin.
which caused the Highly Esteemed Member of the Lernu Community Nornen to respond with an argument (original emphasis)
Nornen:
If in “tio estas aĉet/enda/ebla/inda” we could somehow express who must/can/should do the buying, we would have a solution. The answer is the dative, or more precisely the dativus auctoris.
Firstly let us note that -end is from 7OA, while both -ebl and -ind are from Fundamenta.

Secondly PMEG makes a remark that "-end estas tre malofta afikso, kaj kiel ordinara radiko ĝi estas eĉ pli malofta". My limited experience is another. Mostly I have heard the verb endi as in Endas, ke vi venu, it is necessary that you come. But even that has been rare. The suffix is even rarer, only in some not-so-fluent texts I have seen pagenda. A typical case is when you first have listed different fees and then in the end it is said that the whole sum must be paid before a certain date.

About the argument that one should express the person with those three suffixes. PMEG gives for all three (see ebl, end and ind) mostly single word examples. The only example with a sentence is for ind and even that does not mention to whom.

Understandably PIV has better examples. Among those I found following where the person is somehow expressed.

for end
Only three examples, all carrying a passive sense.

for ebl
  • ĉio estas ebla por kredanto
  • ĉio estas ebla ĉe Dio
for ind
A couple with indo de iu or ies indo and then
  • tiu ĉi grava tago restos por mi ĉiam memorinda
  • filo inda je sia patro
  • mi fariĝis inda vin
  • mia vivo ne havas por mi indon
So none with the dative-like, al iu, and basing on the few examples, it seems that the preposition por is mostly used. However the majority of examples are such that the person is not expressed, either it can be derived from the context or ,as is in most cases, the sense is passive (a general feeling).

All in all I do not see these three endings being much used. By far the most used seem to be the morpheme-based ebla and eble.

amigueo (Profil megtekintése) 2023. augusztus 9. 10:36:18

For amigueo, the solution is simple:

Acxetindas al mi tiu varo --> Mi meritas acxeti tiun varon.

Altebrilas (Profil megtekintése) 2023. augusztus 9. 11:58:54

La "tabelsignifoj" (analoge al tabelvortoj) ŝajnas esti jena:
Pasiva: -ebla, -inda, -enda
Verbo: povi, voli, devi
Aktiva: -ipova, -ivola, -ideva

Kp: nepagebla kotizo / nepagipova lando

La prepozicio "por" ŝajnas la plej logika kaj la plej ofte uzata.

Tio estas ne manĝinda por mi= mi ne volas manĝi tion

NB: kvankam "voli" estas pli logika, ĝi povas esti mildigata per "deziri", pro gentileco.

Altebrilas (Profil megtekintése) 2023. augusztus 9. 12:12:25

Acxetindas por mi tiu varo --> Mi deziras acxeti tiun varon (kaj tuj farus se mi havus sufiĉe da mono)

Acxetindas al mi tiu varo --> tiu varo meritas, ke iu acxetu ĝin al mi.

Tia ĵuvelo estas donacinda al reĝino.

amigueo (Profil megtekintése) 2023. augusztus 9. 12:23:29

Dankegon, Altebrilas,

1.
indas aĉeti.
eblas kanti.
endas fari.
Ĉu FARI estas subjekto?

2.
en tiu tabelo, ankaŭ EMI?

3.
Tre interesa la kombino de prepozicioj AL kaj POR.

4.
"Devi" ĉu estas pasiva aŭ aktiva verbo?

Altebrilas (Profil megtekintése) 2023. augusztus 9. 15:01:23

Ne la verbo mem, sed la tuta infinitiva subfrazo:

Eblas manĝi picon ĉi- tie

...kiu ne nepre estu infinitiva:

Eblas, ke ili vizitu nin hodiaŭ


Ilia vizito eblas.

amigueo (Profil megtekintése) 2023. augusztus 9. 19:27:38

1.
Ĉu serio ebli, endi, indi, emi
estas kvalite malsama al serio -ebli, -endi, -indi, -emi?

2.
Pri EBLI mi pensas ke estas idiomo, oni povus uzi POVI (tio povas),
same kiel en la nederlanda: het kan (tio eblas).

Vissza a tetejére