Artikolo "Instruistoj el 'neprofilaj' universitatoj pensas nesxablone" aperis la 3-an de aprilo 2025 en tutrusia "NEZAVISIMAJA gazeta" (eldonkvanto - 40 000 ekz.), pagxo 8, far Natalja Savickaja.
En gxi temas pri kvantoj da instruistoj en rusiaj mezlernejoj.
"...En la lernejoj observeblis normala provizado per instruistoj pri la rusa lingvo kaj literaturo - 125 000. Relative nemulte cedis al ili kvanto da instruistoj pri la angla lingvo - 103 000. Ne malbone statis la aferoj kun instruistoj pri matematiko kaj historio. Rilate al la ceteraj lernofakoj la situacio formigxis multe pli malbone: informadiko - 27 000, fiziko - 30 000, hxemio - 23 000, geografio - 30 000, biologio - 31 000..."

Kial la angla tiel enorme superas multe pli gravajn fakojn? Cxu rusiaj mezlernejoj preparas sklavojn por anglalingvanoj kaj anglalingvaj landoj?
Amike al multflanke edukitaj personoj,

Mankas nombroj pri Esperanto-instruistoj! 😉

La Ciferoj de la Milito kaj la Ciferoj de la Malsato

Avenuo de Wiston Churchill

La Dua Mondmilito estas la plej mortiga konflikto en la homa historio. Oni taksas entute inter 70 kaj 85 milionojn da viktimoj, tio estas proksimume 3–4 % de la tuta tiama homaro. Sed la distribuado estis tre malegala: kelkaj popoloj kalkulis per dekmiloj, aliaj per milionoj.

La grandaj nombroj (ĉirkaŭaj taksoj)

* Sovetunio: ĉirkaŭ 24–27 milionoj (inter ili ĉ. 8–10 milionoj civiluloj).
* Ĉinio: 15–20 milionoj (milito kontraŭ Japanio jam ekde 1937).
* Germanio: ĉ. 6,5–7 milionoj.
* Pollando: ĉ. 5,6 milionoj, el kiuj ĉirkaŭ 3 milionoj da judoj pereis en la Holokaŭsto.
* Japanio: ĉ. 2,5–3,1 milionoj.
* Hindio (sub Brita Imperio): ĉ. 2,5–3,5 milionoj – plejparte pro la Bengalio-malsatego, ne pro bataloj.
* Jugoslavio: ĉ. 1,5 milionoj.
* Francio: ĉ. 600 000.
* Britio: ĉ. 450 000.
* Usono: ĉ. 420 000.
* Italio: ĉ. 450 000–460 000.

Aliaj landoj (Grekujo, Nederlando, Rumanio, Hungario, Ĉeĥoslovakio, ktp.) kune aldonas kelkajn milionojn.

Procentoj rilate al loĝantaro

* Pollando: ĉirkaŭ 16 % de la loĝantaro pereis.
* Sovetunio: ĉ. 14 %.
* Jugoslavio: ĉ. 10 %.
* Germanio: ĉ. 8–9 %.
* Ĉinio: ĉ. 3–4 % (sed en absoluta nombro tre grandega).
* Hindio: ĉ. 5–6 % de Bengalio pereis en unu jaro, dum la resto de la lando restis en milita mobilizo.

Ironia kontrasto

La morto de 3 milionoj da bengalanoj ne estis rezulto de batalo inter armeoj, sed de decidoj pri transporto kaj stokado. En la grandaj libroj de viktimoj, Bengalio estas metita apud Stalingrado kaj Hiroshima – sed sen eksplodoj, sen kanonoj, nur kun rizo mankanta.

La totala bilanco

La mondo en 1945 rigardis sin mem en spegulo de sango: inter 70 kaj 85 milionoj da mortintoj. Sed la formoj de morto estis diversaj: kulpaj kugloj, silentaj gaskameraj, brulantaj bomboj, aŭ simple la manko de manĝaĵo. Kaj en tiu lasta kategorio, Bengalio staras kiel la plej granda, plej neglektita tragedio.

Bengalio 1943: Kalkulo de Vivaj kaj Mortaj Ciferoj

La malsatego en Bengalio ne estas nur rakonto pri stomakoj, sed pri statistikoj. Ĉar por la Imperio, vivoj estis kalkuleblaj: tunoj, ŝipoj, procentoj. Ironie, ju pli grandaj la nombroj, des pli facile ili malaperas en la koloniaj tabeloj.

La cifero de mortintoj

Oni taksas, ke inter 2,1 kaj 3 milionoj da homoj pereis en la malsatego (ĉirkaŭ 5–6 % de la loĝantaro de Bengalio tiutempe). Por komparo: ĉiuj militaj mortoj de Britio en la tuta Dua Mondmilito estis ĉirkaŭ 450 000. Do Bengalio “perdis” 5-oble pli da homoj ol la metropolo, sed ne ricevis eĉ monumenton.

Manĝaĵo ekzistis – sed ne por la bengaloj

En 1943 Hindio produktis ĉirkaŭ 64 milionojn da tunoj da greno – sufiĉe por la loka loĝantaro. Sed eksportoj restis altaj: proksimume 70 000 tunoj da rizo estis forsenditaj dum la plej akra malsato. La loka prezo de rizo saltis je 300 % inter 1942 kaj 1943, dum salajroj stagnis. Rezulto: la manĝaĵo estis sur la merkato, sed la malriĉuloj ne povis pagi eĉ manplenon.

La milita “prioritato”

La brita armeo devis nutri 8 milionojn da soldatoj kaj laboristoj en la hinda subkontinento. Usono samtempe disponigis enormajn kvantojn de nutraĵoj por Eŭropo: ekzemple, en 1943 oni sendis al Britio pli ol 10 milionojn da tunoj da manĝaĵoj pere de la Lend-Lease-programo. Sed Bengalio ricevis nenion: la ŝipoj estis “tro valoraj” por “nuraj indiĝenoj.”

La “denial policy” en ciferoj

* 46 000 boatoj estis konfiskitaj aŭ detruitaj en Bengalio, laŭ oficialaj nombroj – tio signifis ke vilaĝanoj ne povis transporti rizon de vilaĝo al vilaĝo.
* Centoj da miloj da tunoj da rizo estis aŭ bruligitaj aŭ stokitaj nur por armea uzo.
* La rezulto: en multaj distriktoj la loka nutraĵprovizo falis je pli ol 20–30 %, dum bezono restis sama.

Rasismo en ciferoj

Churchill mem diris: “Mi malamas la hindojn. Ili estas besteca popolo kun besteca religio.” Por li, la mortoj estis ne tragedio sed “demografia korekto.” Se la hinda loĝantaro kreskis je ĉirkaŭ 1,3 % jare, tiam la morto de 3 milionoj estis, laŭ lia logiko, simple malpli da buŝoj por nutri. Jen statistiko transformita en politiko de indiferenteco.

Komparo kun aliaj frontoj

* Stalingrado: ĉirkaŭ 1 miliono da mortoj (militistoj kaj civiluloj).
* Normandio (D-tago): ĉirkaŭ 10 000 mortoj en unu tago.
* Bengalio: inter 2,1 kaj 3 milionoj dum kelkaj monatoj – sed sen heroeco, nur silento. La plej granda “nevidata fronto” de la milito.

Ironia resumo

Do la kalkuloj estas klaraj: dum 5 % de la loĝantaro de Bengalio malaperis en la stomako de historio, la Imperio daŭrigis eksportojn, Usono liveris milionojn da tunoj al Eŭropo, Sovetunio ricevis siajn konvojojn, kaj Japanio ĝuis la kaoson de sia malamiko. La koloniano fariĝis cifero, la cifero fariĝis “akceptebla kosto,” kaj la cindroj de Bengalio fariĝis nur piednoto en la libroj de la venkintoj.

Holodomoro (ukraine “mortigo per malsato”), la oficiala nomo por la 1932–33 malsatego trudita en Ukrainio sub Stalin – kaj tiu nomo fariĝis ŝtona signo en la memoro kolektiva, la fundamento de nacia identeco kontraŭ “eternaj” malamikoj.

Sed pri Bengalio (1943) estas pli komplike: ne ekzistas unu sola universale rekonebla nomo. Laŭ plejmultaj fakuloj kaj en la publika diskurso, oni simple diras:

* The Bengal Famine of 1943 (angle)
* বাংলার মন্বন্তর (Banglar Manvantar, en la bengala lingvo, signifante “la granda krizo” aŭ “apokalipso de Bengalio”).

Aliaj foje nomas ĝin:

* The Man-made Bengal Famine (emfazante la artefaritan karakteron).
* En la hinda kaj bengala memoro ankaŭ ekzistas literaturaĵoj, ekz. la romano Ashani Sanket de Bibhutibhushan Bandopadhyay, kiu enradikigis la nomon “Ashani Sanket” (“Malbona Antaŭsigno”).

Tamen, male al Holodomoro, la brita regado kaj posta sendependeco de Hindio faris ke la sufero ne estis oficiale “baptita” kiel politika memorpiliero. La nova ŝtato devis interkonsenti kun Britio, kaj la brita versio de la historio (ĝi estis “katastrofo de milito” prefere ol “krimo”) dominis. Tial la tragedio restis iom sen "nomo kun politika pinto".

En resumo:

* Se oni serĉas ekvivalenton de Holodomoro, la plej proksima tradukebla termino estus “Bengala Manvantar” aŭ simple “La Bengalio-malsatego (1943)”.
* Sed mankas la sama “nacia sakraligo” de la vorto, ĉar la postkolonia Hindio ne konstruis sian identec-politikon ĉirkaŭ tiu memorigo (male al Ukrainio).

Se oni volus proponi “internacian nomon” laŭ la modelo de Holodomoro, eble plej justa estus “Churchillomoro” – sed evidente tio restas pli polemika ol oficiala.

Manvantaro, por emuloj rankorvortojn.

Mondo de Raso kaj Imperio

La Dua Mondmilito estis rakontata kiel batalo inter libereco kaj tiraneco, sed en sia substanco ĝi estis ankaŭ milito inter rasaj hierarkioj kaj imperiaj ambicioj. Bengalio ne malsatis sola: ĝi estis parto de mondo kie homaj vivoj estis pezataj laŭ koloro, religio, nacieco aŭ “civiliza nivelo”.

Britio

La brita imperio estis kolosa mosaiiko de popoloj, sed en la okuloj de Londono ĉiuj estis rangigitaj. Blankaj setlantoj en Kanado aŭ Aŭstralio estis “egalaj civitanoj,” sed la hindo estis “subjekto” – statistika rimedo. La logiko estis klara: la metropolo rajtas manĝi, la kolonio rajtas produkti. Rasisma ideologio estis subtila, sin prezentante kiel “misio civilizi,” sed en 1943 ĝi montris sian veran vizaĝon: milionoj da hindoj povis morti sen ke la “gardanto de civilizacio” ekmovu unu ŝipon.

Usono

La “arsenalo de demokratio” havis sian propran rasan kalkulon. La sama lando kiu sendis milionojn da tunoj da manĝaĵo al Eŭropo, samtempe tenis segregacion en siaj propraj armeoj: nigruloj kaj blankuloj batalis aparte, la unuaj ofte relegitaj al servaj taskoj. Jim Crow System regis la landon (la "Milito Kontrauxdroga" estos ilo por la Nova Gximkroux, ekde cx. 1980). La internigo de japandevenaj usonanoj (ĉ. 120 000 homoj) montras, ke “libereco” ne estis universala. Kaj pri la hinda malsatego? Washington preferis silenti – Bengalio ne estis en ĝia geopolitika prioritato.

Francio

Francio en 1940 venkins de Germanio, sed ĝiaj kolonioj restis teatro de milito. La "tirailleurs sénégalais”, afrikaj soldatoj, sendins fronten, ofte sen adekvata ekipaĵo, mortante por defendi patrujon kiu neniam konsideris ilin egalaj. En Alĝerio, Maroko, Indokinio – la kolonia logiko restis: la metropolo rajtas ordoni, la kolonianoj rajtas morti. La “civilizacia misio” transformiĝis en kanonfuraĝon.

Germanio

Hitler mem lernis multon el la koloniaj politikoj de aliaj. La koncepto de Lebensraum (“vivospaco”) estis transpreno de kolonia retoriko – la orientaj slavoj devis esti traktataj kiel “indiĝenoj,” servistoj de la germana raso. La Holokaŭsto, la genocido kontraŭ judoj, Romaoj kaj aliaj, estis pinto de tiu ideologio: hierarkio tiel absoluta, ke iuj popoloj simple ne meritis ekzisti.

Italio

Mussolini revis pri nova Romia Imperio. Lia konkerado de Etiopio (1935–36) jam antaŭmontris la metodojn: **kemiarmiloj kontraŭ civiluloj**, priskriboj de afrikanoj kiel “subhomoj.” En la milito mem Italio provis vastigi sian influon en Balkano kaj Nordafriko, sed ĉiam per logiko de dominado, neniam de egaleco.

Japanio

La japana imperio proklamis la “Granda Orienta Azia Kunprospera Sfero”: retoriko pri frateco inter aziaj popoloj kontraŭ la okcidento. Sed en praktiko ĝi estis nova imperio, kun Japano kiel “granda frato” kaj aliaj kiel submetitaj. La masakro de Nankino (1937) kaj la ekspluatado de koreaj “komfortulinoj” montras, ke ankaŭ Japanio hierarkigis vivojn. Se Britio konsideris hindojn foruzeblaj, Japanio same konsideris ĉinojn kaj koreojn.

Sovetunio

Ofte prezentata kiel kontraŭfaŝisma forto, Sovetunio havis propran rasisman kaj kolonian logikon. Stalin deportis tutajn popolojn (ĉeĉenojn, tatarojn, volgajn germanojn) pro akuzoj pri “kolektiva kulpo.” La Holodomoro en Ukrainio (1932–33) estis jam antaŭa ekzemplo: malsato kiel politika ilo. Por Moskvo, etneco aŭ nacia identeco povis signifi mortverdikton.

Hindio mem

Eĉ ene de Hindio ekzistis hierarkioj: kastismo, religiaj streĉoj inter hinduoj kaj islamanoj, kiujn la britoj lerte pligravigis laŭ la logiko “dividu kaj regu.” La hinda socio jam havis proprajn barojn de raso kaj klaso, kaj la malsatego trafis plej forte la malriĉajn kamparanojn, ne la urban mezan tavolon aŭ la kolaborantajn elitojn. Ironie, la sama tero kiu sendis milionojn da soldatoj por defendi la imperion, hejme ne povis defendi siajn infanojn kontraŭ malsato.

Konkludo

La Dua Mondmilito do estis ne nur batalo inter faŝismo kaj demokratio, sed ankaŭ inter konkurantaj rasaj imperioj. Britio, Usono, Francio, Germanio, Italio, Japanio, Sovetunio – ĉiuj laŭ sia maniero hierarkigis vivojn, decidis kiu rajtas manĝi, kiu rajtas batali, kiu rajtas morti. Bengalio estis nur unu tablo en tiu mondbanĉambro, sed ĝia manĝotelereto restis malplena.

La mondo en 1945 parolis pri “Never Again” – sed por la kolonioj la rakonto estis alia: denove, kaj denove, kaj denove.

Belgio kaj ĝia kolonia ombro

Kongo, la “rezerva deponejo”

* Dum la germana okupado de Belgio, la Belga Kongo restis sub kontrolo de la registaro en ekzilo (Londono).
* La kolonio tuj fariĝis esenca por la Aliancanoj: el ĝi venis kupro, kaŭĉuko, oleo, kobalto… kaj precipe uranio el la minejo de Shinkolobwe, kiu poste estis uzata en la atombomboj ĵetitaj sur Hiroŝimon kaj Nagasakion en 1945.
* La konga riĉeco do rekte kontribuis al la venko de Usono kaj Britio, dum la konganoj mem vivis sub brutala kolonia ekspluato, kun deviga laboro, maltretado kaj mizera salajro.

Rasisma ordo

* En la kolonio validis sistemo tre proksima al sudafrika apartismo: blankaj belgoj vivis en apartaj kvartaloj kun luksaj domoj, dum la afrikanoj estis konsiderataj “laborforto”, sen voĉo en la administrado.
* La “misio civilizi” estis la oficiala retoriko, sed en praktiko ĝi signifis perfortan devigon al monokultivoj (kiel kaŭĉuko) kaj sisteman malpermeson de politika organizo inter afrikanoj.

Belgio okupita, sed kolonia potenco

* Ironie, dum la belgoj mem estis sub la jugo de nazia rasismo en Eŭropo, ili samtempe konservis sian propran rasisman reĝimon en Afriko.
* Tio kreas la saman kontraŭdiron kiel ĉe Britio aŭ Francio: viktimo en Eŭropo, reganto en Afriko.
* La kolonio estis ankaŭ fonto de soldatoj: ĉirkaŭ 25 000 afrikanoj batalis en la “Force Publique”, senditaj al diversaj frontoj (ekz. en Etiopio kontraŭ la italoj).

Postlasaĵo

* La fakto, ke uranio de Kongo kontribuis al la fino de la milito, restis longe sekreto. La memoro de konganoj estis silentigita, dum la belga memoro pri la milito fokusis preskaŭ ekskluzive al la okupado hejme.
* La kolonia dimensio de la dua mondmilito en Belgio do restas neintegrita en la kolektiva memoro, kvankam ĝi havis tutmondan efikon.

Resume: Belgio dum la Dua Mondmilito estis okupita en Eŭropo, sed imperia potenco en Afriko. Ĝi montris la saman paradokson kiel aliaj okcidentaj landoj: povas esti viktimo de unu rasismo, dum ĝi mem praktikas alian.

La Dua Mondmilito kiel Imperia Milito

Oni ofte prezentas la Dua Mondmiliton kiel batalon inter ideologioj: demokratioj kontraŭ faŝismoj, aŭ faŝismoj kontraŭ komunismo. Tiu vidpunkto ne estas malvera, sed ĝi estas tro mallarĝa. Sub la sloganoj pri libereco, revolucio aŭ nova ordo troviĝis pli malnova logiko: la konkurenco inter imperioj, avidaj pri kolonioj, pri rimedoj kaj pri strategiaj vojoj. Rasismo servis kiel la ideologia kovrilo, sed la kerno restis ekonomia kaj geostrategia.

Germanio estis frustrita per la Traktato de Versailles, kiu senigis ĝin je ĉiuj kolonioj kaj trudis pezajn ŝuldojn. Hitler priskribis sian projekton de Lebensraum en Orienta Eŭropo ne kiel nura fantazio, sed kiel kompenso: krei vastan memsufiĉan spacon kun greno, petrolo kaj laborforto, kiu konkurencus kun la brita kaj franca imperioj. La detruo de Pollando kaj la planoj pri ekspluatado de Ukrainio estis la transpreno de koloniaj modeloj, sed aplikitaj en la kontinento mem.

Italio sub Mussolini havis similan revon. Kvankam ĝi estis en la flanko de la venkintoj en 1918, ĝi sentis sin trompita per malriĉa dividado de la milita trofeo. Tial la konkerado de Etiopio kaj la ambicio domini Mediteraneon devis konstrui novan Romon, kies aŭtoritato rebrilus per kolonia gloro. La paroladoj pri civiliza misio kovris la realon de kemiarmiloj kontraŭ etiopaj vilaĝoj kaj la brutala subpremo de rezistado.

Japanio, jam ekde la 1930-aj jaroj, konstruis sian propran imperian projekton. La “Granda Orienta Azia Kunprospera Sfero” promesis liberecon al aziaj popoloj, sed en realo signifis hegemonion de Tokio super Ĉinio, Koreio kaj Sudorienta Azio. La atako kontraŭ Pearl Harbor estis parto de la strategio certigi aliron al la resursoj de Nederlanda Indonezio kaj brita Malajzio, sen kiuj la japana industrio ne povus postvivi.

La malnovaj imperioj mem – Britio, Francio, Belgio, Nederlando – ne estis pasivaj viktimoj. Ili defendis sian hegemonion, ofte je la kosto de milionoj da kolonianoj. Francio mobilizis afrikajn soldatojn, Britio ekspluatis Hindion kaj Egiptujon, Belgio liveris uranion el Kongo. La demokrataj idealoj estis sincere aplikitaj en Eŭropo, sed en Afriko aŭ Azio validis tute alia ordo: sistemo de raso, deviga laboro kaj ekonomia rabado.

La vera “venkinto” de la milito ne estis Britio, sed Usono, kiu transformiĝis en tutmondan imperion. Ĝi ne bezonis klasikajn koloniojn: ĝia potenco baziĝis sur ekonomio, dolaro, armeaj bazoj kaj teknologia supereco. La atombomboj kontraŭ Hiroŝimo kaj Nagasako estis ne nur fina bato kontraŭ Japanio, sed ankaŭ mesaĝo al la mondo pri la nova hegemonio. Post 1945, Usono povis diktadi la regulojn de internacia financo (Bretton Woods, IMF, Monda Banko) kaj starigi reton de aliancoj kiuj funkciis kiel nova formo de kolonia regado.

Britio male aperis kiel la granda perdanto inter la venkintoj. Ĝi eliris el la milito finance elĉerpita, ŝulda al Usono, kaj ne plu povis konservi sian mondan imperion. La malvenko de Japanio liberigis Sudorientan Azion, la malfortiĝo de Francio kaj Nederlando malfermis vojon al sendependecaj movadoj, kaj Hindio en 1947 estis la plej frapa signo ke la “brita jarcento” finiĝis. Churchill eĉ konfesis private, ke la brita imperio post la milito jam ne povos esti konservita sen la ombro de Usono.

La tiel nomata “monda milito” do ne estis nur inter Okcidento kaj faŝismo, sed pli profunde inter konkurantaj imperioj. Rasismo klarigis kial iuj popoloj povis esti foruzataj, sed la vera motoro estis la konkero de resursoj, la nuligo de malnovaj ŝuldoj kaj la transdono de hegemonio. Bengalio en 1943 suferis pro malsato ĝuste ĉar ŝipoj kaj manĝaĵoj estis rezervitaj por la imperia konkurso, dum la loka loĝantaro ne havis lokon en la grandaj kalkuloj.

La Dua Mondmilito tiel montras la senĉesan paradokson de la dudeka jarcento: paroli pri libereco kaj homaj rajtoj en Eŭropo, dum samtempe oni daŭrigis la plej krudan kolonian logikon en la cetero de la mondo. La malnova brita imperio malfortiĝis, sed ĝian lokon tuj prenis nova imperio, usona, kiu vestis sin per la vorto “libereco” kaj samtempe organizis la mondon laŭ siaj propraj interesoj.