...
Tiutempe mi laboris en la Tria Buroo estrata de kamarado Guo Moruo. Mi forlasis Ŝanhajon en decembro 1937 kaj alvenis al Wuhan la 9-an de januaro 1938. En la 1-a de aprilo, kiam la Tria Buroo stariĝis, mi tie eklaboris. Mi petis helpon de Guo por Verda Majo, klarigante al li la malfacilan situacion, en kiu ŝi sin trovis.

Guo fuĝis al Japanio post la malvenko de la granda revolucio de 1927, pasigis ekzilan vivon tie dek jarojn kaj revenis al la patrio por partopreni en la Rezistmilito post Lugouqiao-evento, dank` al helpo de japana amiko. Li tute komprenis la pozicion de Verda Majo kaj al ŝi simpatiis. Tiam la Kuomintang-a Centra Radio-stacio, kiu monopolis ĉiujn disaŭdigojn al fremdlandoj, ĝuste bezonis paroliston japanlingvan.

Guo rekomendis Verdan Majon al la ofico kaj la afero sukcesis. Kuomintang doni ordonon eskorti Verdan Majon kaj ŝian edzon al Wuhan. Tiutempe, sen speciala permeso de Kuomintang, neniu japano povus transiri la landlimon. Tiel, la geedzoj alvenis al Wuhan (la tiama milittempa ĉefurbo de Ĉinio) komence de julio, 1938. Verda Majo eklaboris en la Fako por Internacia Propagando de Kuomintang.
...
由于郭沫若同志的帮助，绿川英子与刘仁进入国民党第三厅国际宣传科工作，用日语进行广播工作。

...
La propraj vortoj de Verda Majo tekstas jene: "Kia granda ĝojo kaj espero skuis min, kiam mi fine ricevis permeson publike partopreni la ĉinan rezistmiliton tuj antaŭ la unua datreveno de l` milito!" Nelonge post sia alveno al Wuhan, Verda Majo senprokraste ĵetis sin en la batalon. Jam unu jaron ŝi sopiris al batalposteno. Jen tio realiĝis: stari antaŭ la megafono kaj disaŭdigi paroladojn al la malamiko.

Ĉi tie mi volus mencii unu epizodon: reveninte al Tokio post elpelo de la lernejo en Nara, Verda Majo foje sukcesis en la unua ekzameno al ofico de parolistino en Japana Radio-stacio(NHK), sed ŝi ne ĉeestis la duan, kiun ŝi ne atendis trapasi, ĉar tio temis pri "politika kontrolado".

Kaj nun, ŝi staris antaŭ megafono de Ĉinio en rezismilito, "ŝia milda voĉo estigis fulmotondron", ŝia flua japanlingva parolo pikis kiel ponardo la bruston de l` malamiko, sendante tiun en perplekson kaj panikon. Kia granda ironio por la japanaj imperiistoj!
...
绿川英子用流利的日语，对全世界进行广播，反对日本的侵华战争，揭露日军的暴行。她的纯正日语广播，像匕首一样刺入了敌人的胸膛。

...
La disaŭdigado al la malamiko farita de Verda Majo en Wuhan kaj Chonging rikoltis bonan rezulton. Hori Einosuke, antaŭe signalisto en iu unuo de la Centra- Ĉinia Taĉmento de la japanaj invadaj trupoj en Ĉinio, skribis jenan poemeton por esprimi sian emociiĝon post aŭskulto al la disaŭdigo:

Parolas Radio Chongqing
Mi kaŝe penis aŭdi
La fluon de l` japanlingv` .
Ho! mia kor` ne ĉesis ekzalti.

Okupinte la urbon Wuhan, la malamiko esplore konfirmis, ke tiu parolistino de la "stranga disaŭdigo" en flua japana lingvo estis neniu alia ol Hasegawa Teru.
La tagĵurnalo Miyako-Sinbun de Tokio faris raporton pri tio en la eldono de la 1-a de novembro 1938, kalumnie nomante Verdan Majon "dolĉvoĉa naciperfidulino". La patro de Verda Majo eĉ ricevis ĉantaĝan leteron, kun la postulo, ke li "atribuu al si mem la kulpon kaj faru suicido".

Tiam, sub la gvidado de la Ĉina Komunista Partio, kamaradoj el la Tria Buroo mobilizis la popolamason en Wuhan por impetado de kontraŭjapana rezisto,kreante furiozan movadon por defendi grandan Wuhan. Ĉi tiujn patosajn scenojn Verda Majo ne nur propraokule vidis, sed ankaŭ persone partoprenis.

Al Verda Majo, la periodo en Wuhan estis kurta sed memorinda. Por subteni la ĉina rezismiliton, ŝi publike ĉeestis mitingojn, aperigis artikolojn en Xinhua Ribao, intervjuis la heroinon maljunan s-inon Zhao el la kontraŭjapana batalfronto de nordorienta Ĉinio, kaj tiel plu. En tiu tempo Verda Majo dronis en penegaj laboroj, sed ŝi sentis sin libera kaj trankvila.
La geedzoj restadis en Wuhan nur tri monatojn. Vintre de 1938, ili evakuis al Chongqing tra Hengyang, kune kun kolegoj de oficejo.
...
绿川英子在武汉的日语广播收到了很好的效果。仅在3个月后，在1938年冬，绿川夫妇与同事们通过衡阳撤往重庆。

...
La Rezistmilito eniris novan etapon. Kuomintang sekvis politikon, kiu pledis por negativa rezistado al la japana agreso kaj pozitiva opono kontraŭ la Ĉina Komunista Partio. Wang Jingwei, unu el la Kuomintangaj ĉefoj, publike transiris al la malamiko kaj fariĝis naciperfidulo en Nankino. Verda Majo trovis la laboron en la fako por Internacia Propagando de Kuomintang pli kaj pli malfacila.

Pro longatempa penegado kaj malbona nutrado, Verda Majo suferis de malalta febro, kiu estas simptomo de ftizo. Tiam la geedzoj loĝis en la supra etaĝo de okeidentstila domo en Datianwan de Chongqing. De tempo al tempo ni vizitis ilin en la hejmo. Verda Majo aspektis multe pli malgrasa, ol kiam ŝi al Ĉinio, sed tamen ŝi daŭre laboris en silento.

Verda Majo ofte kontribuis artikolojn al la duonmonata Espetanta periodaĵo Heroldo de Ĉinio, redaktita kaj presita de la Esperanta sekcio de la Tria Buroo. Ŝiaj artikoloj aperis unu post aliaj sur la paĝoj de la revuo ĝis la lasta numero en 1945. Inter ili estis: "En la Maja Ĉefurbo", "Venas la Vintro, Ne Foras do l` printemp`", "Profilo de Japanaj Studentoj", "Batalante Ili Iris Antaŭen",ktp.
...
在重庆期间，绿川英子撰写的许多世界语文章，都在半月刊《中国在怒吼》的世界语刊物上发表。

...
Somere de 1940, Kuomintang eksigis kamaradon Guo Moruo de lia ofico en la Tria Buroo, al kiu ĝi fariĝis pli kaj pli maltolerema. Ĝi volis forigi la Boroon por sin kontentigi. Finfine, ĝi ekagis. La funkciuloj de la Buroo sinsekve elmetis rezignopetojn por sin kronigi sian paŝon kun Guo; jen ekflamiĝis batalo kontraŭ Kuomintang.

Pro tio, kamarado Zhou Enlai sendis solenan proteston al Kuomintang, dirante, "Se vi ne volas ĉi tiujn homojn de la kulturrondoj, mi kondukos ilin al la Libergita Regiono. Mi kredas, ke ili volonte iros kun mi." Kuomintang trafis en pasivan pozicion kaj estis devigata organizi Komisionon de Kultura Laboro kaj peti Guo ĝin estri.

La plimulto de la kolegoj, kiuj forlasis la Trian Buroon, sekvante Guo, nun eniris ĉi tiun novan organizaĵon kiel oficistoj. Ankaŭ Verda Majo kaj ŝia edzo trovis, ke estis neeble daŭrigi sian laboron en la Fako por Internacia Propagando de Kuomintang. Ili sekve forlasis ĝin kaj eklaboris en la Komisiono de Kultura Laboro.

En la solena kunveno por celebri la 4-an datrevenon de la reveno al la patrio de kamarado Guo Moruo, okazigita de la kultulaj rondoj en Chongqing en la 27-a de julio 1941, kamarado Zhou Enlai alparolis al Verda Majo, "La japanaj imperiistoj kulumnie nomis vin 'dolĉvoĉa naciperfidulino', sed efektive, vi estas fidela filino de la japana popolo, vi estas vera patrioto."
La vortoj donid al Verda Majo grandan inspiron.
...
1941年7月27日，周恩来同志在重庆的一次聚会上，对绿川英子说：日本帝国主义者诽谤你是‘娇声卖国奴’，实际上，你是日本人民的忠实女儿，你是一名真正的爱国者。

...
La atmosfero de Chongqing estis sufoka. Pli kaj pli multiĝis la limigoj; pli kaj pli graviĝis la subpremado. Estis malfacile eĉ spiri. Verda Majo ankoraŭ laboradis senvorte, sed por ŝi la sfero de aktiveco pli kaj pli ŝrumpis. Ŝi nun rememoris siajn travivaĵojn ekde sia forfuĝo el Japanio kaj priskribis ilin en la verko En Ĉinio Batalanta. Ĝis julio 1944, ŝi finskribis nur trionon de la rakonto, kaj ne povis daŭrigi ĝin ĝis la fino.

En la posta parto de sia restado en Chongqing, la geedzoj partoprenis en la redakta laboro de la gazeto Kontraŭatako, eldonita de la Nordorienta Nacisava Asocio.

Kiam la Rezistmilito finiĝis en venko, laŭ instrukcio de kamarado Zhou Enlai, la geedzoj veturis kune kun kamaradoj de la Asocio al la Nordoriento por disvolvi laboron tie. Helpe de aranĝoj de la Kompartio, la geedzoj veturis kun sia infano al la celloko Harbin tra Ŝanhajo kaj Shenyang.

Survoje, trapasante Ŝanhajon, ili vizitis k-don Tikos, kiun ili ekkonis antaŭe en Wuhan. Malnova amikeco kaj okazintaĵoj post la disiĝo fariĝis ŝatataj temoj en la verva babilado. Verda Majo montris sin viveca kaj vigla. Ŝi esprimis sian decidemon renkonti pli rigoran elprovadon en la liberigita regiono en la Nordoriento.

Ŝi estis preta por la batalo. Alveninte al Harbin, la geedzoj funkciis en la Administracia Komitato de la Nordorienta Liberigita Regiono kiel komitapanoj respondecaj por redaktado kaj kontrolado. Poste ili translokiĝis al Jiamusi.

En la 10-a de januaro 1947, Verda Majo malfeliĉe forpasis pro infekto post abortigo. En la 22-a de aprilo en la sama jaro, ankaŭ Liu Ren forpasis pro malsano. La geedzoj estis enterigitaj en la Martira Tombejo de Jiamusi.
La orfaj filo Liu Xing kaj filino Liu Xiaolan ricevis zorgadon kaj edukadon dank` al registara subvencio kiel posteuloj de martiroj, ĝis ili atingis adoltecon.
...
抗战胜利后，根据周恩来同志的指示，绿川英子夫妇转道上海、沈阳，北上哈尔滨，去往东北解放区，后来又转到佳木斯工作。

...
Verda Majo forpasis en la aĝo de 35 jaroj. Ŝia trofrua forlaso de ni estas granda perdo por la popoloj de Ĉinio kaj Japanio. Verda Majo, fidela filino de la japana popolo kaj vera patrioto, dediĉis sian tutan junecon al la popolo kaj la amikeca kunlaboro de la popoloj de la du landoj.

Forflugis la tempo. Jam pasis 35 jaroj post la forpaso de verda Majo. Nuntempe, ĉu en Ĉinio, ĉu en Japanio, ne malmultas homoj, kiuj ne tute, aŭ eĉ tute ne komprenas Verdan Majon, tiel ke tiu vera patrioto kaj batalaktiva internaciistino estas prezentita de iuj kiel febla pala pacifisto, kio estas vere bedaŭrinda. Tial, estas necese kompili kaj eldoni verkaron de Verda Majo kaj pli detale konigi ŝian vivon.
...
1947年1月10日，绿川英子不幸因病去世，年仅35岁。
她的过早逝去，是中日两国人民的一大损失。

...
Post la eksplodo de la Sud-Anhui-a Evento en januaro de 1941, mi forlasis Chongqing kaj faris ĉirkaŭvojon tra Hongkongo por atingi la Liberigitan Regionon. Tiam Verda Majo kaj Liu Ren laboris en la Komisiono de Kultura Laboro, same kiel mi. Antaŭ mia forlaso, mi konsideris la cirkonstancojn de Verda Majo. Tiutempe, la rilatoj inter Kuomintang kaj la Ĉina Komunista Partio jam fariĝis tre streĉaj; minacis tuja rompo.

Mi proponis al miaj amikoj, ke ni eldonu verkaron de Verda Majo en la ĉina lingvo por eviti eblan disperdiĝon. Mi celis ĉefe doni al la publiko pli mulatan kaj pli profundan komprenon pri Verda Majo, tiel ke ŝi, espereble, trovus sin en pli favora situacio okaze de eventuala kaoso. Estis la pritempo de la jaro 1941, kiam mi adiaŭis Verdan Majon kaj Liu Ren. Mi tute supozis, ke ilin mi ne plu vidos.

Aprile de 1949, marŝinte suden kun la Popola Liberiga Armeo kaj atinginte Ŝanhajon, mi informiĝis, ke Verda Majo kaj Liu Ren malfeliĉe mortis de malsano unu post la alia en la Nordoriento, ne povante vidi propraokule la fondiĝon de nova Ĉinio. Poste, mi vidis ĉe amikoj mimeografitajn kopiojn de verkoj de Verda Majo, En Ĉinio Batalanta kaj Flustr` el Uragano, eldonitajn de Eldonejo de Esperanta Korespondado en Osako, Japanio.
...
叶籁士在1941年一月，皖南事变后，离开重庆通过香港去往解放区，再没有看见绿川夫妇。

...
La eldonado de ĉi tiu verkaro celas pli ol esprimi karmemoron al Verda Majo. Laŭ mi, la disvastigo de la verkaro de Verda Majo, por ke la juna generacio ŝin komprenu, havas gravan signifon por antaŭenigi la amikecon inter la popoloj de Ĉinio kaj Japanio.

La kolektado kaj disvastgado de la verkoj de Verda Majo ŝuldis multe al la penado kaj kunlaboro de ĉinaj kaj japanaj geesperantistoj. Nur dank` al tio la verkoj estis konservitaj kaj publikigitaj. En japanio, pleje kontribuis jenaj tri geesperantistoj: Miyamoto Masao, Kita Satori kaj Takasugi Itiroo.

En junio 1941, Heroldo de Ĉinio en Chongqing eldonis Esperantan version de la novelo Vivantaj Soldadtoj, japanlingve verkita de Isikawa Tatuzoo kaj esperantigita de Verda Majo. En oktobro de la sama jaro, Heroldo de Ĉinio plue publikigis kolekton de prozaĵoj, Flustr` el Uragano, originale verkitaj de Verda Majo. En majo 1945, la Koresponda Esperanto-Lernejo de Chongqing eldonis en Esperanto ŝian aŭtobiografian verkon En Ĉinio Batalanta.

Efektive, ĉiujn tri librojn publikigis Heroldo de Ĉinio. Por eviti la ĝenon sendi la manuskripton al la cenzuro, la tria estis nominale publikigita de la Koresponda Esperanto Lernejo. La enspezojn el vendo de tiuj tri libroj Verda Majo donacis al la Koresponda Esperanto-Lernejo.

La tri libroj estis presitaj sub ekstreme malfacilaj kondiĉoj en milittempa Chongqing. La papero uzita estis de tre kruda speco, produktita en Sichuan-provinco per malnova metodo. Nun, eble nemultaj ekzempleroj de ĉi tiu unua eldono restas en la manoj de ĉinaj esperantistoj. Tiutempe, mi estis en regiono post la batalfronto de la malamko. Tute mankis al mi la ŝanco vidi tiujn librojn. Eĉ pri ilia eldonado mi tute ne sciis.
...
中日两国的世界语者们努力合作，寻找和搜集绿川英子发表的文章和著作，筹备出版绿川英子的文集。

...
Post la Liberiĝo, la libroj atingis la manojn de Miyamotoo Masao kaj Kita Satori pere de ĉina esperantisto Lan Jian`an. La stafeta stangeto iris de Chongqing en Ĉinio al Osaka en Japanio. Ili tradukis la libron En Ĉinio Batalanta en la japanan lingvon kaj aperigis ĝin en la semajna gazeto Virina Demokratia Ĵurnalo de la 13-a de julio ĝis la 21-a de septembro en la jaro 1951.

Per la honorario, ili faris, ili faris mimeografitajn tajpitajn kopiojn de la originala Esperanta verko de Verda Majo je la nomo de la "Eldonejo de Esperanta Korespondado" (Tiam ĵus post la fino de la Dua Mondmilito Japanio sin trovis en ekstreme malfacila periodo.) En decembro 1951, eldoniĝis En Ĉinio Batalanta; en februaro 1952 eldoniĝis Historieto de Japana Literaturo (ĉi tiu estis fruatempa verko de Verda Majo, inkluzive de esperantigitaj verkoj el klasika japana literaturo); kaj poste en majo 1952 eldoniĝis Flustr` el Uragano; en marto 1954, eldoniĝis Vivantaj Soldatoj en Esperanta traduko.

Iom poste, aperis stereotipe presita eldono de En Ĉinio Batalanta kaj Flustr` el Uragano. En 1954 japana verkisto Takasugi Itiroo el la Esperanta originalo tradukis la tuton de En Ĉinio Batalanta kaj tri pecojn el Flustr` el Uragano en la japana lingvon kaj "Sinhyooronsya" eldonis ilin sub la titolo Flustr` el Uragano.

La tradukinto sekvis la versiojn de la dua eldono. En januaro 1979, Aki Syoboo eldonis la libron Elektitaj Verkoj de Hasegawa Teru, redaktitan de Miyamoto Masao. Ĉi tiu libro ampleksas ĉiujn ĉefajn verkojn de Verda Majo. La redaktado estis farita helpe de ĉinaj esperantistoj.

Ankaŭ estas menciinda la verko de Tone Kooiti: Teru no Syoogai (Vivo de Teru), eldonita de Yoobunsya en 1969.
Estas vere dankindaj ĉi tiuj japanaj amikoj, kiuj klopodis por disvastigai la verkoj de Verda Majo.
Laste, mi volus citi vortojn de iu japana amiko ĉe la fino de ĉi tiu skribaĵo:

Se kalkuli nur tiujn menciiajn en la paĝoj de la historio, ne malmultis kontribuintoj al la vera paca kunekzistado de Japanio kaj Ĉinio. Sed tamen, en moderna tempo, kiam malfeliĉa stato regis en la interrilatoj de la du landoj, jam malmultiĝis klopodintoj sin dediĉantaj al japana-ĉina bonrilato, se ne diri pri japana virino, kiu havis siajn ostojn enterigitajn en ĉina tero, plenuminte agadon por vera amikeco inter la popoloj de Japanio kaj Ĉinio, kontraŭ sia 'patrolando' Japanio. Tiurilate ja troviĝis neniu alia krom Hasegawa Teru. (Takagi Hirosi)

La 31-a de aŭgusto,1980

从1951年至1980年，有几位日本友人将绿川英子的著作，从世界语翻译成日语，陆续出版发行。将绿川英子战斗在中国的经历，告知日本人民。