PIV

Tiu

Morfemo uzata:
Morphème usité :

I- kiel determinanto de subst.:
I- comme déterminant du substantif :

1 por montri personon aŭ objekton, kun aŭ sen gesto: ĉu ĝi estas tiu juna kortegano, kiu loĝas…—Jes, apud tiuj arboj; tiu ĉi libro havas sesdek paĝojn.
1 pour montrer une personne ou un objet avec ou sans geste : est-ce que c'est ce jeune courtisant qui loge... - Oui, à côté de ces arbres; ce livre(-ci) a soixante pages.

2 por esprimi, ke la apuda subst. estas jam konata: en unu tago, kiam ŝi estis apud tiu fonto, venis al ŝi [….]
2 pour monter que le substantif le plus proche est déjà connu : un jour qu'elle était près de cette fontaine, vint à elle [...]

II- kun elipso de subst.:
II- avec une ellipse du substantif :

1 ĉar tiu subst. troviĝas en la kunteksto aŭ parola situacio: kiu estas tiu (sk. «homo» aŭ «objekto»)? ; forpelu ĉi tiun, k lasu la alian!; tiuj ĉi (sk. «homoj» aŭ «bestoj») estas denaskaj malamikoj;
1 parce que ce substantif se trouve dans le contexte ou dans une situation parlée : qui est-ce ("personne" ou "objet" )? ; renvoie celui-ci et laisse l'autre!; ceux-ci ("personnes" ou "bêtes" ) sont des ennemis innés;

2 por reprezenti jam priparolitan personon, kiam tiu persono ne estas la subjekto de la antaŭa prop.(tiu lasta): Jakob alproksimiĝas al Isaak k tiu lin palpis; li rakontis al sia edzino pri la maljuna viro k pri la stana soldato, kiun li sendis al tiu.
2 pour représenter une personne dont on a déjà parlé, quand cette personne n'est pas le sujet de la précédente proposition (ce dernier/cette dernière) : Jacob s'approchA d'Isaac et ce dernier le palpa; il raconta à son épouse au sujet du vieil homme et du soldat en étain qu'il avait envoyé à ce dernier.

3 por esti la korelativo de rilativo: plej bone ridas tiu, kiu ridas la lasta; kiu regalas per ŝtonoj, tiun oni dankas per bastonoj.
3 pour être le corrélatif d'une relative : rira bien (celui) qui rira le dernier; celui qui régale à coups de pierre, sera remercié à coups de bâton.

III- pron-e, anst. «la + subst. antaŭe menciita»: doktrino, apogita sur tiu de Platono; mi preferas la poemon de Lenau al tiu de Goeto.
III- comme pronom au lieu de "le/la + un substantif mentionné précédemment" : une doctrine appuyée sur celle de Platon; je préfère le poème de Lenau à celui de Goethe.

PMEG

Kvazaŭ

Kvazaŭ = “proksimume, ŝajne, iamaniere, laŭaspekte”. Ĝi montras nerealecon, ŝajnon:
Kvazaŭ = "approximativement, en apparence, d'une certaine manière, selon toute vraisemblance". Il montre une chose irréelle, une apparence :[/color]

• Li kvazaŭ volas ion komuniki nur al vi sola.= Li ŝajne volas ion komuniki...
• “Ĉu vi ne amas min pli ol ĉiun?” kvazaŭ paroladis la okuloj de la reĝidineto. Ne vere paroladis, nur ŝajnis tiel.
• La konscio kvazaŭ lin forlasis. Li havis tian senton, kiu tre similis al tio, ke la konscio lin forlasis.
• Du skerminstruistoj [...] renkontis sin ĉi tie kvazaŭ hazarde kaj kun ŝajna kolero atakis unu la alian. Ne vere estis hazarda renkontiĝo.
• Ili vidas en mi personon, kiu kvazaŭ ludas la rolon de ia reĝo.
• Il semble vouloir communiquer quelque chose à toi seul. = Apparemment il veut communiquer...
• M'aimez-vous plus que toutes les autres? semblaient demander les yeux de la petite princesse. Ils ne demandaient pas vraiment, mais donnaient cette impression.
• Comme s'il avait perdu conscience. Il avait ce sentiment qui était comme si la conscience l'avait quitté.
• Deux instructeurs d'escrime [...] se rencontrèrent comme par hasard, et avec une colère feinte se jetèrent l'un sur l'autre. La rencontre n'était pas fortuite.
• Ils voient en moi une personne qui joue en quelque sorte le rôle du roi.

Kvazaŭ povas esti nuancilo de O-vorta frazparto montrante, ke ĝi estu komprenata nur kiel ŝajno. Ĉi tia kvazaŭ staru ĝuste antaŭ tio, al kio ĝi rilatas:
Kvazaŭ peut être un outil pour nuancer une partie de phrase, en montrant un groupe nominal qui ne doit être compris que comme une chose fictive. Tel "kvazaŭ" doit se tenir juste devant ce à quoi il se rapporte.[/color]

• Ha! mi eksentis kvazaŭ pikon tra la koro! Tio, kion mi eksentis, ne vere estis piko, sed ŝajnis tiel.
• En la malaltaj tonoj de lia voĉo sonis kvazaŭ malkontenteco, mildigata de sincera kompato! Eble ne vera malkontenteco.
• Ŝi retiriĝis kvazaŭ antaŭ ia terura fantomo. Ne vere estis fantomo antaŭ ŝi, sed ŝi agis tiel.
• La sono de la nomo de la homo amita kaj perdita ekpikis la vundon de ŝia koro kvazaŭ per la pinto de ponardo. Ponardo ne vere estis uzata.
• Ha! Je sentis (comme) un pic me traverser le coeur! Ce que j'ai senti n'est pas réellement un pic, mais ça m'a fait le même effet.
• Dans sa voix grave il y avait (comme) une intonation de mécontentement, mais adoucie par une sincère compassion. Ce n'était peut-être pas un vrai mécontentement.
• Elle se retira comme devant un terrifiant fantôme. Ce n'était pas vraiment un fantôme, mais c'est ainsi qu'elle a agi.
• Le son du nom de la personne aimée, puis perdue piqua la blessure dans son coeur (comme) avec la pointe d'un couteau. Un poignard n'a pas été réellement utilisé.

Kvazaŭ, suite

Preskaŭ kaj kvazaŭ
Ne konfuzu kvazaŭ kun preskaŭ. Kvazaŭ montras nerealecon, ke io ŝajnas ia, kvankam ĝi vere estas (tute) alia. Preskaŭ montras nesufiĉecon (malgravan), ke io estas ja tiaspeca, sed ke mankas iomete: Li estis kvazaŭ pikita per ponardo. Ŝajnis kiel ponardopiko, sed tute ne estis. Li estis preskaŭ pikita per ponardo. La ponardopiko maltrafis lin.
Preskaŭ et kvazaŭ
Il ne faut pas confondre preskaŭ avec kvazaŭ. Kvazaŭ montre une non-réalité, que quelque chose semble de telle sorte, bien que ça soit vraiment tout autre. Preskaŭ montre une insuffisance (peu importante), que quelque chose est effectivement de telle sorte, mais qu'il en manque un petit peu : Kvazaŭ = Il se sentait comme s'il avait été blessé par un coup de couteau. Ca ressemble à une blessure par arme blanche, mais ce n'est absolument pas cela. Preskaŭ = Il fut presque blessé par un coup de poignard. Le coup le manqua de peu.

Enkondukilo de subfrazo
Kvazaŭ ankaŭ estas enkondukilo de subfrazo: En la ventro estas tia krakado, kvazaŭ tuta regimento ekblovus trumpetojn. Ni ŝajnigu, kvazaŭ ni tute ne scias, kia homo li estas.
Un outil pour introduire une proposition subordonnée
"Kvazaŭ" est aussi une conjonction pour introduire une subordonnée :
Dans son ventre il y a de tels borborygmes, qu'on dirait que tout un régiment est en train de souffler dans des trompettes. Nous faisons comme si nous ne savions pas du tout quel homme il est.

Komparilo
Kvazaŭ povas ankaŭ enkonduki komparajn esprimojn simile al kiel: La varmo de la ĉambro kaj la delikata bonodoro de la floroj ebriigis ŝin kvazaŭ drinkaĵo.
Un outil pour comparer
Kvazaŭ peut aussi introduire des expressions de comparaison tel "kiel" : La chaleur de la pièce et le délicat parfum des fleurs l'enivrèrent comme une boisson alcoolisée.


Kiel se
En la plej unua tempo kvazaŭ ankoraŭ ne ekzistis. Tiam oni uzis anstataŭe kiel se aŭ nur kiel, sed nur por enkonduki subfrazojn.
Comme si
Dans les tout premiers temps "kvazaŭ" n'existait pas encore. En ce temps-là on utilisait à la place 'kiel se" ou "nur kiel", mais seulement pour introduire des propositions subordonnées.[/b]

Kvazaŭ, suite et fin

PIV

Kvazaŭ- : Prefikso montranta, ke la apuda vorto ne devas esti komprenata laŭ sia vera senco, sed laŭ alia proksimuma aŭ ŝajna:
Kvazaŭ- : Préfixe montrant que le mot adjacent ne doit pas être compris dans son sens vrai, mais selon un sens approximatif ou fictif.[/color]

kvazaŭhomo (ĉifonpupo); kvazaŭvira maljunulino; kvazaŭdiri (lerte komprenigi ion ne rekte parolante, sed uzante nur aludojn kaj ĉirkaŭirojn); kvazaŭedzino (konkubino); kvazaŭrimoj (ne perfektaj rimoj).
mannequin (poupée de chiffon); vieille femme masculine; laisser entendre (faire comprendre quelque chose habilement, pas en parlant directement mais en utilisant seulement des insinuations ou en tournant autour du pot); quasi-épouse (concubine); assonnances (?) (rimes imparfaites).

PMEG

IĜ-VERBOJ
Verboj faritaj per la sufikso IĜ estas ĉiam senobjektaj.

Ordinaraj IĜ-verboj
Ordinaraj IĜ-verboj montras transiron al nova stato. La radiko aŭ radikoj antaŭ IĜ montras la rezulton, la novan staton. La subjekto de ordinara IĜ-verbo estas tio, kio eniras en novan staton. Eventuala kaŭzanto de la transiro normale ne aperas en la frazo. Ĉe IĜ-verboj kaŭzanto ne estas interesa.

LES VERBES EN -IĜ
Les verbes faits avec le suffixe -IĜ sont toujours sans objet.

Les verbes ordinaires en -IĜ :
Les verbes ordinaires en -IĜ montrent le passage d'un état à un autre. Le radical (ou les radicaux) devant -IĜ montre le résultat, le nouvel état. Le sujet d'un verbe ordinaire en -IĜ est ce qui entre dans un nouvel état. Un être ou une chose peut être la cause de la transition mais normalement cela n'apparaît pas dans la phrase. Avec les verbes en -IĜ ce ou celui qui en est la cause n'a pas d'importance.

Malpuriĝi
La subjekto estas tiu, kiu fariĝas malpura: En la kota vetero mia vesto forte malpuriĝis. Ili malpuriĝis per siaj faroj.
Se salir / Se souiller
Le sujet est ce qui devient sale : Sur les chemins boueux par la pluie mon vêtement s'est tout sali. Ils se sont salis (déshonorés) par leurs actes.

Glaciiĝi
La subjekto estas tio, kio fariĝas glacio aŭ glacia: Fariĝis vintro, kaj la akvoj glaciiĝis. Ĉi tie estas tiel malvarme, ke la nuboj glaciiĝas en bulojn.
Se congeler / Devenir glacé
Le sujet est ce qui se transforme en glace ou devient glacé : L'hiver arrivait et l'eau se transforma en glace. Ici, il fait tellement froid que l'eau des nuages se transforme en grêlons.

Edziniĝi
La subjekto estas tiu, kiu fariĝas edzino: Ŝi edziniĝis kun sia kuzo. Ĉu ŝi edziniĝos kun vi?
Se marier (pour une femme)
Le sujet est celle qui devient une épouse : Elle s'est mariée avec son cousin. Se mariera-t-elle avec toi?
[/i]
Sidiĝi
La subjekto estas tiu, kiu transiras en sidan pozicion. Ofte oni subkomprenas, ke tiu mem kaŭzis la eksidon (= sidigis sin, eksidis), sed la IĜ-verbo principe nenion diras pri eventuala kaŭzanto: Ŝi fale sidiĝis sur ĝi [= la ŝtuparo]. Sidigu vin (aŭ sidiĝu), sinjoro! Li sidiĝis rajde sur la kapro.
S'asseoir
Le sujet est celui qui passe à la position assise. Il est souvent sous-entendu que c'est lui-même qui a été la cause du changement d'état, (= s'asseoir "intentionnellement", commencer à s'asseoir), mais en principe le verbe en -IĜ ne dit rien à propos d'une éventuelle personne ou chose qui en serait la cause : En chutant elle s'est retrouvée assise dans les escaliers. Asseyez-vous, monsieur! Il s'assit à califourchon sur la chèvre.

IĜ-verboj, suite

IĜ-verboj faritaj el objektaj verboj
En IĜ-verboj faritaj el objektaj verboj ne temas pri ekesto de rezulto aŭ ŝanĝo de stato, sed pri ago, kiu okazas per si mem. Se ĉeestas statoŝanĝa signifo, tiu signifo estas jam en la origina verbo.
La ago de tia ĉi IĜ-verbo estas ago, kiu sen IĜ havas kaŭzanton kiel subjekton. Kun IĜ la kaŭzanto malaperas. Aŭ ne ekzistas kaŭzanto, aŭ oni ne interesiĝas pri eventuala kaŭzanto.
Ĉe IĜ-verbo farita el objekta verbo la subjekto estas la objekto de la origina verbo. Ĉe tiaj ĉi verboj IĜ do servas por inversigi la frazrolojn. Tio similas al pasivo. Ĉe vera pasivo tamen kaŭzanto nepre ekzistas, kvankam oni eble ne mencias ĝin.

Les verbes en -IĜ faits à partir de verbes transitifs [objekta verbo=transitiva verbo]
Avec les verbes en -IĜ faits à partir de verbes transitifs, il ne s'agit pas du commencement d'un résultat ou le début d'un changement d'état, mais d'une action qui s'accomplit par elle-même. Si la signification d'un changement d'état est présente, c'est que cette signification était déjà dans le verbe d'origine.
L'action d'un tel verbe en -IĜ est une action qui sans -IĜ est faite par quelqu'un ou quelque chose se trouvant dans le sujet. Avec -IĜ, ce ou celui qui en est la cause disparaît. Ou il n'existe rien qui en soit la cause, ou on ne s'intéresse pas à ce qui éventuellement en serait la cause.
Avec un verbe en -IĜ fait à partir d'un verbe transitif, le sujet est l'objet du verbe d'origine. Ces verbes en -IĜ s'utilisent donc pour inverser les rôles dans la phrase. Cela ressemble au passif (à la voix passive). Cependant au passif un agent, qu'il soit mentionné ou non, existe obligatoirement.

Detruiĝi
La origina verbo detrui signifas “kaŭzi kompletan difekton aŭ malkonstruon”: La milito detruis la domojn. La subjekto de detruiĝi estas tio, kio fariĝas komplete difektita aŭ malkonstruita. Ĉu iu detruis ĝin, ĉu ĝi fariĝis tia per si mem, tion la IĜ-verbo ne montras: Se mi volus ankoraŭ esti mem leĝdonanto en la lingvo [...], tiam la afero baldaŭ tute detruiĝus. Tiu ĉi domo detruiĝis dum la milito. Ĉiuj miaj planoj disfalis kaj detruiĝis.
Être détruit/ Se détruire
Le verbe d'origine detrui signifie : "démolir complètement quelque chose, l'anéantir" : La guerre a détruit les maisons. Le sujet de detruiĝi est ce qui devient compètement détérioré ou démoli. Est-ce que quelqu'un l'a détruit, ou est-ce qu'il s'est détruit lui-même, cela le verbe en -IĜ ne le montre pas : "Si je voulais encore être lesgislateur de la langue [...], alors rapidement l'affaire s'effondrerait entièrement". Cette maison a été détruite durant la guerre. Tous mes plans sont tombés à l'eau et sont détruits.

IĜ-verboj, suite

Ruliĝi
Ruli signifas “movi ion per turnado de ĝi aŭ ĝiaj radoj”: Rulu nun al mi grandan ŝtonon. La vendisto rulis sian ĉaron laŭ la strato. La subjekto de ruliĝi estas io, kio moviĝas turniĝante ĉirkaŭ si mem, aŭ veturilo, kiu moviĝas, ĉar ĝiaj radoj turniĝas: La vinberoj elpremite ruliĝadis sur la teron. La amaso kuris malpli rapide ol la veturilo, kiu ruliĝis tre rapide. La kaleŝo ekruliĝis for.
Rouler
Ruli signifie : "déplacer quelque chose par un mouvement de rotation sur soi-même ou avec ses roues" : Fais rouler vers moi une grosse pierre. Le vendeur roulait son chariot le long de la rue. Le sujet de ruliĝi est ce qui a bougé en tournant sur soi-même, ou un véhicule qui circule grâce à ses roues qui tournent : Le raisin roulait sur la terre en exprimant son jus. La foule courait moins vite que le véhicule qui roulait rapidement. La calèche s'ébranla au loin.

Troviĝi
Trovi signifas “ekvidi, renkonti ion, kion oni eble serĉis”: Ĉu vi jam trovis vian horloĝon? La subjekto de troviĝi estas tio, kio estas en ia loko aŭ kio simple ekzistas: En la ĉambro troviĝis spegulo tiel granda kiel pordo. Baldaŭ ili troviĝis sur la strato. En ĉiu objekto troviĝas difekto. Antaŭe oni uzis trovi sin anstataŭ troviĝi: Super la tero sin trovas aero. Tio estas nun malofta.
Se trouver
Trovi signifie : "remarquer soudain, découvrir quelque chose que peut-être on cherchait" : Est-ce que tu as déjà trouvé ta montre? Le sujet de troviĝi est ce qui se trouve dans un quelconque endroit ou qui simplement existe : Dans la pièce se trouvait un miroir grand comme une porte. Ils se sont bientôt retrouvés dans la rue. Un défaut se trouve dans chaque objet. Autrefois on employait trovi sin à la place de troviĝi : L'air se trouve au-dessus de la terre. Cela est rare maintenant.

Komenciĝi
Komenci signifas “kaŭzi komencon, fari la unuan parton de io”: La unuan de Majo ili komencis sian vojaĝon. Ŝi komencis paroli. La subjekto de komenciĝi estas tio, pri kies unua parto temas: Kvin monatojn poste komenciĝis denove la abomena milito. La nomoj de la leporo kaj de la limako ambaŭ komenciĝas per “L”. (La malpli ofta verbo eki, farita el la prefikso EK, havas la saman signifon kiel komenciĝi.)
Débuter / Commencer / démarrer
Komenci signifie "accomplir le début de, faire la première partie de quelque chose" : Le premier mai ils ont commencé leur voyage. Elle commença à parler. Le sujet de komenciĝi est ce dont il s'agit dans la première partie : Cinq mois plus tard, l'horrible guerre débuta. Les noms du lièvre et de la limace commencent tous les deux par "L". (Le verbe eki qui est moins fréquent et est fait à partir du préfixe EK, a la même signification que komenciĝi.)

IĜ-verboj, suite

Moviĝi
Movi signifas “kaŭzi, ke io ne restu en sia loko”: Ŝi movadis siajn ĉarmajn membrojn. La maljuna saliko movis siajn branĉojn en la vento. La subjekto de moviĝi estas tio, kio ne restas en la sama loko: Amasoj da pasantoj moviĝis sur la trotuaroj. La balancilo moviĝas. Oni povas ankaŭ uzi movi sin, kiam io konscie kaŭzas, ke ĝi mem ŝanĝu lokon : Li nenion sentis de la vetero kaj ne movis sin de la loko. Sed movi sin estas uzata ankaŭ por nekonscia moviĝado: Ĉiuj flagoj sin movadis en la aero. Nuntempe oni uzas tamen pli ofte moviĝi en tiaj okazoj.
Se déplacer / Bouger
Movi signifie "faire que quelque chose ne reste pas là où il est" : Elle bougea ses membres ravissants. Le vieux saule remuait ses branches dans le vent. Le sujet de moviĝi est ce qui ne demeure pas au même endroit : Une multitude de passants se déplaçaient sur les trottoirs. La balançoire bouge. On peut employer aussi movi sin, quand quelque chose fait que, consciemment, il (le sujet) change lui même de lieu (le sujet exerce l'action sur lui-même) : Il n'a rien ressenti de la météo et ne s'est donc pas déplacé pour un autre endroit. Mais movi sin est également utilisé pour un mouvement inconscient (le sujet subit l'action sans l'accomplir lui-même) : Tous les drapeaux flottent dans l'air. Toutefois on utilise actuellement plus souvent moviĝi dans de tels cas.

Neklaraj IĜ-verboj
Pri iuj IĜ-verboj faritaj el objektaj verboj oni hezitas, kiel uzi ilin.
Les verbes flous en -IĜ
En ce qui concerne certains verbes en -IĜ faits à partir de verbes transitifs, on hésite sur la façon de les utiliser.

Sciiĝi
La subjekto de sciiĝi povas esti tio, kio aperus kiel la objekto de scii: La novaĵo rapide sciiĝis en la tuta urbo. Pli ofte tamen sciiĝi estas uzata en la signifo “ekscii” (komparu kun sidiĝi = “eksidi”). La subjekto restas la sama kiel por scii dum la origina objekto fariĝas pri-komplemento: Mi sciiĝis pri tio de homoj plej kredindaj.
En la komenca tempo Zamenhof eĉ uzis verbojn kiel sciiĝi kun objekto: Tion ĉi neniu devas sciiĝi! Nuntempe ĉiuj IĜ-verboj estas nepre senobjektaj, kaj oni diras: Pri tio ĉi neniu devas sciiĝi!
Être informé / Être su
Le sujet de sciiĝi peut être ce qui apparaît comme l'objet de scii : La nouvelle fut rapidement sue dans toute la ville. Cependant le plus souvent sciiĝi est utilisé avec la signification de "ekscii : commencer à savoir" (comparez avec sidiĝi = eksidi). Le sujet reste le même comme avec scii et quant à l'objet d'origine, il devient un complément avec la préposition pri : Sur les personnes dites de confiance je commençais à apprendre.

Iĝ-verboj, suite et fin

Jadis Zamenhof utilisait même des verbes comme sciiĝi avec un objet : Personne ne doit être su ceci (gloups!). Maintenant tous les verbes en -IĜ sont impérativement sans objet, et on dit : Personne ne doit être informé de ceci.