Till sidans innehåll
Svara

Esperanto, justa komuna lingvo por Eŭropa Unio kaj por mondo: 50 faktoj ekscii

av morico, 20 augusti 2019

Meddelanden: 54

Språk: Esperanto

morico (Visa profilen) 20 augusti 2019 17:15:10

19- La Eŭropa Ekonomia Komunumo (KEE) estis kreita fine de la 1950-aj jaroj fare de ses okcident-eŭropaj landoj. Ĝi iom post iom ekspansiiĝos kaj fariĝos Eŭropa Unio (EU) post 1992. La komenca principo de egala agnosko de la naciaj lingvoj de la membrolandoj (4 lingvoj por la Eŭropo de ses landoj de 1958) etendiĝos al 24 naciaj lingvoj por la 28 EU-landoj antaŭ Briteliro (Brexito). Ĝis la pligrandiĝo de 1995 al la antaŭe neŭtralaj landoj (Svedio, Finnlando, Aŭstrio), la franca lingvo ludas la ĉefan rolon, precipe pro sia rolo de diplomatia lingvo ekde pluraj jarcentoj, kaj kiel lingvo de tri landoj sur 6 en la komenco de la KEE. Sed post 1995 la angla fariĝis pli kaj pli hegemonia, ĉi tiu superregado kreskiĝas post la granda plivastiĝo al dek centraj, orientaj kaj sudaj eŭropaj landoj en 2005. . La antaŭparolaj dokumentoj de la diversaj EU-institucioj preparantaj la decidojn, kaj ankaŭ tiujn de la oficialaj retejoj, plej ofte haveblas nur en la angla.

20- La krizo kaj poste la falo de la sovetiaj registaroj en 1989-1991 favoris la usonan superpotencegon kaj la "tute-anglan", laŭ la esprimo de la ekonomikisto pri la lingvoj François Grin. Tamen post 2000, kontraŭaj tendencoj al ĉi tiu hegemonio daŭre kreskas.

morico (Visa profilen) 20 augusti 2019 17:15:55

Interreta revolucio, plurcentrismo, ekologio kaj relativa malkresko de la tute-angla en la dudekunua jarcento.

21- La interreta revolucio dum sia apero en la 90-aj jaroj disvolviĝas en la angla. Tamen, tre rapide, la komunikado en aliaj lingvoj disvolviĝas. La parto de la angla iom post iom ŝanĝiĝas de 100% en la komenco ĝis ĉirkaŭ 20 ĝis 25% hodiaŭ. La angla restas unuavice, sed nun, la ĉina estas preskaŭ sur la sama nivelo kiel la angla.

Internacia komunikado akcelas kaj pli kaj pli gravas.La maŝina tradukado per la angla pivot-lingvo progresas rapide, sed ĝenerale havas problemojn kun la multnombraj signifoj de multe da anglaj vortoj.

morico (Visa profilen) 20 augusti 2019 17:16:14

22. Usono spertas relativan malpliiĝon de prestiĝo kaj ekonomio, pro grandaj financaj krizoj, kaj pro la rapida ekonomia kresko de la plimulto de Azio. Lastatempe, Usono de Donald TRUMP kaj Britujo kun Briteliro asertas formon de naciismo kaj iomete kritikas pri la parto de la"tutmondiĝo", kiu fariĝas malpli avantaĝa por ili. La angla ne plu estas aŭtomate asimilita al "la lingvo de tutmondiĝo". Naskiĝ-anglalingvaj landoj inkluzivas nur 6% de la monda loĝantaro.

morico (Visa profilen) 20 augusti 2019 17:16:57

23- Aliaj superpotencoj aperas, ĉefe la BRIC, akronimo signifanta Brazilon + Rusion, +Baraton (Hindion) kaj Ĉinion. Ĉinio superis la produktadon de Usono se oni kalkulas la valutan kurson laux ĝia interna aĉet-povo. Barato baldaŭ iĝas pli popolata ol Ĉinio. Ĉi tiuj kvar landoj, kune, inkluzivas 40% de la monda loĝantaro. Japanio spertas demografian kaj ekonomian stagnon, sed restas la tria plej granda ekonomio en la mondo. Ĉi tiuj diversaj landoj volas aserti pli la rolo de aliaj lingvoj en la internacia komunikado.

morico (Visa profilen) 20 augusti 2019 17:17:06

24. EU havas suman enlandan produkton kompareblan al tiu de Usono. Ene de EU, unuflanke, la lingva politiko de la diversaj landoj, kiu foje asertas la ambicion de trilingvismo, favoras fakte la lingvan dominadon de la angla, sed aliflanke gravaj movadoj volas aserti pli grandan memregadon vidalvide al la Usono kaj al "tute-angla" por pli bone defendi la eŭropajn interesojn kaj lingvojn. Konforme al la devizo deEŭropa Unio: "Unueco en diverseco", ekestas demando: kiel permesi la kreadon de eŭropa publika spaco, en kiu civitanoj povos debati per justa lingvo inter ili?

http://claudepiron.free.fr/articlesenesperanto/eur...

https://fr.wikipedia.org/wiki/Politique_linguistiq...

morico (Visa profilen) 20 augusti 2019 17:17:36

25- La tre grava ekologia krizo de la 21a jarcento fundamente pridubas la ekonomian politikon por la financego kaj por la pli kaj pli granda neegaleco. Ĉi tiu politiko estis disvolvita sub la influo de iuj ekstremo-liberaj ideologiaj ekonomikistoj sekve de Ĉikago-MIT-profesoro Milton FRIEDMAN. Nova internacia socia-ekonomia-ekologia politiko devos esti efektivigita por trakti ĉi tiun krizon. Ĝia efikeco estos pli granda, se oni aranĝos pli facilan kaj pli egalan internacian komunikadon.

morico (Visa profilen) 20 augusti 2019 17:18:10

26- La politika dudeka jarcento estis longa periodo de ultranaciismo en la periodo inter la du mond-militoj, kaj post 1945 de superregado de la usona potencego. Post 2000, venas en la aktuala jarcento nova teknologia, geopolitika kaj ekologia kunteksto. Ĉi tiu denove favoras la disvastigon de la helpa internacia lingvo.

Jules VERNE denove fariĝas moderna. Li skribis: "La ŝlosilo por komuna lingvo, perdita en la Turo de Babelo, nur konstrueblas per la uzo de Esperanto."

La granda lingvisto André MARTINET skribis en 1989: "Mia konkludo estas, ke la problemo de lingvo de internacia komunikado reduktiĝas al konflikto inter lingvo rezultanta de konscia laboro de konsisto, Esperanto, kio evidente donas ĉian kontenton al ĝiaj uzantoj, kaj nacia lingvo kun hegemoniaj celoj, kiu sendube nur povas esti la angla hodiaŭ.

En pli ol 130 jaroj da ekzistado, Esperanto, malgraŭ ĝenerale la foresto de ŝtata apogo, estas unu el la plej uzataj lingvoj por la internacia komunikado. La helpa internacia lingvo metas ĉiun eŭropan civitanon sur egala nivelo. Sed kiaj estas la kvalitoj de ĉi tiu lingvo?

http://claudepiron.free.fr/articlesenesperanto/fak...

morico (Visa profilen) 20 augusti 2019 17:19:03

II Helpa Internacia Lingvo estas samtempe facila, justa kaj efika.
Kiel la helpa internacia lingvo estas facila?
27- Esperanto estas samtempe facila, justa kaj efika
28- La kvar faktoroj de la facileco : simpleco, reguleco, klareco, stabileco
29- Trovi bonan ekvilibron inter simpleco kaj klareco.
30- La akceliloj de la internacia lingvo-lernado.
31- La facileco de la fonetiko: latina alfabeto, 28 literoj ; unu litero = unu sono ; regula akcento
32- La akceliloj de la lernad-daŭro de la gramatiko
33- La facileco pro la diferencigo de la 4 gramatikaj kategorioj de leksikaj vortoj per iliaj finaĵoj : o, -a, -i, -e; +-j, -n.
34- La facileco de la konjugacio: nur 6 finaĵoj
35 - La facileco de la gramatikaj determinantoj: artikolo, numeraloj, pronomoj
36- La facileco pri la aliaj gramatikaj vortoj: primitivaj adverboj kaj kunligiloj
37- La facileco de la leksikon-lernado : internaciaj radikoj, nevarieblaj monemoj aŭ simplaj vortetoj, 50 afiksoj; inter-substituo de la finaĵoj kiam eble : -o, -a, -i, -e
38- La facileco estas obliga (fonetiko x gramatiko x leksiko) La lingvo estas 2x2x2, do almenaŭ okoble pli facila ol ekzemple la hegemonia lingvo

morico (Visa profilen) 20 augusti 2019 17:20:53

II La helpa internacia lingvo estas facila, justa, efika.

Kiel la internacia lingvo estas facila ?

27- Por ke Esperanto sukcesu, ĝi devis esti facila, internacia, justa kaj efika. La franca lingvistino, Henriette WALTER [Henriet Valter] skribis en 2005 : « Esperanto estas tre bone ellaborita lingvo, kun absoluta kohero kaj bazita sur humanisma ideologio de granda valoro. »

28- La relativa facileco de lingvo dependas ĉefe de kvar faktoroj:
- la simpleco aŭ la nombro de elementoj por lerni estas kiel eble plej malgranda;
- la reguleco aŭ tio, ke la reguloj pri la kombinaĵoj de la lingvo estas sen esceptoj;
- klareco, aŭ ke la normala ludado de ĉi tiuj reguloj ne kondukas al ambigueco aŭ malprecizeco;
- stabileco aŭ ke la tuta mekanismo estas kiel eble plej forigita de individuaj kapricoj kaj eluziĝo de tempo.
Ni povas paroli pri magia kvadrato aŭ optimumo de facileco. Esperanto estas probable unu el la parolataj lingvoj la plej proksime al ĝi.

morico (Visa profilen) 20 augusti 2019 17:21:41

29- Pro longa tradicio, amaso da maljustigeblaj esceptoj kaj komplikaĵoj por justa internacia komunikado alkroĉis la vortarojn kaj gramatikojn de la plej parolataj naciaj lingvoj. Simpleco estas la unua kvalito de internacia lingvo, sed iafoje la kriterio de klareco devas regi. Kompari malsamajn lingvojn povas helpi trovi pli bonan ekvilibron.
Tiel por la konjugacio, la ekzemplo de la angla kaj de la germana indikas, ke ni povas redukti pasintajn tempojn al unu; sed la distingo inter la tri tempoj de la pasinteco, nuntempo kaj estonteco estas necesa por klareco.
Koncerne al la vira, ina kaj neŭtra ĝenro, la ekzemplo de la angla ankaŭ indikas, ke ĉi tiu distingo ne necesas por la artikolo aŭ la adjektivo; sed la nevarieco en la nombro de la adjektivoj riskas miskomprenojn kaj limigojn de konstruo.
Pri deklinacioj, la ekzemplo de la franca kaj angla pledas por ilia forigo; sed la risko de miskomprenoo por parolantoj de lingvoj kun deklinacioj estas tiel grava, ke Zamenhof retenis la akuzativon.

Tillbaka till toppen