Se vi diras ke la rusa estas "defakta lingvo" de la latviaj komerco kaj industrio, tio nur montras la grandecon de la krimo farita, kiun necesas renversigi.

Mi tamen, malkiel Erinja, ne povas imagi ke oni transigus la edukadon en la rusa lingvo nur al privataj lernejoj -- tiu solvo ŝajnas al mi iom "usoneca" kaj laŭ mi ne funkcius en mezeŭropa kunteksto (Baltio geografie verŝajne ne estas Mez-Eŭropo, almenaŭ ne laŭ plej multaj difinoj de tiu lasta, sed la etosoj estas iom similaj).

Unuavice, plejmulto de ordinaraj homoj simple ne havus monon por tiaj lernejoj kaj tio fakte estus malebligo. Ankaŭ la anoj de etnaj minoritatoj estas impost-pagantoj, do ŝajnas al mi nature, ke ties edukado pagiĝas el la publika mono.

Kiel ni en Mez-Eŭropo sentas tion, infanoj, anoj de etna minoritato, havas la rajton je edukado en sia gepatra lingvo almenaŭ je element-lerneja, kaj ideale ankaŭ en mez-lerneja nivelo. Tamen estas respondeco de ĉiu civitano ankaŭ bone koni, ideale majstri, la lingvon de sia lando! Laŭ mi (tamen la fina arbitro en tio ĉiam estu la gepatroj de ĉiu individua infano) la plej taŭga strategio ŝajnas esti element-lerneja edukado en la gepatra lingvo, kaj mezlerneja edukado en la lingvo de la lando.

Tamen mi parolis pri Mez-Eŭropo. Tre povas esti, ke tiu rajto, kiun ni mezeŭropanoj tiel nature agnoskas, kaj kiun ruslingvanoj tiel vigle postulas, oni en Rusujo mem foje nur formale, laŭŝajne agnoskas al la anoj de tieaj etnaj minoritatoj.

Ŝildoj sur oficoj estas kiel fotaĵoj na popolaj kostumoj en folklora festivalo; ili malmulte eldiras pri la ĉiutaga praktiko. Jen tre interesa raporto pri la situacio de la ĉuvaŝa kiel instrulingvo en Ĉuvaŝio (laboraĵo en la angla). Mi suspektas, ke estas lingvoj, kies situacio estas pli malbona, aŭ multe pli malbona (mari-el? iu povas rakonti pri ĝi?).

Tamen mi dume rimarkis ion alian. Mi fakte ne scias la francan, sed jen kiel mi provas kompreni tiun ĉi eldiron (antaŭe estis donita tradukaĵo en tre malbona kaj nekomprenebla Esperanto)

Inga est restée non-citoyenne par choix. Hors de question pour elle de répéter pendant l’examen de naturalisation une version de l’histoire qu’elle estime mensongère.

Inga restis ne-civitano per elekto. La demandoj kiujn ŝi devus lerni por sia civitaniĝa ekzameno, prezentas la version de la historio kiun ŝi konsideras mensoga.

Do ŝi rifuzas eĉ nur lerni la version de la historio, kiun prezentas la historiistoj de la lando, kiu estuntu ŝia patrujo. Kial agnosku ŝin kiel civitanon lando, kiun ŝi mem en sia koro ne agnoskas sendependa?

Dume (kaj la lasta povas esti iom kontroversa) en Slovakio estas krimo nei la krimojn de faŝismo kaj komunismo.

mateno:
Inga restis ne-civitano per elekto. La demandoj kiujn ŝi devus lerni por sia civitaniĝa ekzameno, prezentas la version de la historio kiun ŝi konsideras mensoga.

Do ŝi rifuzas eĉ nur lerni la version de la historio, kiun prezentas la historiistoj de la lando, kiu estuntu ŝia patrujo. Kial agnosku ŝin kiel civitanon lando, kiun ŝi mem en sia koro ne agnoskas sendependa?

Ŝi jam ellernis la oficialan version. Ŝi nur ne konsentas kun ĝi. Fakte oni devigas ŝin konsenti kun oficiala versio por ŝi esti civitano. Simbolo de kredo.

mateno:
Dume (kaj la lasta povas esti iom kontroversa) en Slovakio estas krimo nei la krimojn de faŝismo kaj komunismo.

Ĉu ie estis komunismo? Eĉ en Soveta Unio oni provis krei socialismon. La komunismo estis malproksima celo kiu ne sukcesis esti kreita. Tial paroli pri krimoj de komunismo (krimoj de io kio ne ekzistis iam) ne estas ĝusta.

hilex:Ŝi jam ellernis la oficialan version. Ŝi nur ne konsentas kun ĝi. Fakte oni devigas ŝin konsenti kun oficiala versio por ŝi esti civitano. Simbolo de kredo.

Ekzemple Britio devigas civitaniĝontojn ĵuri fidelecon al la Reĝino. Se vi ne ĵuras, vi ne iĝos civitano. Laŭ respublikismanoj (jes, ekzistas tiaj en Britio) tio estas malmorala. Tamen tia regulo ja estas.

Ĉu ie estis komunismo?

Striktasence vi pravas. Ni nomas per tiu simplisma nomo la reĝimon kiu regis en Ĉeĥo-Slovakio en la jaroj 1948--1989. Ĝi estis politika reĝimo kun la "gvida rolo de Komunisma partio de Ĉeĥo-Slovakio", kiu estis sekurigita en la Konstitucio. Sed maljam en 1960 tiu sama Komunisma partio konstatis ke socialismo estis finkonstruita, do ekde tiam ni oficiale "vivis en socialismo" kaj havis fazon de "konstruado na komunismo". Kiu oficiale neniam estis finkonstruita.

Tamen kiel ni mallonge nomas la "internacian lingvon de doktoro Esperanto" simple "Esperanto", ni, civitanoj de Ĉeĥio kaj Slovakio havas tian simplisman kutimon nomi la "reĝimon kun la gvida rolo de Komunisma partio" simple "komunismo". Kvankam ĝi tute ne estis tio. Mi komprenas ke estas multaj komprenoj, fluoj kaj diversaj idealoj de komunismo; kaj mi facile kredas ke tiu nia reĝimo plenumis tute neniun el tiuj.

Do la komuna denominatoro de tiuj du aferoj, kaj kion mi fakte volis diri per tio, estas, ke foje la ŝtato havas iujn postulojn je viaj moralaj kredoj; aŭ almenaŭ je via publika deklaro pri ili.

Vi rajtas pensi, ke holokaŭsto ne okazis. Sed se vi publike deklarus tion en Slovakio, vi faras krimon. Vi rajtas pensi, ke socialisma Ĉeĥo-Slovakia ("komunisma") reĝimo ne sendadis siajn malamikojn je punlaboroj en uraniajn minejojn. Sed se vi publike deklarus tion en Slovakio, vi faras krimon (kvankam, kiel mi legis, pro tiu ĉi lasta oni envere ankoraŭ neniun persekutis).

Kaj simile, vi rajtas havi opinion pri la historio de Latvio kaj Sovetio kaj tiel plu, iun ajn opinion. Sed se vi publike ne deklaras ĝin tiel kiel ĝin vidas oficialaj latviaj historiistoj, vi ne iĝos civitano. Ĉu fia? Ne pli, ol tio kion jam faras Britio kaj Slovakio.

mateno:Necesas trovi balancon inter la rajto de etna minoritato flegi kaj uzi sian lingvon, kaj la devo de civitano respekti sian patrujon kaj koni ties oficialan lingvon.

En Barato, antaŭ kelkaj jaroj A P J Abdul Kalam estiĝis prezidento sen scii hindan. Neniu diras al li, ke li ne respektas sian matrujon. Pli bona solvo estus, ke oni deklarus rusan kaj litovan litoviajn lingvojn.

erinja:Se dekomence estis pluraj popoloj en lando (ekz. en Barato, ĉiam mult-etna lando), tiam havas multe da senco, deklari ke pluraj lingvoj estas oficialaj. Se relative lastatempe, ene de la viva memoro, venis dua lingvogrupo al lando, estas malpli klare, ĉu oni oficialigu tiun duan lingvon.

Unue, Barato unuiĝis nur kvar foje en sia tuta historio:

(a) Granda Aŝoka (multlingva)
(b) Reĝo Akbar (persa oficiala, sed aliaj lingvoj estis agnoskitaj)
(c) Brita Reĝo (angla oficiala, sed aliaj lingvoj estis uzitaj por loka administrado)
(d) Nun (hinda, angla, kaj 22 aliaj lingvoj)

Tial diri ke Barato ĉiam estis multetna lando estas malpravo. Malkiel Ĉinujo, ne ekzistis politike unuiĝita stato en Sudazio dum longa tempo de sia historio. Sed kiam ĝi ekzistis, oni agnoskis multajn lingvojn. Aŝoka eĉ agnoskis grekan, kvankam grekoj estis novaj enmigrantoj en Barato tiam.

Due, viva memoro estas malbona ekskuzo por diskriminacii. Se en Barato ni farus tion, granda parto de loĝantanaro (ĉefe personoj apartentantaj al malaltaj kastaj) vivus kiel bestoj. Virinoj neniam havus rajtus voĉdoni (1947) aŭ labori.

Se ili vere zorgas pri homaj rajtoj, ili povas oficialigi rusan. Se ne, ili povas uzi iu ajn ekskuzon.

mateno:Mi tamen, malkiel Erinja, ne povas imagi ke oni transigus la edukadon en la rusa lingvo nur al privataj lernejoj -- tiu solvo ŝajnas al mi iom "usoneca" kaj laŭ mi ne funkcius en mezeŭropa kunteksto (Baltio geografie verŝajne ne estas Mez-Eŭropo, almenaŭ ne laŭ plej multaj difinoj de tiu lasta, sed la etosoj estas iom similaj).

Unuavice, plejmulto de ordinaraj homoj simple ne havus monon por tiaj lernejoj kaj tio fakte estus malebligo. Ankaŭ la anoj de etnaj minoritatoj estas impost-pagantoj, do ŝajnas al mi nature, ke ties edukado pagiĝas el la publika mono.

Tute konsentas kun vi.

Sur Alando-insularo finna civitano devas vivi 5 jarojn antaue povas havigi domon kaj devas komuniki en sveda lingvo. Estas korekte por povi konservi propran lingvon. Latviuloj havas saman rajton kaj povas premisi ke frua okupistoj uzus la lingvon de la lando almenau ete.

Mi neniam komprenis koloniojn kiuj post liberiĝo konservis la statuson de la lingvo de sia koloniiginto.

Ni en Mezeŭropo ĉiam faris alie: eĉ dum la subjugo ni konsciis pri niaj lingvoj, kaj post liberiĝo ni strebis ke ili atingu plenan prestiĝon kaj kompletan uzkampon: tio estas, ke la lingvo uziĝu en ĉiuj agadoj: en edukado de ĉiuj gradoj: studi algebran topologion, mikrobiologion, meĥanikon de solidaj korpoj, arĥitekturon, historion de arto, filozofion en la slovaka? Uzi ĝin en termezurado, administrado, en juĝkortumoj? "Tio estas absurda," oni diris. Ne, respondis la honesta intelektularo. Tio ne estas absurda; tio estas plene ebla kaj tio devas okazi! Kaj ili eklaboris por ke tio okazu.

Kial la rusa lingvo estas "laŭfakte lingvo de latviaj komerco kaj industrio"? Ĉu la latva ne povas esprimi nociojn de industrio kaj komerco? Jes povas, sed tio tamen ne okazos, se nur parto de la loĝantaro scios ĝin, kaj finfine ĉiuj por oportuneco uzos la lingvon pli grandan, pli potencan.

Havi modelon kun du egalrajtaj oficialaj lingvoj en la praktiko funkcias nur tiam, kiam vi havas du lingvojn kun egalaj pozicioj. Tio bone funkciis pri la ĉeĥa kaj la slovaka en Ĉeĥo-Slovakio, ĉar neniu el ili iam ajn provis forpuŝi la alian kaj ili havis en ĉiuj uzkampoj egalan prestiĝon.

Sed tio neniam povus funkcii en Latvio pri la rusa kaj la latva. Ĉi tie ne funkcias diri "homaj rajtoj" kiel magian formulon ekster kunteksto kaj postuli ion ajn, kaj diri "ĉio alia estas pretekstoj". La latva bezonas pozicion de la ŝtata lingvo kaj ĉiuj loĝantoj parolu ĝin, por ke ĝi povu akiri kompletan uzkampon; kaj ankaŭ la rusa havas gravan pozicion, kiel minoritata lingvo.

Ankaŭ de mi en Anglujo oni postulas ke mi bone parolu la anglan lingvon, kvankam mi ne estas Anglo. Sed nomi tion "diskriminacio" mi ekpensus eĉ ne en miaj plej sovaĝaj sonĝoj.

mateno:
Ankaŭ de mi en Anglujo oni postulas ke mi bone parolu la anglan lingvon, kvankam mi ne estas Anglo. Sed nomi tion "diskriminacio" mi ekpensus eĉ ne en miaj plej sovaĝaj sonĝoj.

Kontraŭ tio mi povas diri ke angloj kaj slovakoj neniam loĝis sur la sama teritorio. Rusoj kaj latvoj ja faris tion dum longa tempo. Tial ne ekzistas komuna regulo. Rusoj en Latvio same opinias ke ĝi estas ankaŭ ilia lando ĉar ili tie naskiĝis kaj loĝis dum longa tempo.

mateno:Mi neniam komprenis koloniojn kiuj post liberiĝo konservis la statuson de la lingvo de sia koloniiginto.

Ni en Mezeŭropo ĉiam faris alie: eĉ dum la subjugo ni konsciis pri niaj lingvoj, kaj post liberiĝo ni strebis ke ili atingu plenan prestiĝon kaj kompletan uzkampon: tio estas, ke la lingvo uziĝu en ĉiuj agadoj: en edukado de ĉiuj gradoj: studi algebran topologion, mikrobiologion, meĥanikon de solidaj korpoj, arĥitekturon, historion de arto, filozofion en la slovaka? Uzi ĝin en termezurado, administrado, en juĝkortumoj? "Tio estas absurda," oni diris. Ne, respondis la honesta intelektularo. Tio ne estas absurda; tio estas plene ebla kaj tio devas okazi! Kaj ili eklaboris por ke tio okazu.

Mi devas traduki kaj sendi vian mesaĝon al preskaŭ ĉiuj nacioj de Commonwealth and Francophonie.

Is That A Fish In Your Ear? estas libro de profesia tradukisto David Bellos. Li skribas, ke dum preskaŭ tuta historio homoj parolis unulingve kaj skribis alilingve. Newton verkis sian faman verkon latine, ne angle. En Ĉinujo, oni uzas mandarinan anstataŭ lokaj dialektoj aŭ lingvoj. En Barato, oni parolas multlingve sed angla regas sur papero. Tial laŭ historio, estas tute normale scii kelkajn lingvojn.

Unu nacio, unu lingvo estas malnova koncepto. Francio, Anglio, Usono, kaj multaj aliaj nacioj atingis celon de "unu lingvo por unu nacio" per forto. Usonanoj mortigis lokajn personojn kaj kelkfoje eĉ mallaŭleĝigis uzon de germana. Francio subpremis lokajn lingvojn. Anglio agis simile al irlandoj.

Homoj hodiaŭ estas pli homaj. Ni ne devas altrudi malnovan diktaturan filozofion de uniformeco al ĉiuj nacioj. Latvio povas esti multikultura kaj multilingva kiel Sud-Afriko, Barato, kaj aliaj nacioj. Sed ili volas subpremi personojn de alia etno. Tio estas bedaŭrinda.

mateno:Havi modelon kun du egalrajtaj oficialaj lingvoj en la praktiko funkcias nur tiam, kiam vi havas du lingvojn kun egalaj pozicioj.

Mi ne konsentas.

Angla, germana, kaj franca estas pli gravaj lingvoj en Eŭropaunio. Sed oni laŭleĝe agnoskas ĉiujn lingvojn egalajn.

Hinda kaj angla estas pli gravaj en Barato, sed la sistemo funkcias. (Ekzistas problemoj, sed ne tiom grandaj, ke oni altrudu hindan aŭ anglan sur tuta nacio.)

Angla kaj afrikansa estas pli gravaj en Sud-Afriko, sed la sistemo funkcias.

En Eŭropo, Belgio kaj Svisujo estas du ekzemploj, kie la nacioj funkcias kun malegalaj lingvoj.