NePorKomencantoj

○
Interesaj novaj radikoj:
Auxtoritajra, ordonema, despota.

○
NePorKomencantoj
Jen estas proponoj ("den" ne estas nova) eble konsiderindaj:

def = fare de = far >> fa

* **amo def patrino** = la patrino amas (ŝi estas la amanto).

* **amo den patrino** = iu amas la patrinon (ŝi estas la amatino).

* **kritiko def instruisto** = la instruisto kritikas.

* **kritiko den instruisto** = oni kritikas la instruiston.

Naismo proponis:
"Amo de patrino vs Amo na patrino."

Variantoj:
Amo den patrino
Amo de patrinon
Amo patrinon
Amo fa patrino
Amo patrinof

○
Libero sena je tiu amo
Libero senje tiu ago.
Lukto proje amo.
Virto lauxje pigraj.

○
Distingo inter difina "kiu" kaj priskriba "kuu".

Venis viaj amikoj ku alportis bierojn.
=
Venis viaj amikoj. Ili/kaj alportis bierojn.

"Ku" de "kuuj".

Mi metis la arbon enn nia gxardeno kue (en ku) ni festis poste.
=
Mi metis la arbon enn nia gxardeno. Tie ni festis poste.

Difina "ki".
" La salono ki ni enis.
" La pomojn ki vi aĉetis.
" La agoj ki tempas.
Jen propono ki celas fluecon ku facile konstateblas.

○
Ekde/malĝis la komenco/eko de Esperanto la tendencoj estis aktivaj. Unu volis jam komenci konstrui komunumon kaj kulturon en la internacia lingvo. Alia volis plibonigi la lingvon eĉ sen komunumo aux kulturo, per diverso de proponoj ku povus dividi parolantaron aŭ distri ĝin de la krucado aux aventuro krei komunumon kaj kulturon.

La Ido kiel skismo nur parte solvis la enan konflikton de Esperanto. La diverso daŭras boli en Esperantujo. Stiloj pluras. Registroj pluras. Tio permesas esprimi nuancojn de penso kaj indididua aŭ grupa/regiona karaktero. Amika letero, familia babilo (vario laŭ sociekonomia nivelo), lerneja ĝargono, ĵurnalisma lingvaĵo, scienca artikolo, filmoj, podkastoj, humoro, diversgenra literaturo. Ĉiu registro plidiferenciĝas la aliajn.

La tensio brulas inter tiuj kiuj lasas sin improvizi diverson en cxiutaga pluretoso kaj tiuj kiuj suspektas ĉiun novaĵon koruptaĵo de la lingva idealo kaj disdialektiĝo. Kiel egale parolus tiuj kiuj praktikas la lingvon entute semajnon por jaro, kaj tiuj kiuj uzas gxin la tut' tempon aŭ la duon' tempon aux la kvaron' tempon?

@Altebrilas

Multfoje reformoj simpligas "simplajn" regulojn. Tio faciligos/riĉigos vivon de futuraj parolantoj.
Tamen, simpligi ne estas la sola deca celo de reformoj.
Multfoje? Ekzemple?

1.
Dum (ke) vs Dum (de).
Gxis (ke) vs Gxis (de)
2.
Sen kanti, apud salti, pri komenti.
3.
(Tiu,) kiu aperis
4.
Avo = avino aux aviĉo aux avipo.
5.
Tri milion' eŭroj.
Duon' torto.
6.
Pli da panon por ĉiuj.
Po tri monerojn por infano.
7.
Neniu interesans de/fa la ofero.
(La ofero interesas neniun).
Mi ne belans (Nenio estas bela al mi).
Vizitu la muzeon kun via belna/beleba amiko.
(Belna = beleba = sensibla al belo)
8.
Bonebu, katastrofo povas prezenti novajn ŝancojn.
(Boneba = pozitiva, oportunisma, bonsxanca)

○
Konstruo vs Detruo
Kiel "logikigi" la paron konstruo/detruo tiel ke nur unu radiko sufiĉu?

○
Kiel logikigi riski/danĝeri en solan radikon?

Danĝeri signifas "esti danĝera" do kiu riskigas aliajn homojn (pri io malbona).
Danĝeri estas riskigi, riskigaĉi.
Sed Danĝeri estas pli simple komprenebla.

○
Kompreni "limigi varmiĝon je du gradoj".
Kiu prepozicio estu pli preciza ol "je"?

"limigi varmigxon je alpliaux du gradoj" =
"limigi varmigxon plejum du gradoj"

La menciita interkonsento. =
Laa interkonsento.

La eligajdo den gasoj -->
La elajdo def gasoj.

Pliigxis je 50%.=
Pliigxis om 50%

Maltrankviligi -->
??

○
Devontigas sin pagi -->
Devigas sin pagosi

Indiferenta vs ??

○
la literatura duonmaratono konstas el du sesioj po ses horoj.
sesio de/daŭr/om/je ses horoj --> du sesioj po ses horoj
Interese ke po absorbas prepozician rolon de "de/daŭr/om/je", iom kiel infinitivo absorbas diversajn prepoziciojn (oni volas na iri, akvo por trinki)
Laŭ mi, du sesioj om po ses horoj

1.
4 po 5 estas 20.
6 op 2 estas 3.

2.
Du kasoj PO 6 boteloj PO 1 litro da akvo.
Entute 12 litroj da akvo.

Kaj

Hi kuris du tagojn po 3 horojn po 10 kilometrojn.
Entute 60 kilometrojn 6 horojn.

○
La programero temis pri tio, kion indus fari por tuj malvenki la konkurson.

Mi dubas ke "kion indus fari" ĝustas.
Ĉu "kio farindus = kion indus fari"?

Mi ne komprenas la frazon. Ĉu eblas alivortigi ĝin?

Altebrilas:
Mi ne komprenas la frazon. Ĉu eblas alivortigi ĝin?
La programero temis pri tio, kion indus fari por tuj malvenki la konkurson.

Estas literatura konkurso. La reguloj estas ironiaj, cxar klarigas kiel ne gajni la konkurson.
Parateksto:
La regularo listis kielojn por perdi la premion, aux klarigis kion oni sxudas fari por perdi la konkurson.

○
La programero temis pri tio, kion indus fari por tuj malvenki la konkurson.
Kutime oni venkas iun aŭ malvenkas kontraŭ iu en konkurso. Oni povas malvenki kontraŭ ludo praktike nur tiam, kiam temas pri solitera ludo.

En PreVo, mi ne trovis "solitera", sed "hermitludo".

Mi neniam vidis tiun vorton antaŭe.

○
Venki iun, malvenki kontraŭ iu...

Ĉu tio ne estas problema? Esperanto ebligas krei vortojn, teorie kompreneblaj de ĉiuj, sed kiurezulte pri la sintakso de la kreita vorto?

Oni rajtas fermi kaj malfermi pordon, sed oni ne rajtas venki aŭ malvenki *malamikon. Strange !

En PreVo, venki estas ambaŭ transitiva kaj netransitiva.

Same pri manĝi, transitiva verbo. "Tagmanĝi" kaj "vespermanĝi" estas indikitaj kiel transitivaj, sed ĉiuj ekzemploj estas sen objekto.

Ĉu iu iam skribis ion pri sintakso de plurelementaj verboj?

Oni rajtas fermi kaj malfermi pordon, sed oni ne rajtas venki aŭ malvenki *malamikon. Strange !
Mi konsentas ke -n suficxe flekseblas por toleri "malvenki ludon, ekzamenon, malamikon, defion", samkiel "gaji aux malgaji datrevenon, premion, renkonton", "eliri cxambron, fugxi problemon, batali malvirton".

Mezvenki.
Usono klopodas mezvenki Ukrainie.

Vi pravas pri la akuzativo. Mi kredas, ke Zamenhof mem instigis uzi ĝin kiam estas dubo pri komplemento.

Sed por estu kohera, mi opinias, ke la sintakso devas esti pli fleksebla, kiam kunteksto ebligas , por eviti tiajn kontraŭdirojn.

Mezvenki. Ĉu ŝerco? Ĉu centristoj mezekspluatas laboristojn?

Altebrilas:
Vi pravas pri la akuzativo. Mi kredas, ke Zamenhof mem instigis uzi ĝin kiam estas dubo pri komplemento.

Sed por estu kohera, mi opinias, ke la sintakso devas esti pli fleksebla, kiam kunteksto ebligas , por eviti tiajn kontraŭdirojn.

Mezvenki. Ĉu ŝerco? Ĉu centristoj mezekspluatas laboristojn?
Laboristoj espluatas entreprenistojn por havi trankvilan vivon.

○
Kunbatali = sambatali.

○
Venki iun, malvenki kontraŭ iu...
Oni rajtas fermi kaj malfermi pordon, sed oni ne rajtas venki aŭ malvenki *malamikon. Strange !
Ni memoru, ke Esperanto estas homa lingvo, kiu enhavas siajn kuriozaĵojn. Verŝajne la origino de malsimetrio en "venki/malvenki" devenas el la nacilingvoj, kiujn Zamenhof posedis.

En PreVo, venki estas ambaŭ transitiva kaj netransitiva.
He, kio? Kvankam en Esperanto oni kutime ĉiam indikas rektan objekton (anstataŭ ol forlasi ĝin), la forlaso ne indikas, ke la verbo estas netransitiva.

○
Same pri manĝi, transitiva verbo. "Tagmanĝi" kaj "vespermanĝi" estas indikitaj kiel transitivaj, sed ĉiuj ekzemploj estas sen objekto.
Mi bone povas imagi frazon
Mi tagmanĝis kokaĵon. = Mi manĝis kokaĵon kiel tagmanĝon.

○
…samkiel "gaji aŭ malgaji datrevenon, premion, renkonton", "eliri ĉambron…"
Ne. La movo-montrantaj prepozicioj en Esperanto ĉiam indikas "al-movon". Legu pli en PMEGaŭ la skribaĵon de Salivanto en Reddit.
Dankegon, Metsis,
La nekoheroj aperas, elmerĝas.

1. PMEG pri -n kaj al.
《Komparu "direktan -n" kun la rolvorteto "al", kiu havas similan sencon, sed ne nepre esprimas atingon de la celo.》
Gravega nuanco: atingo de la celo :: -n.
Do oni diru "nairi" anstataŭ "aliri"
(Marteno ĝojos am ekscios.)
Do, oni diru "atinga -n" anstataŭ "direkta -n".

2. Salivanto.
"Bruselo alireblas sed ne naireblas per aŭto."

3. Ĉu simpla solvo?
Direkto: alal, elel.
Ambigue direkto kaj ne sekura atingo: al, el.
Sekura atingo: nal, nel.

Variaĵo:
Sen eniri aŭ eliro.
Alal, ŭalŭal.
Al, ŭal.
Nal, nŭal.
Kun eniro aŭ eliro.
Ŭel, el.
Ŭelŭel, elel.
Nuxel, nel.

○
NL
Zo snel ze kan.

DE
So schnell sie kan.

EO
Tielm rapide povi.

○
Kiam direkta N estas uzata post O-vorto aŭ O-vorteca vorteto, ĝi montras efektivan atingon de la celo. Komparu kun la rolvorteto al, kiu havas similan sencon, sed ne nepre esprimas atingon de la celo.
Mi trovis tion en la ligilo. Mi ne sciis pri tio. De kie fontas tiu regulo?

Ĉu oni ne rajtas diri "mi iras Parizon", ĉar oni ne certas, ke problemo ne interrompos la vojaĝon?

○
Pri transitiveco.

Se transitivaj verboj povas ne havi komplementon kaj se laŭ regulo 14 akuzativo povas anstataŭi prepozicion (kun netransitivaj verboj), al kio utilas tiu distingo?

Ĉu fleksebleco ne estus preferinda?

○
nareux
adjectif et nom
(Nord-Est, Belgique)
(Personne) qui se montre difficile quant à la propreté de la nourriture et des couverts ; qui éprouve facilement du dégoût.

EN. Fussy with cleanness.

EO.
Nara.

○
Altebrilas:
Venki iun, malvenki kontraŭ iu...

Ĉu tio ne estas problema? Esperanto ebligas krei vortojn, teorie kompreneblaj de ĉiuj, sed kiurezulte pri la sintakso de la kreita vorto?

Oni rajtas fermi kaj malfermi pordon, sed oni ne rajtas venki aŭ malvenki *malamikon. Strange !

En PreVo, venki estas ambaŭ transitiva kaj netransitiva.

Same pri manĝi, transitiva verbo. "Tagmanĝi" kaj "vespermanĝi" estas indikitaj kiel transitivaj, sed ĉiuj ekzemploj estas sen objekto.

Ĉu iu iam skribis ion pri sintakso de plurelementaj verboj?
Venki kontraux defio.
Veuxnki (esti venkata) kontraux defio.
Pasivo povas anstatauxi Mal-.

Tamen,
Venki kontraux defio.
Malvenki kontraux defio.

Tio povas malpezigxi:
Venki defion.
Malvenki defion.

Defioj venkeblas. Defioj malvenkeblas.

○
La sufiksoj ind, ebl kaj end havas pasivan signifon, do rilatas al la rekta objekto.

Foje oni emus havi samajn eblecoj por subjekto aŭ aliaj komplementoj de iu verbo.

Kiel:
Pagipova lando. Subj+ ebl. Lando, kiu povas pagi
*loĝinda urbo. Kompl(en)+ ind. Urbo, en kiu indas loĝi.
*vespermanĝinda amiko. Kompl(kun)+ind

Ĉu "pagigebla", "enloĝinda", "kunvespermanĝinda" estas kontraŭfundamentaj aŭ nekompreneblaj?

○
Altebrilas:

Ĉu "pagigebla", "enloĝinda", "kunvespermanĝinda" estas kontraŭfundamentaj aŭ nekompreneblaj?
Mangxi ion kun iu.
Io mangxeblas kun iu.
Iu kuneblas mangxi ion.
Iu kunindas, kunendas, kuneblas mangxi ion.

○
Tio implicus eble nefundamentan pasivan analogon por prepoziciaj komplementoj.
Forko *pereblas manĝi viandon
Kulero *peratas manĝi supon de mi

"Pseŭdo-pasivo" de:
Mi manĝas supon per kulero

Aŭ: edzino *alatas doni florojn de sia edzo.
Ĉu tia konstruaĵo estas pravigebla per Fundamento ?

○
Altebrilas:
Tio implicus eble nefundamentan pasivan analogon por prepoziciaj komplementoj.
Forko *pereblas manĝi viandon
Kulero *peratas manĝi supon de mi

"Pseŭdo-pasivo" de:
Mi manĝas supon per kulero

Aŭ: edzino *alatas doni florojn de sia edzo.
Ĉu tia konstruaĵo estas pravigebla per Fundamento ?
Tio estus logika avanco en pli flekseblan Esperanton.

edzino alans aux aleblas doni florojn (fa) sia edzo

malfortaj naans helpon kaj konsolon.

cxi-lande sukero senendas sukojn
(...sukero malpermesatas en sukoj)

○
Fundamento ne postulas, ke oni fleksebligu Esperanton. 😉

Mi nur volis montri la konsekvencojn de la ŝanĝoj, kiujn vi proponas.

Kaj oni povas daŭrigi tion:
edzino *alatas doni florojn de sia edzo.

Ebligas:
Edzo *alas sian edzinon pri doni florojn.

(Mi uzas pri por eviti duoblan rektan objekton)
Do unu reformo povas krei multajn ŝanĝojn. Ĉu dezirindaj?

○
Altebrilas:
Fundamento ne postulas, ke oni fleksebligu Esperanton. 😉

Mi nur volis montri la konsekvencojn de la ŝanĝoj, kiujn vi proponas.

Kaj oni povas daŭrigi tion:
edzino *alatas doni florojn de sia edzo.

Ebligas:
Edzo *alas sian edzinon pri doni florojn.

(Mi uzas "pri" por eviti duoblan rektan objekton)
Do unu reformo povas krei multajn ŝanĝojn. Ĉu dezirindaj?
Vi mem komprenis ke
"sukero seneblas sukojn en tiu restoraciejo" implicas ke
"sukero senans almenaux unu sukon en tiu restoraciejo"
kaj diri
"senatas" estas peza kaj donas troan informon.

La pasivo de prepozicioj donas novan esprimkapablon kiu ne nuligas malnovajn esprimmanierojn.

"senans" kaj "senindas" ne estas kontrauxfundamentaj. Tio estas ke vivaj Esperantuloj povas legi tekstojn de mortintaj Esperantuloj kun alta kompreno (tamen, mentalitatoj pasxpasxe transformigxis kaj sxangxis signifon de vortoj), sed la mortintoj se nun vivus nur parte komprenus (pro tiuj mentalitataj sxangxoj kaj pro leksikaj kaj gramatikaj aldonoj). Nuntempe, la auxtomata korekto de cxiuj tekstoj faras ne tiom grava la kondicxon savi laux eble la kompreneblon den malnovaj tekstoj. Lingvo estas teknikajxo kiu dependas de novaj teknikajxoj.

La konsekvencoj de la sxangxo estas cxiam pragmataj kaj ne necese ekstremaj.
(La kunmetkapablo de Esperanto permesas vortojn de 50 radikoj, sed pragmato limigas tiun nombron al 2-4.)

edzino *alatas doni florojn "de" "sia" edzo
estas ambigua, tial preferindas
edzino *alans doni florojn (fa) sua edzo

○
sukero seneblas sukojn en tiu restoraciejo
Vi mem proponis fari verbojn el prepoziciojn, kun infinitivo. Nun vi proponas similan uzadon sen infinitivo, sed vi ne klarigas, kion ĝi signifas tiukaze. Ĉu subkomprenata infinitivo? Havi? Esti?

sukero seneblas al sukoj, signifas ke sukoj povas esti sen sukero aŭ "sukoj sen sukero" eblas.

NePorKomencantoj
Jen estas proponoj ("den" ne estas nova) eble konsiderindaj:

def = fare de = far >> fa

* **amo def patrino** = la patrino amas (ŝi estas la amanto).

* **amo den patrino** = iu amas la patrinon (ŝi estas la amatino).

* **kritiko def instruisto** = la instruisto kritikas.

* **kritiko den instruisto** = oni kritikas la instruiston.

Naismo proponis:
"Amo de patrino vs Amo na patrino."

Variantoj:
Amo den patrino
Amo de patrinon
Amo patrinon
Amo fa patrino
Amo patrinof

Reformoj ebligas ŝpari unu aŭ du vortojn de tempo al tempo, sed postulas, ke oni tuj parkerigu plurajn regulojn kaj poste atentu pri ilia apliko.

La demando estas: ĉu la klopodo valoras la penon?

Altebrilas:Reformoj ebligas ŝpari unu aŭ du vortojn de tempo al tempo, sed postulas, ke oni tuj parkerigu plurajn regulojn kaj poste atentu pri ilia apliko.

La demando estas: ĉu la klopodo valoras la penon?

Eseeto:

《Demokratio: def popolo, den potenco

Demokratio estas sistemo, kie decidoj def popolo pravigas sin mem per sia origino. Oni diras, ke la registaro funkcias ig civitanoj, kaj ne inverse. Sed ofte la realo montriĝas pli komplika: la aŭtoritato, kiu devus esti instrumento def popolo, fariĝas barilo kontraŭ la sama popolo. Tio estigas paradokson: institucio starigita por protekti liberecon fariĝas aparato, kiu limigas ĝin.

La ideo de demokratio ne estas simpla amo den libereco, sed aktiva amo, kiu igas la homojn defendi, plivastigi kaj revizii sian socian kunvivon. Sen tiu ago, libereco restas nur vorto, kritiko def skeptikuloj prave atentigas tion.

Kiam oni parolas pri reprezentado, oni devas distingi: ĉu la politikistoj efektive laboras ig civitanoj, aŭ ĉu ili simple vivtenas sin per potenco den civitanoj? La unua okazo signifas respondecon, la dua – ekspluaton.

Demokratio ne estas stato, sed procezo. Ĉiu elekto, ĉiu publika debato, ĉiu manifestacio estas voĉo de socio, eĉ se la potenco provas ilin silenti. Kaj la kritiko, eĉ kiam ĝi doloras, estas esenca: kritiko def intelektuloj kreas spacon por repensi la regulojn, dum kritiko den intelektuloj montras la riskon def malfido den scio mem.

Do, demokratio postulas duonvojon inter amo kaj kritiko: amo den justeco, sed ankaŭ kritiko den ĉiu strukturo, kiu provas ĝin monopoligi. Tiel la sistemo restas viva: ne kiel sanktigita dogmo, sed kiel ĉiama interparolo inter libero kaj povo.》

"Sen tiu ago, libereco restas nur vorto, kritiko def skeptikuloj prave atentigas tion."
=
Ig kritiko def skeptikuloj rimarkans nurvorteco de libero sena je tiu ago.

Libero senje tiu ago.
Lukto proje amo.
Virto lauxje pigraj.

Libero sende tiu ago.
Lukto prode amo.
Virto lauxde pigraj.

Libero senal tiu ago.
Lukto proal amo.
Virto lauxal pigraj.

Distingo inter difina "kiu" kaj priskriba "kuu".

Venis viaj amikoj ku alportis bierojn.
=
Venis viaj amikoj. Ili/kaj alportis bierojn.

"Ku" de "kuuj".

Mi metis la arbon enn nia gxardeno kue (en ku) ni festis poste.
=
Mi metis la arbon enn nia gxardeno. Tie ni festis poste.

Kaj:

Difina "ki".
La salono ki ni enis.
La pomojn ki vi acxetis.
La agoj ki tempas.

Jen propono ki celas fluecon ku facile konstateblas.

Altebrilas:Reformoj ebligas ŝpari unu aŭ du vortojn de tempo al tempo, sed postulas, ke oni tuj parkerigu plurajn regulojn kaj poste atentu pri ilia apliko.
La demando estas: ĉu la klopodo valoras la penon?

Ekde/malgxis la komenco/eko de Esperanto la tendencoj estis aktivaj. Unu volis jam komenci konstrui komunumon kaj kulturon en la internacia lingvo. Alia volis plibonigi la lingvon ecx sen komunumo aux kulturo, per diverso de proponoj ku povus dividi parolantaron aux distri gxin de la krucado aux aventuro krei komunumon kaj kulturon.

La Ido kiel skismo nur parte solvis la enan konflikton de Esperanto. La diverso dauxras boli en Esperantujo. Stiloj pluras. Registroj pluras. Tio permesas esprimi nuancojn de penso kaj indididua aux grupa/regiona karaktero. Amika letero, familia babilo (vario laux sociekonomia nivelo), lerneja gxargono, jxurnalisma lingvajxo, scienca artikolo, filmoj, podkastoj, humoro, diversgenra literaturo. Cxiu registro plidiferencigxas la aliajn.

La tensio brulas inter tiuj kiuj lasas sin improvizi diverson en cxiutaga pluretoso kaj tiuj kiuj suspektas cxiun novajxon koruptajxo de la lingva idealo kaj disdialektigxo. Kiel egale parolus tiuj kiuj praktikas la lingvon entute semajnon por jaro, kaj tiuj kiuj uzas gxin la tut' tempon aux la duon' tempon aux la kvaron' tempon?

@Altebrilas

Multfoje reformoj simpligas "simplajn" regulojn. Tio faciligos/ricxigos vivon de futuraj parolantoj.
Tamen, simpligi ne estas la sola deca celo de reformoj.
Multfoje? Ekzemple?

1.
Dum (ke) vs Dum (de).
Gxis (ke) vs Gxis (de)
2.
Sen kanti, apud salti, pri komenti.
3.
(Tiu,) kiu aperis
4.
Avo = avino aux avicxo aux avipo.
5.
Tri milion' euxroj.
Duon' torto.
6.
Pli da panon por cxiuj.
Po tri monerojn por infano.
7.
Neniu interesans de/fa la ofero.
(La ofero interesas neniun).
Mi ne belans (Nenio estas bela al mi).
Vizitu la muzeon kun via belna/beleba amiko.
(Belna = beleba = sensibla al belo)
8.
Bonebu, katastrofo povas prezenti novajn sxancojn.
(Boneba = pozitiva, oportunisma, bonsxanca)

Ĉu la bonepo de bonobo estas *bonebo?

(Ĉu la kunulo de la simia nepino estas ŝanco por la simiaro?)

Altebrilas:Ĉu la bonepo de bonobo estas *bonebo?

(Ĉu la kunulo de la simia nepino estas ŝanco por la simiaro?)

-eb estas proponita afikso.
-eb = pasiva -em.
" videba = facile videbla = vidigxema.
" Enketoj esploras balotebon de cxiu kandidato.

Konstruo vs Detruo

Kiel "logikigi" la paron konstruo/detruo tiel ke nur unu radiko suficxu?