Se la signifo de "matenmanĝi" estas io pli ol la signifo de ĝiaj du elementoj, kiel oni determinas tiun signifon? Se la signifo de kunmetaĵo dependas de la kono de la mondo, ĉu tiu kono estas sufiĉe internacia por ke ĉiuj komprenu sammaniere la kunmetaĵon?

Ĉu ĉiu-ajn esperantisto rajtas krei kunmetaĵojn, aŭ ĉu iu aŭtoritato (aŭ la unua kreinto de vorto) povas trudi sian signifon al la tuta esperantistaro?

Bonaj demandoj, altebrilas!

Fakte apartenas al la difino de kunmetaĵoj, ke ili estas pli ol la sumo de siaj eroj ("kunmetaĵo ne estas difino").
tranĉilo ne estas iu ajn ilo por tranĉi, sed iu specifa (ĉi-kaze prototipa), oni devas tion lerni. Tamen formo kiel tranĉilo estas pli oportuna ol ekz. *najfo, ĉar ĝi donas almenaŭ sufiĉe precizan indikon, pri kio entute temas.

Kaj kiel ĉe simplaj radikoj ankaŭ ĉe kunmetaĵoj dependas de socia konvencio, kion ili signifu.
Ĝuste pro tio ĉe unuopaj vortoj oni ja povas disputi, ekz. ĉu preĝejo estas uzebla nur por kristana preĝo-ejo, aŭ, depende de la lando, ankaŭ por hebrea aŭ islama ktp.

Mi tute konsentas, Kirilo. La kunmetaĵoj estas oportunaĵoj.

Lernejo ne estas Universitato kaj en Altlernejo oni ne trovus dekjaraĝajn lernant(in)ojn. Same Lernejo ne estas ĉambro en kiu mi lernas.

Prototipeco estas kultura afero. Ekz. prototypa domo estas pentagona en nordaj pluvaj landoj, kaj rektangula en sudaj sunaj landoj.

Do la signifo de kunmetaĵo estas tiu, kiun la unua uzanto atribuas al ĝi.

La konsekvenco estas, ke oni devas enmemorigi ĉiujn signifojn de la kunmetaĵoj. Kaj tio estas prekaŭ la sama kiel memorigi la vortojn mem.

Tio starigas problemon, ĉar la celo de esperanto estas postuli limigitan (kaj ne kreskantan!) klopodon de memoro.

Altebrilas:
La konsekvenco estas, ke oni devas enmemorigi ĉiujn signifojn de la kunmetaĵoj. Kaj tio estas prekaŭ la sama kiel memorigi la vortojn mem.

Ne. Estas granda diferenco, ĉu oni devas lerni tute arbitran aron da sonoj aŭ kunmetaĵon de konataj elementoj!
Krome, "lernejo", "glaciaĵo" ktp. estas ekstremaj ekzemploj, kutime kunmetaĵoj estas sufiĉe flekseblaj, tiel ke la kunteksto montras, pri kia objekto ĝuste temas.

Kaj vi donis radikon, ne kunmetaĵon kiel ekzemplon de prototipeco - tio montras, ke tiu problemo estas 1e sendependa de la vortfarada tipo kaj 2e ne vera problemo: La prototipa aliro al semantiko ĝuste allasas variaĵojn kiel pentagona kaj rektangulo por la sama objekto, aliaj trajtoj estas pli gravaj.

Vi bonege vortigas la problemon: ĉu kunmetaĵoj dependas de la kunteksto aŭ ne? Lingvistike, ĉu estas afero pri semantiko (kiu dependas nur de la lingvo) aŭ pri pragmatiko (kiu dependas de la kunteksto)?

Mi havas alian ekzemplon ol "domo". Senkorkigilo estas la afero por eligi la korkajn ŝtopilojn el boteloj. En la franca, estas laŭlitere "ŝtopiltirilo". En la angla, estas "korkoŝraŭbo". Ĉu la esperanta senkorkigilo estas iu ajn aparato por senigi ion ajn pri ĝia ia-ajn-signifa korko?

Mi preferas, ke kunmetaĵoj restu pragmatikecaj, por ne krei idiotismojn kiuj iom post iom similigos esperanton al naciaj lingvoj.

Mi supozus ke tiuj kunmetaĵo en Esperanto kiuj fariĝis iom idiotisma, en la senco ke la apliko de la kun metita vorto estas pli limigita ol sugestus ties 'eroj', estas kunmetaĵoj ofte uzataj (do bone konataj) aŭ kies signifoj estas kondiĉitaj de kio ekzistas kaj estas bone konata en la mondo.

Do ni prenu 'korktirilo'. En la tuta Eŭropo oni konas vinon kaj la neceseson de ileto por senŝtopiligo de la botelo.

Do nature, korktirilo etikedus unualoke 'tire-bouchon' kaj 'corkscrew' - iletoj de certa formo.

Se la mondo ŝanĝiĝus kaj oni ne plu eltiras ian kork-similan ŝtopilon antaŭ ol trinki la vinon, sed trukas alimaniere, estas du eblecoj.

Aŭ oni etendus la aplikon de la vorto korktirilo, aŭ oni trovus alian vorton (aŭ kunmetaĵon) kiu ŝajnas eble roli kiel priskribon de la novaj iletoj kaj ties novaj manieroj de funkcio.

Intertempe, se vi petas de relative nov-bakitaj Esperantistoj ke ili desegnu korktirilon, mi supozas ke ĉiuj desegnoj similus. Kio pruvus ke la kunmetaĵo estas oportuna.

Se kunmetaĵo ne funkcias bone por bildigi sian signifon, tiam ĝenerale tiaj vortoj ne estas akceptitaj de la Esperantistoj kaj estas anstataŭigitaj per aliaj formoj.

Kio ekzistas en la mondo kaj pri kio oni bezonas paroli determinas la signifon de kunmetaĵoj. Kiel mi diris, ili estas oportunaj.

Oni povus teoriume debati pri la signifoj-limoj de certaj kunmetitaj vortoj, sed en la praktiko ĉio iras sufiĉe glate, ĉar kiel homoj ni konas la mondon (aŭ ni ofte renkontis jam la koncernan kunmetaĵon, kaj konas la uzon de tiu vorto).

Kiel tio aplikiĝas al Matenmanĝi? Nu matenmanĝo estas tre uzata vorto kun klara apliko. Nature, matenmanĝi fariĝis ne-transitiva ĉar oni tuj sentas ke la verbo estas matenmanĝ-i kaj ne maten-manĝi.

Mi estas ja konvinkita, ke esperanto glate funkcias. Ĝi funkcias tiel bone kiel "natura" lingvo, ĉar ĝi iĝas pli kaj pli natura, sed ankaŭ akirante la miskvalitojn de natura lingvo: kresko de la vortaro kaj de la idiotismaro, apero de komunumoj, kiuj majstras nur parte de tiuj aroj, kun la risko de babeliĝo.

Oni povas
- aŭ ne perturbi tiun fenomenon, por pli bone observi ĝin
- aŭ trovi rimedojn por ke la lernendaj ligvo elementojn ne iĝu pli multnombraj ; kiel stabiligi la nombron de vortoj (kaj esprimoj)?

Ĉar en la fundamento estis 1500 radikoj. Nun, tiu kvanto pli ol dekobligis. Do aŭ Zamenhof fanfaronis, ĉar tiu vortprovizo ne estis sufiĉa, aŭ la nuna lingvo enhavas superfluan balaston, kiun oni povas forigi.

Sed per kiu rimedo forigi tiun balaston?

Ho Ve! La kresko de la radikaro neniel signifas balastan aldonon.

Unue, multaj, nun tre oftaj, radikoj ne ekzistis en la unua periodo. Due, tre malmultaj radikoj estas efektive duplikatoj.

Eble gazono, kaj razeno estas ekzemplo de tiu lasta, sed aliel vi trovus malmultajn.

Eĉ kiam ŝajne estas duobligo, vi trovos je pli proksima ekzameno ke estiĝis nuanco inter la du, ekz plaĝo kaj strando.

Kondamni Esperanton al imito de iu kriplaĵo kiel 'Basic English' estus neta eraro.

Tamen la kresko de la radikaro neniel ŝanĝus la esencan karakteron de Esperanto kies baza reguleco restos ne-tuŝita.

Aliflanke, kiam la Esperantistoj volas por propagandaj celoj fanfaroni pri la facileco de Esperanto, ili devus tion fari pli konscie pri la realo.

La kompara facileco de Esperanto dependas de la longo de la studperiodo.

En kvin horoj vi povas multe pli lerni (kiel komencanto) pri Esperanto ol en sama periodo se vi ekstudas la francan kiel fremdan lingvon.

Sed la diferenco en facileco (kompare kun fremda nacia lingvo) komencas plie malgrandiĝi ju pli longe oni studas.

La atuto, kiun Esperanto havas, estas ke ĝi evoluis en internacia medio kaj estas nenies denaska lingvo.

Eble vi povas detekti idiotismojn en Esperanto, sed ili estas tiaj kiaj havas vivipovon en internacia uzo, kaj neniel kompareblas kun la historia bagaĝo kiun kuntrenas la naciaj lingvoj kaj de kiu la naciaj lingvoj neniam sukcesos malembarasiĝi.

Ankoraŭ (por doni unu ekzemplon) oni diras (idiotisme) en la angla al endormiĝanto 'sleep tight, don't let the bedbugs bite' kiu datiĝas de mezepoka period kiam la la subteno en la litoj konsistis el ŝnuroj kiujn oni devis teni ŝtreĉitaj, kaj sangavaraj suĉinsektoj estis oftaj.

sudanglo:La kompara facileco de Esperanto dependas de la longo de la studperiodo.

En kvin horoj vi povas multe pli lerni (kiel komencanto) pri Esperanto ol en sama periodo se vi ekstudas la francan kiel fremdan lingvon.

Sed la diferenco en facileco (kompare kun fremda nacia lingvo) komencas plie malgrandiĝi ju pli longe oni studas.

Vi diras tion, kvazaŭ tio estas ia kulpo aŭ malforto de la lingvo Esperanto mem. Sed tio estas tute ne prava.

Temas simple pri la nombro de fluaj parolantoj de Esperanto kompare kun la naciaj lingvoj. Se estus multe pli da fluaj parolantoj, ni entute ne havus tian problemon, kiun vi priskribas.

Estas prave, ke nuntempe progresintoj povas havi problemojn trovi la ĝustajn vortojn aŭ terminojn rilate al certaj aferoj - tio estas pro la fakto, ke Esperantistoj ĝis nun eble ne tiel multe skribis pri tiuj temoj. Do, povas ekzisti en certaj okazoj ia dubo pri la plej taŭga vorto en Esperanto. Tio estas tute normala kaj komplete solvebla problemo dum la normala evoluo de la lingvo.

Ne estas juste kompari Esperanton ĉi-rilate al naciaj lingvoj, kiuj jam dum jarcentoj evoluas!

Multaj diras ke Esperanto jam estas tute kompleta kaj funkcianta lingvo - tio ja povas esti. Mi mem ne povas diri, ke tio pravas 100% (sed mi povas facile kredi tion pro la sistemo de la lingvo) - sed en multaj okazoj mi ja havas problemojn trovi la ĝustan vorton kaj la vortaroj ofte ne helpas - por anglo, ekzemple, ne ekzistas ia 'definitiva' angla-Esperanto-angla vortaro. Tio estas, laŭ mi granda problemo.

Jes, mi povas serĉi en Vikipedio, sed tie ofte estas tre dubindaj tradukoj aŭ eĉ plenaj eraroj. Mi povas serĉi en la Tekstaro, sed tie mankas multaj temoj. Evidente, mi povas mem elpensi ion, sed en iuj aferoj estus bone, se mi povus kontroli, ĉu tio estas vaste komprenebla varianto. Eble ia vorto ekzistas en NPIV, sed mi ne scias pri tio, ĉar mia angla-Esperanto-vortaro ne mencias ĝin.

Sed, ĉio ĉi estas klare solvebla - la vortaroj pliboniĝos, tio estas certa. Kaj espereble, la nombro de parolantoj ankaŭ kreskos (!?) - tio signifus, ke oni povus facile trovi tekstojn pri pli diversaj temoj. Kaj tiam ne estus ajnaj malhelpoj al progresintoj plilerni Esperanton. Kaj tiam la granda avantaĝo de Esperanto kompare kun naciaj lingvoj rilate al facileco estus tre evidenta ankaŭ ĉe alta nivelo de lernado.