@Kirilo81, nadal próbuję to przetrawić, ale raczej masz rację i dzięki za wyjaśnienie.

Daniel86:@Kirilo81, nadal próbuję to przetrawić, ale raczej masz rację i dzięki za wyjaśnienie.

W słowniku (vortaro.net) sprawdź, czy dany czasownik jest przechodni (tr) lub nieprzechodni (ntr). Jeśli jest przechodni, to nie można go używać samodzielnie. Np.

movi = poruszać (tr)

Nie można powiedzieć:

mi movas

Bo to nie ma sensu. Musi być z czymś:

mi movas mian piedon.

Czasownik przechodni można uczynić nieprzechodnim przez dodanie iĝ:

mi moviĝas = poruszam sam siebie, czyli ruszam się

Tak samo jest z vesti:

mi vestas Johanon (ubieram Jana)

mi vestas min (ubieram się)

mi vestiĝas (ubieram się)

...

@bryku, dzięki za wyczerpującą informację.

Mam jeszcze jedną wątpliwość. Wszyscy tu wiemy, jak ważny, a także pomocny jest biernik, ale co z odmianą imion i nazw własnych? Czy je również odmieniać? Czy odmiana imion i nazw własnych zawsze jest możliwa? Jeśli nie, co wtedy?

Na przykład takie zdanie "Kot ma Alę". "La kato havas Alan(?)."

Za PMEG: N-finaĵo ĉe Esperantigitaj nomoj

Plene Esperantigitaj nomoj kun O-finaĵo ricevas N-finaĵon laŭ la ordinaraj reguloj:

• Mi konas Johanon. La propra nomo Johano rolas kiel objekto.
  
• Mi vojaĝas en Hispanujon. La landnomo Hispanujo ricevas N-finaĵon por direkto.

Se plene Esperantigita nomo konsistas el pluraj sinsekvaj O-vortoj, ekzemple persona nomo plus familia nomo, kaj se la nomo devas havi N-finaĵon, tiam oni aldonas N-finaĵon al ĉiu el la O-vortoj:

• Al s-ro D. ŝajnis, ke la homaranoj metas Hillelon pli alta ol Jesuon Kriston. La duvorta nomo Jesuo Kristo rolas kiel objekto.
  
• Tiu konsilisto ĵus ĉe la Patriarĥa mortigis Miĉjon Berliozon.

Se parto de nomo estas ne-Esperantigita, ne necesas al tiu nomparto aldoni N-finaĵon: Poste la morto rabis al ni Jozefon Wasniewski. La tuta nomo Jozefo Wasniewski rolas kiel objekto, sed la fina parto, la ne-Esperantigita familia nomo, aperas sen N-finaĵo.

ALDONE: Jeszcze więcej na ten temat (i chyba wyczerpująco na przypadki takie jak "Kato havas Alan" ) można poczytać tutaj.

@malpisano, dzięki za wyczerpującą odpowiedź.

Kiedyś bym napisał "proszę po polsku, bo nie znam jeszcze dobrze esperanta", natomiast dziś nie muszę Miło widzieć postępy w nauce.

Daniel86:..."Kot ma Alę". "La kato havas Alan(?)."

Dobrze kombinujesz. Swojego czasu Claude Piron napisał książkę pt. "Ili kaptis Elzan".

Ala jest zdrobnieniem od Alicja (np. Alicja w Krainie Czarów - Alico en Mirlando).

Zatem: Alico - Alinjo - Anjo.

i ostatecznie: La kato havas Anjon lub la kato havas Alinjon.

Daniel86:Na przykład takie zdanie "Kot ma Alę". "La kato havas Alan(?)."

Jeśli mogę dorzucić coś od siebie w kwestii biernika w połączeniu z nazwami własnymi (tu omawianego w kontekście imion), to chciałbym wspomnieć o nieoficjalnym przyimku „na”.

Jak w przypadku esperanckich (vel zesperantyzowanych) imion żeńskich do „-a” w miarę bezboleśnie dokleić można końcówkę biernika „-n”, tak nie wszystkie rzeczy będące dopełnieniem czasownika przechodniego w zdaniu daje się przedłużyć końcówką „-n” lub „-on”. Kilka przykładów:

Por krei multenombron oni aldonas „-j”.
Kiu diris „Ĵetkubo estas ĵetita”?
Ĉu vi konas lernu.net?
Mi legas „Gulivero en Liliputo”.

(1) Można takie zdania zostawić w spokoju, bo przecież wiadomo co jest podmiotem, a co dopełnieniem (zwłaszcza w przypadku tak krótkiej wypowiedzi i to jeszcze używającej szyku POD). (2) Można się trochę wysilić i „-on” jednak podopisywać (Ĉu vi konas lernu.net-on?). (3) Można odgapić od żargonu „Esperant’ ” i pokusić o poprzedzenie dopełnień przyimkiem „je” (Mi legas je „Gulivero en Liliputo”.). (4) Można takie niesforne dopełnienie poprzedzić dookreślającym rzeczownikiem, który będzie w stanie przyjąć końcówkę biernika (Por krei multenombron oni aldonas finaĵon „-j”.).

Ale można także pójść za stosunkowo nowym trendem w esperancie i w sytuacjach, które uniemożliwiają użycie normalnej końcówki „-n” (lub co najmniej: w których jest to wybitnie utrudnione), wyrazić biernik za pomocą przyimka „na”. Powyższe cztery przykłady wyglądałyby wówczas:

Por krei multenombron oni aldonas na „-j”.
Kiu diris na „Ĵetkubo estas ĵetita”?
Ĉu vi konas na lernu.net?
Mi legas na „Gulivero en Liliputo”.

Czy taka moda nie jest kontraŭfundamenta? Zauważmy, że dzięki temu rozwiązaniu (1) niczego nie pozostawia się domysłom, ani nie usztywnia się szyku zdania (laŭfundamente), (2) nie kaleczy się brzmienia, ani wyglądu języka, (3) nie nadużywa się przyimka „je” i nie rezygnuje się z użycia biernika (laŭfundamente), (4) używa się dokładnie tylu wyrazów, ile faktycznie się potrzebuje.

Po więcej informacji zapraszam do PMEGu oraz na Vikipedio.

———

Przy okazji: Serdecznie wszystkich witam, bo to mój pierwszy wpis na polskojęzycznej części tego forum.

Witam Cię, mbalicki.

Ogólnie jestem za tym, żeby przypadki były wyrażane za pomocą przyimków. Tak jest w przypadku celownika i dopełniacza.

vi - ty
al vi - tobie
de vi - ciebie

Niestety, obawiam się, że "na" jest niezgodny z Fundamentem Esperanta.

A'propos przyimków, ostatnio zastanawiam się, czy przyimek "el" jest niezbędny w esperanto, gdy mamy już "de"?

mi antaŭe:Czy taka moda nie jest kontraŭfundamenta? Zauważmy, że dzięki temu rozwiązaniu (1) niczego nie pozostawia się domysłom, ani nie usztywnia się szyku zdania (laŭfundamente), (2) nie kaleczy się brzmienia, ani wyglądu języka, (3) nie nadużywa się przyimka „je” i nie rezygnuje się z użycia biernika (laŭfundamente), (4) używa się dokładnie tylu wyrazów, ile faktycznie się potrzebuje.

Daniel86:Niestety, obawiam się, że "na" jest niezgodny z Fundamentem Esperanta.

Używanie go w zastępstwie biernikowej końcówki „-n” zawsze — to można by było traktować jako niezgodne; choć też niekoniecznie, bo synonimy zrostków, słów i konstrukcji z „Fundamentu” nie są skazane na bycie sprzecznymi z nim. Ale kiedy utworzenie w taki sposób formy biernika po prostu nie jest możliwe (bo nie mamy do czynienia z dopełnieniem zakończonym na „-o”), to ja bym powiedział, ze wówczas „na” jest z pewnych względów (wymienionych wcześniej) wręcz bardziej zgodne z „Fundamentem” (nie wprost literą, ale z pewnością z duchem), a co najmniej z nim niesprzeczne.

Daniel86:A'propos przyimków, ostatnio zastanawiam się, czy przyimek "el" jest niezbędny w esperanto, gdy mamy już "de"?

Zadając pytanie czy w danym języku konkretne rozwiązanie jest niezbędne, poprawną odpowiedzią zawsze jest „nie jest niezbędne”, bo w ogromie wszystkich języków na Ziemi z pewnością znajdziesz taki, który rozważanej konstrukcji nie używa i radzi sobie z tym dobrze.

Z drugiej strony może powinniśmy się cieszyć, że mamy tylko „de” i „el”, bo nic nie stało na przeszkodzie, żeby Zamenhof zapożyczył z łaciny wszystkie trzy bliskoznaczne przyimki: „de”, „ex” i „ab”.

Chciałem napisać coś mądrego odnośnie na, ale pozwólcie, że znowu wysłużę się PMEG:

http://bertilow.com/pmeg/gramatiko/neoficialaj_vor...:*Na*° estas eksperimenta rolvorteto, kiu montras rektan objekton. La intenco estas, ke oni uzu *na* en tiaj okazoj, en kiuj estas malfacile, nekonvene aŭ eĉ neeble uzi la ordinaran objektan finaĵon N. Tiuj, kiuj uzas *na*, uzas ĝin precipe antaŭ ne-Esperantaj propraj nomoj kaj alispecaj fremdaj vortoj. Oni uzas *na* ankaŭ antaŭ mallongigoj, citaĵoj kaj Esperantaj vortetoj, kiuj ne akceptas N-finaĵon: *Por tekstoredaktado Unikode kaŭ Esperante, mi rekomendas na UniRed.* *Multaj jam konas na babilejo.org.* *Tion mi konfirmis konsultante na PIV.* *La Ĉina nomo de Esperanto signifas na “mondlingvo”.* *Mi ŝatas na ambaŭ.* *Tiom da homoj faras na tiom da strangaĵoj.* *Na pli da informoj oni povas trovi tie.* La precizaj manieroj uzi *na* tre varias. Ĉiuokaze *na* estas reformpropono evitenda.

(słowa i zdania między gwiazdkami są oznaczone jako erara aŭ tre malrekomendinda)

Oczywiście, przyimek na jest kontraŭfundamenta.

Dodam, że mnie osobiście nie razi, kiedy na przykład La Perdita Generacio używa w swoich piosenkach "na", -iĉ- itp., ale występowanie tego w normalnym języku jest trochę bezsensowne, tym bardziej, że wielu esperantystów po prostu nie zna tych prób reform.

Swoją drogą, wiele języków używa przyimków do wyrażenia tego, co my nazywamy celownikiem czy dopełniaczem. Czy jakiś język (poza toki poną, jeżeli się nie mylę) używa przyimka oznaczającego właśnie biernik?