165

APOGI
Apoyar

1. Subteni kaj firmigi objekton pere de alia:
Sostener/mantener y asegurar/sujetar un objeto mediante otro:

Ŝi apogis la kapon sur la mano.
Ella apoyó la cabeza sobre la mano.

Unu kapo facile trovas apogon.
Una cabeza fácilmente encuentra apoyo.

Mi iras per apogilo, ĉar mia kruro rompiĝis.
Voy con muleta(s), porque me rompí la pierna.

Traboj subapogas la verandon.
(unas) Vigas/tablones apoyan (por debajo) la veranda (el porche).

2. Plifortigi per sia aŭtoritato:
Fortalecer (más) mediante/con la propia autoridad:

Mi apogis lian proponon pri la nova projekto.
Yo apoyé su propuesta sobre el nuevo proyecto.

Por vendisto mensogo estas necesa apogo.
Para un vendedor una (la) mentira es un apoyo necesario.

166

ASIMILI
Asimilar

1. Proprigi al sia korpo sorbitan substancon:
Hacer propio en el cuerpo de uno una sustancia sorbida:

La homa korpo facile asimilas natrion.
El cuerpo humano asimila fácilmente (el) sodio.

Asimilo de vitalaj substancoj estas grava.
La asimilación de sustancias vitales es importante.

2. Alproprigi al sia spirito:
Hacer propio en el espíritu de uno:

Mi tute ne kapablas asimili matematikon.
No soy capaz en absoluto de asimilar las matemáticas.

Rapida asimilado de novaj scioj ne devigas min lerni parkere.
Una asimilación rápida de nuevos conocimientos no me obliga a aprender de memoria.

3. Similigi al si, anigi al si fremdajn homgrupojn:
Hacer similar a uno, hacer miembro (afiliar) hacia uno a grupos de personas extranjeras:

Iuj nacioj ĉiam provas asimili la aliajn.
Algunas naciones siempre intentan asimilar a las otras.

Tiu popolo baldaŭ estos asimilita.
Ese pueblo pronto estará asimilado.

Mi ne volus asimiliĝi kun la najbara nacio.
No me quiero asimilar con la nación vecina.

4. Adapti fremdaĵon al la sistemo de koncerna lingvo:
Adaptar extranjerismos al sistema de una lengua correspondiente/concerniente:

Estas oportune asimili ofte uzatajn fremdajn vortojn.
Es adecuado/oportuno asimilar palabras extranjeras usadas a menudo.

Multaj vortoj en nia lingvo estas asimilitaj.
Muchas palabras en nuestra lengua son asimiladas.

615

AVENTURO
Aventura

1. Neatendita, neordinara okazaĵo en ies vivo:
Ocasión inesperada, extraordinaria en la vida de alguien:

Mi tre ŝatas legi librojn pri aventuroj.
Me gusta mucho leer libros de aventuras.

Tio estis ankoraŭ unu ama aventuro en ŝia vivo.
Eso fue todavía una aventura amorosa en su vida.

Vi estas vera aventurulo, ĉar vi spertis multajn aventurojn.
Eres un verdadero aventurero, porque experimentaste muchas aventuras.

2. Entrepreno plena de riskoj kaj hazardo:
Empresa llena de riesgos y azar:

Vi konstante serĉas aventurojn!
¡Tú buscas aventuras constantemente!

Li estas agema viro, eĉ iom aventurema.
El es un hombre de acción, hasta/incluso algo de aventurero.

Eblas nomi lin "aventuristo", ĉar li havas neniun difinitan profesion kaj trovas vivrimedojn nur el riskoplenaj aventuroj.
Se le puede llamar aventurero porque él no tiene ninguna profesión definida y encuentra medios/formas de vida sólo en aventuras llenas de riesgo.

Ni naĝis kaj ŝi dronis. Tiun misaventuron mi memoros tutan mian vivon.
Nosotros nadamos y ella se ahogó. Ese infortunio (esa desgracia) lo recordaré toda mi vida.

167

EKSKLUZIVI
Excluir

1. Esceptanta ĉion aŭ ĉiun alian:
Que exceptúa todo o a todo otro:

Neniu en ĉi tiu organizo havas ekskluzivajn rajtojn.
Nadie en ésta organización tiene derechos exclusivos.

Mian tutan vivon mi dediĉis ekskluzive al bestkuracado.
Yo dediqué toda mi vida exclusivamente a ser veterinario (a la cura de animales).

Mi venis tien nur pro ekskluziveco de ceremonio.
Yo vine allí sólo por una exclusividad de ceremonia.

2. Eksterlasanta aŭ formetanta la menciitan aferon aŭ personon:
Que deja fuera o pone lejos (aleja) el asunto o persona mencionados:

La prezo de la manĝo estas ekskluziva de la vino.
El precio de la comida está excluido del vino.

Mi invitis ĉiujn ekskluzive ŝin.
Yo invité a todos excluida ella (excepto a ella).

La bileto ekskluzivas la transdonadon al alia persono.
El billete excluye la transferencia a otra persona.

616

MENCII
Mencionar

Diri kelkajn vortojn, citi nomon aŭ detalon ne tuŝantan la ĉeftemon, flanke atentigi pri:
Decir algunas palabras, citar un nombre o detalle que no toca el tema principal, llamar la atención por un lado sobre:

Li nur menciis, ke io okazis, sed ne rakontis detale.
El sólo mencionó que algo ocurrió, pero no lo contó en detalle.

Ĉu vi kontraŭas mencion de via nomo?
¿Tú estás en contra de una mención de tu nombre?

La dato de la eldono ne estis menciita.
La fecha de la publicación/edición no fue mencionada.

Menciinda estas ŝia kontribuo en la kongreso.
A mencionar (digna de ser mencionada) es su contribución en el congreso.

Pardonu min! - Ne menciinde!
¡Perdóname! - `¡No hay de qué! ( no es de mencionar)

169

KVITA
Libre de deuda, en paz

1. Plene liberigita de ŝuldo:
Liberado-a totalmente/plenamente de (una) deuda:

Ŝi jam estas kvita al mi, ĉar ŝi redonis la monon.
Ella ya está en paz conmigo, porque me devolvió el dinero.

Bovo prenita, koko donita kaj - kvita.
Toro tomado, gallo dado y - en paz.

Mi kvitigas vin de via ŝuldo.
Te hago estar en paz con tu deuda (te libero de tu deuda).

2. Plene liberigita de devo:
Totalmente liberado-a de deber/obligación:

Per tio mi estos kvita je la postuloj de ĝentileco.
Con eso estaré en paz hacia las exigencias de educación/cortesía.

- Dankon, vi savis mian vivon. - Vi antaŭe savis la mian, do inter ni kvite.
-Gracias, salvaste mi vida. - Tú antes salvaste la mía, por tanto entre nosotros en paz.??? (creo que hay algún error en la frase en Esperanto).

Kvitiĝas servo per reservo.
Se paga/liquida un servicio con otro servicio (con un "re-servicio" ).

617

FUĜI
Fugar-se, huir, evadirse

Forkuri por sin savi de reala aŭ imagata danĝero:
Huir para salvarse de un peligro real o imaginado:

La krimulo fuĝis el malliberejo.
El criminal se fugó/evadió de la prisión.

Ni devas fuĝi el la urbo.
Debemos fugarnos de la ciudad.

Mi nenion scias pri ilia fuĝo en fremdan landon.
No sé nada de su fuga a un país extanjero.

Ili akceptis la fuĝintojn en sia hejmo.
Ellos aceptaron a los fugitivos (a los que se fugaron) en su casa.

Tiu malsano fuĝigis la popolon.
Esa enfermedad hizo huir al pueblo.

Li estas transfuĝinto (homo, kiu forlasis sian partion por transiri en alian).
Él es un tránsfugo (persona que abandona su partido para pasar a otro).

170

KONVIKTI
Condenar, hacer convicto

Pruvi per certaj montroj, ke iu estas kulpa:
Probar con ciertas pruebas que alguien es culpable:

Ili konviktis lin pri tiu krimo.
Ellos lo condenaron por ese crimen.

Mi estis konviktita pri murdo.
Yo fui condenado por asesinato.

Konvikto per cirkonstancoj estas tre malfirma.
Una condena por circunstancias es muy inestable/poco sólida.

Konviktaj montroj estis evidentaj.
Las pruebas condenatorias eran evidentes.

618

UNIVERSALA
Universal

1. Koncernanta vastan tutaĵon aŭ ĉiujn individuojn aŭ aferojn en iu grupo aŭ kategorio:
Que concierne a una vasta totalidad o a todos los individuos o asuntos en algún grupo o categoría:

La universala voĉdonado en nia lando jam finiĝis.
El voto universal en nuestro país ya se terminó.

Ni devas trovi universalan rimedon por solvi ĉiujn problemojn.
Debemos encontrar un medio/remedio universal para resolver todos los problemas.

2. Tia, ke ĝi koncernas sendistinge la tutaĵon de la homoj sur la tero:
Tal que concierne sin distinción a la totalidad de las personas sobre la tierra:

La Universala Kongreso de Esperanto estas la plej granda Esperanto-aranĝo.
El Congreso Universal de Esperanto es la organización de Esperanto más grande.

Ne ĉiuj kredas je universaleco de Esperanto.
No todos creen en la universalidad del Esperanto.

Oni universaligis la latinan alfabeton.
Se universalizó el alfabeto latino.

Zamenhof unue pensis pri la universaligo de la latina, sed poste ekhavis alian ideon.
Zamenhof primero pensó en la universalización del latín, pero después se le ocurrió otra idea.

619

ZORGI
Cuidar (de), preocuparse (por)

1. Serioze direkti sian atenton kaj agadon al ies bono:
Dirigir seriamente la atención y la acción al bien de alguien:

Ŝi zorgas ne nur pri siaj infanoj, sed ankaŭ pri siaj gepatroj.
Ella cuida no sólo de sus hijos, sino también de sus padres.

Zorgu pri vi, kaj nenion pli.
Cuida de ti (preocúpate por ti), y nada más.

Nenio povas anstataŭi la patrinajn zorgojn.
Nada puede sustituir al cuidado materno.

Hodiaŭ mi devas prizorgi mian frateton.
Hoy debo cuidar de mi hermanito.

2. Apliki sian atenton, ke ago estu bone plenumita:
Aplicar la atención (propia) a que una acción esté bien cumplida/ejecutada/realizada:

Li zorgas, ke ĉiuj gastoj de la hotelo ricevu ĉion, kion ili deziras.
Él se preocupa de que todos los huéspedes del hotel reciban todo lo que deseen.

Ŝi estas zorgema lernantino.
Ella es una aprendiz/alumna aplicada/cuidadosa/comprometida.

Vi malzorgas viajn devojn!
¡Tú descuidas/abandonas tus deberes!

3. Maltrankviliĝi pro necerteco aŭ dubeco de io, kion oni opinias grava:
Inquietarse por la incertidumbre/inseguridad o lo dudoso de algo que se considera importante:

Li tute ne zorgas pri sia estonteco.
Él no se preocupa para nada (en absoluto) de su futuro.

Riĉa zorgas pri ĉampano, malriĉa pri pano.
El rico se preocupa por el champán, el pobre por el pan.

Nenio min zorgigas.
No me preocupa nada (nada hace que me preocupe).

Mi asekuris min, ĉar mi antaŭzorgas malsanon kaj alian malbonon.
Yo me aseguré, porque yo prevengo una enfermedad y otro mal.

Ŝajnas al mi, ke via vivo estas senzorga.
Me parece que tu vida es despreocupada.

4. Konscience fari, plenumi (taskon kaj simile):
Hacer conscientemente, ejecutar/realizar/cumplimentar (una tarea y similar):

Zorgu vian metion kaj ne miksu vin en alian.
Cuida tu oficio/profesión (preocúpate de tu oficio) y no te mezcles en otro.

Granda ofico - grandaj zorgoj.
Gran cargo/función - gran preocupación (grandes preocupaciones).

Ŝi ĉiam estas zorge vestita.
Ella siempre está cuidadosamente vestida.