Meldinger: 50
Språk: Esperanto
Qoysiletu (Å vise profilen) 2024 7 19 22:28:30
la origina teksto:
https://www.interlingua.com/grammatica/
la angla versio:
https://adoneilson.com/int/gi/
Un gramatiko de Interlingua, fare de Alexander Gode kaj Hugh Blair, estis unuafoje eldonita de IALA (internacia helplingva Asocio) en la jaro 1951.
......
ortografio kaj pronunco
$1
la literoj uzataj estas la dudek ses literoj kutimaj de la roma alfabeto. Estas neniuj signoj kaj simboloj krom tio por indiki la akcento kaj la pronunco.
$2
la normo de pronunco estas "kontinenta". La sonvaloro jde la variaj literoj estas fluaj ene de la tiplimoj. Ili povas esti nature influataj de sonoj najbaraj samkiel de nativaj kutimoj de parolantoj individuaj. Ekzemple, la sono de u, povas esti pronuncata kiel oo en good o u en plural, sed ne kiel u in stutter aŭ en la franca lune.
$3
la tendenco de la anglaj parolantoj malklarigi la vokalojn malakcentitajn, farante ilin ĉiujn pronuncatajn kiel a en China, devus esti kontraŭstarata. La fina e ofte estas uzata tiel. Tamen en interlingua, neniu sono, fina aŭ aliloka, akcentita aŭ malakcentita, devus esti malklarigata.
$4
a estas ĉiam pronuncata kiel a en la angla "father";
c pronuncata kiel ts antaŭ e,i (aŭ, elekteble, kiel c en "city");
alie, kiel c en "cats"; ch kiel "ch" en "echo", "chrome";
e ĉiam kiel e en "met", aŭ plibone, kiel é en la franca "risqué";
g kiel g en "good";
h kiel en la angla, aŭ silenta; sed, silenta post r kaj t
i kiel i en "machine"; kaj kiel i en "onion" aŭ en "phobia" kiam malakcentita antaŭ unu vokalo
j kiel z en "azure", (aŭ elekteble, kiel g en "gem" aŭ kiel y en "yes")
o ĉiam kiel o en "obey";
r kiel r en la hispana "caro";
s kiel s en "stay", inter vokaloj, la same; (aŭ kiel /z/ en "these")
t kiel en la angla; ti antaŭ vokaloj, kiel /ts/ en "he gets you", si ne akcentita aŭ antaŭkurata de s; (aŭ /si/ en "we pass you", aŭ kiel /ti/ en "we let you")
u normale, kiel u en "plural"; kiam malakcentita antaŭ unu vokalo, kiel u en ""persuade" aŭ en "superfluous";
x kiel /ks/; inter vokaloj, la same (aŭ, kiel /kz/ en "exact")
y kiel y en "yes", malakcentita antaŭ vokaloj. Alie, kiel i en "machine";
$5
En diptongoj la vokaloj konservas siajn sonvalorojn sendependajn. La diptongo ai estas pronuncata kiel en "Kaiser", au kiel en "kraut". La akcentita e kaj i estas apartigataj de unu silaba breĉo el unu sekvanta a,e,o, ekzemple, mie, io , spondeo, via, bastardia. Malakcentita i kaj u turnas sin al duonkonsonantoj antaŭ unu sekvanta vokalo, ekzemple, bulgaria, filatorio, persuader.
$6
duoblaj konsonantoj mergas en pronunco. La duobla konsonanto ss estas ĉiam senvoĉa kiel ss en "miss". La sonoj de g kaj k alsimiliĝas kun unu antaŭkuranta n kiel en la angla. Rimarku ke la duobla konsonanto cc estas literumata c en la fino de vorto (siccar sed sic).
$7
pronuncoj devojiĝanta el ĉi tiuj normoj estas indikataj en la interlingua-angla vortaro, per unu sistemo de reliterumi, en kiu la literoj havas la samajn sonvalorojn kiel en interlingua. La digrafo ch indikas ofte la sonon de sh en "english" kaj estas literumata kiel "sh"; ekzemple, choc(sh-). La kombino gi ofte indikas la sonon de z en "azure" kaj estas literumata kiel j; ekzemple, avantagiose(-ajo-). Simpla g havas ĉi tian sonon kaj tial ĉi tiu literumado en la sufikso -age; ekzemple, avantage(-aje) (aĵe,aŭ aĝe).
$8
Pri ortografa ŝanĝo en derivaĵoj, vidu $137.
$9
La gastvortoj, kiuj estas fremddevenaj aŭ prunteprenitaj vortoj kiuj estas identigitaj en la interlingua-angla vortaro pri siaj devenoj, konservas la pronuncojn kaj la literumadojn de la originaj lingvoj. La originaj diakritikaĵoj estas omitataj kiam la restaj formoj sufiĉas sugesti la celajn pronuncojn; ekzemple, defaite por la franca défaite, sed kümmel kiel en la germana.
$10
la ĉefa akcento estas normale sur la vokalo antaŭ la ultima konsonanto. La pluraloj ne ŝanĝas la originan akcenton de la vorto. Adjektivoj kaj substantivoj finiĝantaj en -le, -ne, -re antaŭkurataj de unu vokalo, havas la akcenton sur la tria silabo ekde la finaĵo. ekzemple, fragile, ordine, tempore. En vortoj formataj per la sufiksoj -ic, -ica, -ico, -ide, -ido,-ula, -ulo la akcento falas sur la silabo antaŭiranta la sufikson. La sufiksoj -ific, -ifico estas akcentitaj sur la unua i.
Derivaĵoj el ĉi tiu sistemo akcenta, estas kovrataj en la interlingua-angla vortaro, per reliterumado kun la akcenta marko. Plejparto de ĉi tiuj derivaĵoj povus esti kovrataj per aldonataj priskribataj reguloj. Ekzemple, la sufiksoj -issim-,-esim-,-ifer-,-olog- estas akcentataj sur la unua vokalo. La sufiksoj -ia,-eria kiam ili respondas al la angla -y, -ery, estas akcentataj sur la vokalo i; ktp.
Rimarku:
vortoj sen konsonanto aŭ sen unu vokalo antaŭ la ultima konsonanto estas akcentita necese sur la unua vokalo. Ekzemple, io, via kaj iuj formoj de la nuntempa tenso, kiel strue, crea, ktp. Tamen, construe, procrea ktp kaj ankaŭ diminue, substitue ktp. observas la norman regulon kaj havas la akcenton sur la vokalo antaŭ la ultima konsonanto.
$11
La graveco de reguligo de akcento, ne devus esti troigata. La klopodo de akiri nekonatan akcenton por iu tamen konata vorto, ŝajnas ofte malorda; Tamen, tio ne signifas ke la akcento de interlinguaj vortoj povas esti aleatora. Nur unu vorto, kiel kilometro, kiel internacia vorto, povas havi akcenton sur la dua aŭ la tria silabo pro la denaskaj kutimoj depende de la deveno de la parolantoj.
$12
$13
$14
$15
$16
Partoj de frazo
Artikolo
$17
La definita artikolo estas le la. Ĝi ne konformas forme kun la sekvanta substantivo. Unu antaŭa prepozicio a al aŭ de de kunfandiĝas kun la artikolo le kiel al kaj del.
le patre la patro
le matre la patrino
le infante la infano
le patres la patroj
del patre al matre ekde la patro al la patrino
le matre del infantes la patrino de la infanoj
$18
la difinita artikolo estas uzata tute same kiel en la angla.
"I like children"
io ama infantes mi amas infanojn.
"I like the children"
io ama le infantes mi amas la infanojn.
"where can i find flowers?"
ubi pote io trovar flores? kie mi povas trovi florojn?
"where can i find the flowers?"
ubi pote io trovar le flores? kie mi povas trovi la florojn?
La difinita artikolo ne bezonas esti preterlasita kiam ĝi estas kun titoloj antaŭmetataj antaŭ la propraj nomoj, escepte en senpera alparolo. Ĝi ne devas esti preterlasita kiam ĝi estas kun abstraktaj substantivoj kiuj reprezentas la tutan klason, specon, etcetere.
"Professor and Mrs. Somebody"
le professor e le seniora Alicuno la profesoro kaj le sinjorino Iu"
"Give me liberty or give me death"
Da me le libertate o le morte Donu al mi la liberecon aŭ la morton.
"I am happy to see you, Dr.Somebody"
Io es felice de vider vos, doctor Alicuno Mi estas ĝoja vidi vin, Doktoro Iu
"She adores man and beast"
Illa adora le homine e le animal Ŝi adoras viron kaj animalon.
$19
la nedifinita artikolo estas un unu. Samkiel la difinita artikolo, ĝi ne montras kongruon forman kun la sekvanta substantivo. Ĝi estas identa kun la numero un unu.
un patre unu patro, patro
un matre unu patrino, patrino
un infante unu infano, infano
un vacca unu bovo, bovo
$20
la nedifinita artikolo estas uzata samkiel en la angla.
$21
ambaŭ la difinita kaj la nedifinita artikoloj kunhavas kun la adjektivoj la eblecon de pronoma uzo. Vidu $38-$41.
mi amico e le de mi fratre.
mia amiko kaj tiu de mi frato
mi fratre e un de mi amicos
mia frato kaj unu de miaj amikoj
Io parla duo linguas: un al domo, un altere al officina; le un es francese, le altere anglese
Mi parolas du lingvojn, unu hejme, la alia oficeje; unu estas la franca, la alia la angla.
Io parla duo linguas, le de mi familia e le de mi ambiente
Mi parolas du lingvojn. tiu de mia familio kaj tiu de mia ĉirkaŭo.
Kiam uzataj kiel pronomoj, la artikoloj povas preni la pluraloformojn les kaj unes. La posta estas ofte komprenata kiel "iuj".
le opiniones de mi patre e les de mi matre
la opinioj de mia patro kaj tiuj de mia patrino
Nostre amicos veni: les de mi fratre, un de mi soror, e unes del amicos de nostre parentes
Niaj amikoj venas: tiuj de mia frato, unu de mia fratino, kaj iuj de la amikoj de niaj gepatroj
En uzo kiel pronomo, la artikoloj povas diferenciĝi inter viraj kaj inaj antaŭmetataĵoj, le kaj la, uno kaj una, ĉiu de kiuj havas pluraloformon. La distingo ne bezonas esti observata kiam la kunteksto estas klara sen ĝi.
Mi fratre e mi soror invita lor melior amicos; le de mi fratre ama la de mi soror
Mia frato kaj fratino invitas siajn amikojn plej bonajn; tiu de mi frato amas tiu de mi fratino.
Mi fratre e mi soror ha multe amicos. Uno de mi fratre ama una de mi soror
Mia fratro kaj mia fratino havas multajn amikojn. Unu de (la amikoj de) mia frato amas unu de (la amikoj de) mia fratino.
mi amicos, unos de mi fratre, e las de mi soror
Miaj amikoj, iuj (viramikoj) de mia frato, kaj tiuj (amikinoj) de mia fratino.
Rimarku ke la difinita artikolo uzata kiel pronomo havas viran formon le, la inan formon la, kun trajtomontraj finaj vokaloj aperantaj denove kun iuj pronomoj ($54,$58,$78) , dum, la nedifinita artikolo uzata kiel pronomo havas la distingon inter vir-ina formoj uno-una kun finaj vokaloj, renkontotaj kun la substantivoj (vidu $24).
La difinita artikolo havas neŭtralan pronoman formon lo kiu aperas speciale en la frazeto lo que "kio", kies pluralo, malofte bezonata, estas los.
lo que io pensa
Kion mi pensas
Io non sape lo que ille pensa
Mi ne scias kion li pensas.
https://www.interlingua.com/grammatica/
la angla versio:
https://adoneilson.com/int/gi/
Un gramatiko de Interlingua, fare de Alexander Gode kaj Hugh Blair, estis unuafoje eldonita de IALA (internacia helplingva Asocio) en la jaro 1951.
......
ortografio kaj pronunco
$1
la literoj uzataj estas la dudek ses literoj kutimaj de la roma alfabeto. Estas neniuj signoj kaj simboloj krom tio por indiki la akcento kaj la pronunco.
$2
la normo de pronunco estas "kontinenta". La sonvaloro jde la variaj literoj estas fluaj ene de la tiplimoj. Ili povas esti nature influataj de sonoj najbaraj samkiel de nativaj kutimoj de parolantoj individuaj. Ekzemple, la sono de u, povas esti pronuncata kiel oo en good o u en plural, sed ne kiel u in stutter aŭ en la franca lune.
$3
la tendenco de la anglaj parolantoj malklarigi la vokalojn malakcentitajn, farante ilin ĉiujn pronuncatajn kiel a en China, devus esti kontraŭstarata. La fina e ofte estas uzata tiel. Tamen en interlingua, neniu sono, fina aŭ aliloka, akcentita aŭ malakcentita, devus esti malklarigata.
$4
a estas ĉiam pronuncata kiel a en la angla "father";
c pronuncata kiel ts antaŭ e,i (aŭ, elekteble, kiel c en "city");
alie, kiel c en "cats"; ch kiel "ch" en "echo", "chrome";
e ĉiam kiel e en "met", aŭ plibone, kiel é en la franca "risqué";
g kiel g en "good";
h kiel en la angla, aŭ silenta; sed, silenta post r kaj t
i kiel i en "machine"; kaj kiel i en "onion" aŭ en "phobia" kiam malakcentita antaŭ unu vokalo
j kiel z en "azure", (aŭ elekteble, kiel g en "gem" aŭ kiel y en "yes")
o ĉiam kiel o en "obey";
r kiel r en la hispana "caro";
s kiel s en "stay", inter vokaloj, la same; (aŭ kiel /z/ en "these")
t kiel en la angla; ti antaŭ vokaloj, kiel /ts/ en "he gets you", si ne akcentita aŭ antaŭkurata de s; (aŭ /si/ en "we pass you", aŭ kiel /ti/ en "we let you")
u normale, kiel u en "plural"; kiam malakcentita antaŭ unu vokalo, kiel u en ""persuade" aŭ en "superfluous";
x kiel /ks/; inter vokaloj, la same (aŭ, kiel /kz/ en "exact")
y kiel y en "yes", malakcentita antaŭ vokaloj. Alie, kiel i en "machine";
$5
En diptongoj la vokaloj konservas siajn sonvalorojn sendependajn. La diptongo ai estas pronuncata kiel en "Kaiser", au kiel en "kraut". La akcentita e kaj i estas apartigataj de unu silaba breĉo el unu sekvanta a,e,o, ekzemple, mie, io , spondeo, via, bastardia. Malakcentita i kaj u turnas sin al duonkonsonantoj antaŭ unu sekvanta vokalo, ekzemple, bulgaria, filatorio, persuader.
$6
duoblaj konsonantoj mergas en pronunco. La duobla konsonanto ss estas ĉiam senvoĉa kiel ss en "miss". La sonoj de g kaj k alsimiliĝas kun unu antaŭkuranta n kiel en la angla. Rimarku ke la duobla konsonanto cc estas literumata c en la fino de vorto (siccar sed sic).
$7
pronuncoj devojiĝanta el ĉi tiuj normoj estas indikataj en la interlingua-angla vortaro, per unu sistemo de reliterumi, en kiu la literoj havas la samajn sonvalorojn kiel en interlingua. La digrafo ch indikas ofte la sonon de sh en "english" kaj estas literumata kiel "sh"; ekzemple, choc(sh-). La kombino gi ofte indikas la sonon de z en "azure" kaj estas literumata kiel j; ekzemple, avantagiose(-ajo-). Simpla g havas ĉi tian sonon kaj tial ĉi tiu literumado en la sufikso -age; ekzemple, avantage(-aje) (aĵe,aŭ aĝe).
$8
Pri ortografa ŝanĝo en derivaĵoj, vidu $137.
$9
La gastvortoj, kiuj estas fremddevenaj aŭ prunteprenitaj vortoj kiuj estas identigitaj en la interlingua-angla vortaro pri siaj devenoj, konservas la pronuncojn kaj la literumadojn de la originaj lingvoj. La originaj diakritikaĵoj estas omitataj kiam la restaj formoj sufiĉas sugesti la celajn pronuncojn; ekzemple, defaite por la franca défaite, sed kümmel kiel en la germana.
$10
la ĉefa akcento estas normale sur la vokalo antaŭ la ultima konsonanto. La pluraloj ne ŝanĝas la originan akcenton de la vorto. Adjektivoj kaj substantivoj finiĝantaj en -le, -ne, -re antaŭkurataj de unu vokalo, havas la akcenton sur la tria silabo ekde la finaĵo. ekzemple, fragile, ordine, tempore. En vortoj formataj per la sufiksoj -ic, -ica, -ico, -ide, -ido,-ula, -ulo la akcento falas sur la silabo antaŭiranta la sufikson. La sufiksoj -ific, -ifico estas akcentitaj sur la unua i.
Derivaĵoj el ĉi tiu sistemo akcenta, estas kovrataj en la interlingua-angla vortaro, per reliterumado kun la akcenta marko. Plejparto de ĉi tiuj derivaĵoj povus esti kovrataj per aldonataj priskribataj reguloj. Ekzemple, la sufiksoj -issim-,-esim-,-ifer-,-olog- estas akcentataj sur la unua vokalo. La sufiksoj -ia,-eria kiam ili respondas al la angla -y, -ery, estas akcentataj sur la vokalo i; ktp.
Rimarku:
vortoj sen konsonanto aŭ sen unu vokalo antaŭ la ultima konsonanto estas akcentita necese sur la unua vokalo. Ekzemple, io, via kaj iuj formoj de la nuntempa tenso, kiel strue, crea, ktp. Tamen, construe, procrea ktp kaj ankaŭ diminue, substitue ktp. observas la norman regulon kaj havas la akcenton sur la vokalo antaŭ la ultima konsonanto.
$11
La graveco de reguligo de akcento, ne devus esti troigata. La klopodo de akiri nekonatan akcenton por iu tamen konata vorto, ŝajnas ofte malorda; Tamen, tio ne signifas ke la akcento de interlinguaj vortoj povas esti aleatora. Nur unu vorto, kiel kilometro, kiel internacia vorto, povas havi akcenton sur la dua aŭ la tria silabo pro la denaskaj kutimoj depende de la deveno de la parolantoj.
$12
$13
$14
$15
$16
Partoj de frazo
Artikolo
$17
La definita artikolo estas le la. Ĝi ne konformas forme kun la sekvanta substantivo. Unu antaŭa prepozicio a al aŭ de de kunfandiĝas kun la artikolo le kiel al kaj del.
le patre la patro
le matre la patrino
le infante la infano
le patres la patroj
del patre al matre ekde la patro al la patrino
le matre del infantes la patrino de la infanoj
$18
la difinita artikolo estas uzata tute same kiel en la angla.
"I like children"
io ama infantes mi amas infanojn.
"I like the children"
io ama le infantes mi amas la infanojn.
"where can i find flowers?"
ubi pote io trovar flores? kie mi povas trovi florojn?
"where can i find the flowers?"
ubi pote io trovar le flores? kie mi povas trovi la florojn?
La difinita artikolo ne bezonas esti preterlasita kiam ĝi estas kun titoloj antaŭmetataj antaŭ la propraj nomoj, escepte en senpera alparolo. Ĝi ne devas esti preterlasita kiam ĝi estas kun abstraktaj substantivoj kiuj reprezentas la tutan klason, specon, etcetere.
"Professor and Mrs. Somebody"
le professor e le seniora Alicuno la profesoro kaj le sinjorino Iu"
"Give me liberty or give me death"
Da me le libertate o le morte Donu al mi la liberecon aŭ la morton.
"I am happy to see you, Dr.Somebody"
Io es felice de vider vos, doctor Alicuno Mi estas ĝoja vidi vin, Doktoro Iu
"She adores man and beast"
Illa adora le homine e le animal Ŝi adoras viron kaj animalon.
$19
la nedifinita artikolo estas un unu. Samkiel la difinita artikolo, ĝi ne montras kongruon forman kun la sekvanta substantivo. Ĝi estas identa kun la numero un unu.
un patre unu patro, patro
un matre unu patrino, patrino
un infante unu infano, infano
un vacca unu bovo, bovo
$20
la nedifinita artikolo estas uzata samkiel en la angla.
$21
ambaŭ la difinita kaj la nedifinita artikoloj kunhavas kun la adjektivoj la eblecon de pronoma uzo. Vidu $38-$41.
mi amico e le de mi fratre.
mia amiko kaj tiu de mi frato
mi fratre e un de mi amicos
mia frato kaj unu de miaj amikoj
Io parla duo linguas: un al domo, un altere al officina; le un es francese, le altere anglese
Mi parolas du lingvojn, unu hejme, la alia oficeje; unu estas la franca, la alia la angla.
Io parla duo linguas, le de mi familia e le de mi ambiente
Mi parolas du lingvojn. tiu de mia familio kaj tiu de mia ĉirkaŭo.
Kiam uzataj kiel pronomoj, la artikoloj povas preni la pluraloformojn les kaj unes. La posta estas ofte komprenata kiel "iuj".
le opiniones de mi patre e les de mi matre
la opinioj de mia patro kaj tiuj de mia patrino
Nostre amicos veni: les de mi fratre, un de mi soror, e unes del amicos de nostre parentes
Niaj amikoj venas: tiuj de mia frato, unu de mia fratino, kaj iuj de la amikoj de niaj gepatroj
En uzo kiel pronomo, la artikoloj povas diferenciĝi inter viraj kaj inaj antaŭmetataĵoj, le kaj la, uno kaj una, ĉiu de kiuj havas pluraloformon. La distingo ne bezonas esti observata kiam la kunteksto estas klara sen ĝi.
Mi fratre e mi soror invita lor melior amicos; le de mi fratre ama la de mi soror
Mia frato kaj fratino invitas siajn amikojn plej bonajn; tiu de mi frato amas tiu de mi fratino.
Mi fratre e mi soror ha multe amicos. Uno de mi fratre ama una de mi soror
Mia fratro kaj mia fratino havas multajn amikojn. Unu de (la amikoj de) mia frato amas unu de (la amikoj de) mia fratino.
mi amicos, unos de mi fratre, e las de mi soror
Miaj amikoj, iuj (viramikoj) de mia frato, kaj tiuj (amikinoj) de mia fratino.
Rimarku ke la difinita artikolo uzata kiel pronomo havas viran formon le, la inan formon la, kun trajtomontraj finaj vokaloj aperantaj denove kun iuj pronomoj ($54,$58,$78) , dum, la nedifinita artikolo uzata kiel pronomo havas la distingon inter vir-ina formoj uno-una kun finaj vokaloj, renkontotaj kun la substantivoj (vidu $24).
La difinita artikolo havas neŭtralan pronoman formon lo kiu aperas speciale en la frazeto lo que "kio", kies pluralo, malofte bezonata, estas los.
lo que io pensa
Kion mi pensas
Io non sape lo que ille pensa
Mi ne scias kion li pensas.
Qoysiletu (Å vise profilen) 2024 7 19 23:56:40
Substantivo
$22
Samkiel en la angla, substantivoj ne povas esti identigitaj per iu konstanta kaj specifa trajto de formoj. La plejparto de substantivoj finiĝas en unu de la sekvantaj finaĵoj: vokaloj a,o,e aŭ konsonantoj l,n,r. Sed ĉi tiuj finaĵoj aperas en aliaj specoj da vortoj ankaŭ. Estas, samkiel en la angla, kelkaj sufiksoj kiuj aperas nur en substantivoj. Kromtio, substantivoj nur estas konataj per la rolo kiun ili ludas en unu frazo.
$23
Estas ne gramatika sekso. La finaĵoj de substantivoj havas ne gramatikan valoron kaj plibonus esti konsiderata hazarda aŭ loteca.
tabula tabulo, tablo
pagina paĝo
homine viro, homo
tempore tempo
uso uzo
fructo frukto
uxor edzino
fun ŝnuro
galon galono
libertate libereco
generation generacio
gas gaso
roc aroko
$24
Kiam la finaĵo o aperas, kiel ĝi ofte faras, en unu vorto indikanta unu virvivaĵon, la responda ina povas esti reprezentata de la sama vorto kun la finaĵo a kiel anstataŭaĵo. La regulo funkcias ankaŭ en la mala direkto.
asino azeno, tial asina azenino
missionario misiisto, tial missionaria misiistino
americano usonano, tial americana usonana
oca anserino, tial oco ansero
Piednoto:
La indukto ke vorto ekzemple musca muŝo, povus uzati en la formo de musco estas tiel rajtigata kaj ankaŭ tiel malkongrua kiel la sugesto ke la angla vorto fly povus uzati kiel he-fly.
Pri la farado de inaj substantivoj per la maniero de sufiksoj -essa kaj -trice, vidu $138, $152.
$25
la pluralo estas formata per la aldonado de s aŭ es (kiam post unu konsonanto). La fina c iĝas ch kiam antaŭ es.
tabulas, paginas, homines, tempores, usos, fructos, uxores, aeres, funes, galones, libertates, generationes, gases, roches
Malregulaj pluraloformoj aperas nur en "pruntvortoj" kiuj konservis siajn fremdajn identecojn.
le test: le tests deveninta el la angla
le lied: le lieder deveninta el la germana
le addendum: le addenda deveninta el la Neo-latina
le Abruzzi deveninta el la Itala.
Aliaj lernitaj terminoj finiĝanta en -is pluraliĝas tiel, kvazaŭ ke la singulara formo havas finaĵon -e:
genesis (aŭ genese)----geneses
hepatitis----hepatites
Vortoj pro kunigado, kiuj en singularo havas la duan elementon, ne havas pluralon distingan.
un guardacostas----duo guardacostas gardisto de marbordo
un rumpenuces----duo rumpenuces breĉilo de nukso
un paracolpos----duo paracolpos bufro
$26
Estas ne kazoj. La funkcioj de la genetivo kaj la dativo en aliaj lingvoj estas implementataj per prepozicioj.
de Deo de Dio
a Deo al Dio
Ille invia flores a su matre Li sendas florojn al sia patrino
Illa recipe le flores de su filio Ŝi ricevis florojn de sia filo
Nos paga taxas al governamento Ni pagas al la registaro la imposton.
le debitas del governamento la debitoj de la registaro
$27
Pri la formado de substantivoj kaj derivado el ili, legu $138, $139, $140, $141, $152, $154.
$28
la maniero, per kiu la substantivoj estas uzataj en unu frazo, ne malsamas kerne ol la anglaj formoj. Rimarku, tamen ke la preskaŭ senlima uzo de substantivoj kun adjektiva funkcio, estas un angla trajto, kiu ne okazas en Interlingua.
"winter weather" (vintrovetero)
----tempore hibernal, tempore de hiberno "vintra vetero, vetero de vintro"
"research laboratory"(esplorlaboratorio)
----laboratorio de recerca "laboratorio de esplorado"
"fall coat" (aŭtunomantelo)
----mantello de autumno, mantello pro autumno "mantelo de aŭtuno, mantelo por aŭtuno"
"night watchman"(noktegardisto)
----guarda de nocte "gardisto de nokto"
"milk bottle" (laktobotelo)
----bottilia de lacte, bottilia a lacte "botelo de lakto, botelo por lakto"
"night song"(nokta kanto)
----canto de nocte, canto nocturne "kanto de nokto, kanto nokta"
$29
Propraj substantivoj kiuj funkcias en la angla kiel adjektivoj, kiel, ekzemple, en "Diesel engine" (dizelmotoro), "Geiger counter" (Geiger nombrilo) ks., restas senŝanĝaj en la Interlingua, kaj estas antaŭmetataj de la substantivoj kiujn ili modifas en la angla. La modelo uzata estas ke oni povas rigardi la ordinarajn substantivojn kiel titolojn:
Doctor Diesel, Professor Diesel, Engine Diesel, ktp.
Doktoro Dizelo, Profesoro Dizelo, Motoro Dizelo, ktp
La propraj substantivoj ne havu la pluralon -s.
"Geiger Counter(s)" contator Geiger, contatores Geiger
"Diesel engine(s)" motor Diesel, motores Diesel
"Roentgen rays" radios Roentgen
"Heaviside layer" strato Heaviside
$30
Estas tre libera uzo de APPOSITION kun unu ano ofte responda al unu angla substantivo kun adjektivaj funkcioj.
foresta virgine "arbaro virgino"
arbore nano "arbo nano"
wagon restaurante "manĝveturilo"
nave domo "enloĝebla ŝipo"
homine machina "hommaŝino"
La uzo de apozicio estas tre ofta kun substantivoj de agantoj kaj similaj, kiuj pro tio estas nedistingeblaj ol la adjektivoj.
mi amico mazdaista "mia Mazdaista amiko"
apparato generator "generilo"
uxor puera "junega edzino"
En la pluralo la apozicia parto povas preni un -s. Sen tio, la apozicia estas pli adjektiva. Oni povus diri, uxores pueras tamen apparatos generator, forestas virgine, ktp.
Kiam la apozicia havas distingeblajn formojn por viro kaj ino, ilia uzo estas regata de la fakto de sekso.
mi amico cantator e mi amica cantatrice
"mia amiko kantisto, kaj mia amikino kantistino"
$22
Samkiel en la angla, substantivoj ne povas esti identigitaj per iu konstanta kaj specifa trajto de formoj. La plejparto de substantivoj finiĝas en unu de la sekvantaj finaĵoj: vokaloj a,o,e aŭ konsonantoj l,n,r. Sed ĉi tiuj finaĵoj aperas en aliaj specoj da vortoj ankaŭ. Estas, samkiel en la angla, kelkaj sufiksoj kiuj aperas nur en substantivoj. Kromtio, substantivoj nur estas konataj per la rolo kiun ili ludas en unu frazo.
$23
Estas ne gramatika sekso. La finaĵoj de substantivoj havas ne gramatikan valoron kaj plibonus esti konsiderata hazarda aŭ loteca.
tabula tabulo, tablo
pagina paĝo
homine viro, homo
tempore tempo
uso uzo
fructo frukto
uxor edzino
fun ŝnuro
galon galono
libertate libereco
generation generacio
gas gaso
roc aroko
$24
Kiam la finaĵo o aperas, kiel ĝi ofte faras, en unu vorto indikanta unu virvivaĵon, la responda ina povas esti reprezentata de la sama vorto kun la finaĵo a kiel anstataŭaĵo. La regulo funkcias ankaŭ en la mala direkto.
asino azeno, tial asina azenino
missionario misiisto, tial missionaria misiistino
americano usonano, tial americana usonana
oca anserino, tial oco ansero
Piednoto:
La indukto ke vorto ekzemple musca muŝo, povus uzati en la formo de musco estas tiel rajtigata kaj ankaŭ tiel malkongrua kiel la sugesto ke la angla vorto fly povus uzati kiel he-fly.
Pri la farado de inaj substantivoj per la maniero de sufiksoj -essa kaj -trice, vidu $138, $152.
$25
la pluralo estas formata per la aldonado de s aŭ es (kiam post unu konsonanto). La fina c iĝas ch kiam antaŭ es.
tabulas, paginas, homines, tempores, usos, fructos, uxores, aeres, funes, galones, libertates, generationes, gases, roches
Malregulaj pluraloformoj aperas nur en "pruntvortoj" kiuj konservis siajn fremdajn identecojn.
le test: le tests deveninta el la angla
le lied: le lieder deveninta el la germana
le addendum: le addenda deveninta el la Neo-latina
le Abruzzi deveninta el la Itala.
Aliaj lernitaj terminoj finiĝanta en -is pluraliĝas tiel, kvazaŭ ke la singulara formo havas finaĵon -e:
genesis (aŭ genese)----geneses
hepatitis----hepatites
Vortoj pro kunigado, kiuj en singularo havas la duan elementon, ne havas pluralon distingan.
un guardacostas----duo guardacostas gardisto de marbordo
un rumpenuces----duo rumpenuces breĉilo de nukso
un paracolpos----duo paracolpos bufro
$26
Estas ne kazoj. La funkcioj de la genetivo kaj la dativo en aliaj lingvoj estas implementataj per prepozicioj.
de Deo de Dio
a Deo al Dio
Ille invia flores a su matre Li sendas florojn al sia patrino
Illa recipe le flores de su filio Ŝi ricevis florojn de sia filo
Nos paga taxas al governamento Ni pagas al la registaro la imposton.
le debitas del governamento la debitoj de la registaro
$27
Pri la formado de substantivoj kaj derivado el ili, legu $138, $139, $140, $141, $152, $154.
$28
la maniero, per kiu la substantivoj estas uzataj en unu frazo, ne malsamas kerne ol la anglaj formoj. Rimarku, tamen ke la preskaŭ senlima uzo de substantivoj kun adjektiva funkcio, estas un angla trajto, kiu ne okazas en Interlingua.
"winter weather" (vintrovetero)
----tempore hibernal, tempore de hiberno "vintra vetero, vetero de vintro"
"research laboratory"(esplorlaboratorio)
----laboratorio de recerca "laboratorio de esplorado"
"fall coat" (aŭtunomantelo)
----mantello de autumno, mantello pro autumno "mantelo de aŭtuno, mantelo por aŭtuno"
"night watchman"(noktegardisto)
----guarda de nocte "gardisto de nokto"
"milk bottle" (laktobotelo)
----bottilia de lacte, bottilia a lacte "botelo de lakto, botelo por lakto"
"night song"(nokta kanto)
----canto de nocte, canto nocturne "kanto de nokto, kanto nokta"
$29
Propraj substantivoj kiuj funkcias en la angla kiel adjektivoj, kiel, ekzemple, en "Diesel engine" (dizelmotoro), "Geiger counter" (Geiger nombrilo) ks., restas senŝanĝaj en la Interlingua, kaj estas antaŭmetataj de la substantivoj kiujn ili modifas en la angla. La modelo uzata estas ke oni povas rigardi la ordinarajn substantivojn kiel titolojn:
Doctor Diesel, Professor Diesel, Engine Diesel, ktp.
Doktoro Dizelo, Profesoro Dizelo, Motoro Dizelo, ktp
La propraj substantivoj ne havu la pluralon -s.
"Geiger Counter(s)" contator Geiger, contatores Geiger
"Diesel engine(s)" motor Diesel, motores Diesel
"Roentgen rays" radios Roentgen
"Heaviside layer" strato Heaviside
$30
Estas tre libera uzo de APPOSITION kun unu ano ofte responda al unu angla substantivo kun adjektivaj funkcioj.
foresta virgine "arbaro virgino"
arbore nano "arbo nano"
wagon restaurante "manĝveturilo"
nave domo "enloĝebla ŝipo"
homine machina "hommaŝino"
La uzo de apozicio estas tre ofta kun substantivoj de agantoj kaj similaj, kiuj pro tio estas nedistingeblaj ol la adjektivoj.
mi amico mazdaista "mia Mazdaista amiko"
apparato generator "generilo"
uxor puera "junega edzino"
En la pluralo la apozicia parto povas preni un -s. Sen tio, la apozicia estas pli adjektiva. Oni povus diri, uxores pueras tamen apparatos generator, forestas virgine, ktp.
Kiam la apozicia havas distingeblajn formojn por viro kaj ino, ilia uzo estas regata de la fakto de sekso.
mi amico cantator e mi amica cantatrice
"mia amiko kantisto, kaj mia amikino kantistino"
Qoysiletu (Å vise profilen) 2024 7 20 01:28:08
Adjektivo
$31
adjektivoj finiĝas en vokalo aŭ konsontanto. La antaŭa grupo finiĝas preskaŭ senescepte en e, la posta en unu de la konsonantoj l,n,r,c. Pro ke la alispecaj vortoj povas havi la samajn finaĵojn, tiuj ne identigas adjektivojn, kiuj povas nur esti konataj per la funkcio kiun ili implementas en unu frazo, aŭ iufoje, per unu sufikso kiu hazarde aperas en neniu alia parto de frazo.
delicate delikata
american amerika
parve eta
Dan dana
blau blua
par egala, ekvilibra
cyclic cikla
$32
Estas ne adjektiva infleksio aŭ konformo.
Le parve femina es belle
la eta ino estas bela.
(le) parve feminas son belle
(la) etaj inoj estas belaj.
(Le) parve homines es belle
(la) viroj estas belaj.
Le parve libro es belle
La eta libro estas bela.
$33
adjektivoj metataj flanke de unu substantivo povas aŭ antaŭiri aŭ postiri. La posta loko estas pli ofta kaj tial normala. Adjektivoj antaŭirantaj unu substantivon, emas sugesti ke tio kion ili esprimas estas esenca trajto de la koncepto de la substantivo, kaj ne nur trajto de la nuna reprezentaĵo de la koncepto.
Le lingua international e le linguas national
la internacia lingvo kaj la naciaj lingvoj
su integre vita esseva ric in viages longe e breve
Lia tuta vivo estis vojaĝoriĉa je longaj kaj kurtaj vojaĝoj.
Longaj adjektivoj devas malofte rajti antaŭiri substantivon. Kurtaj adjektivoj ekzemple bon, alte, parve, grande, belle, breve, longe, k.s. povas antaŭiri nur por la ritma bezono, aŭ por persona prefero. La du eblaj pozicioj de adjektivoj ne povas esprimi du malsamajn sencojn. La nombraj adjektivoj (kaj kardinaloj kaj la ordinaloj) antaŭiras la substantivojn kiujn ili modifas.
$34
Gradoj de komparado estas esprimataj per la maniero de adverboj plus kaj minus.
bon-->>plus bon-->>le plus bon
bona-->>pli bona-->> la plej bona
bon-->>minus bon-->>le minus bon
bona-->>malpli bona-->>la malplej bona
interessante-->>plus interessante-->>le plus interessante
interesa-->>pli interesa-->>la plej interesa
interessante-->>minus interessante-->>le minus interessante
interesa-->>malpli interesa-->> la malplej interesa
Kiam la komparado hazarde estas antaŭirata de la difinita artikolo, ĝi funkcias kiel la superlativo. La ekzemploj subaj ($35) montras ke tio ne kaŭzos miskomprenon.
$35
Komparado de egaleco estas en la formo tanto...como... aŭ si...como... "tiel...kiel".
La artikolo post la comparado estas que "ol".
Comparado kaj la superlativo kiuj sekvas la substantivon ripetas la antaŭirantan artikolon, se tie estas unu.
Un homine es tanto bon como un altere e frequentemente etiam un grande portion plus bon
Unu viro estas tiel bona kiel alia kaj ofte eĉ multege pli bona.
Iste historia es le minus intressante que io ha legite
Ĉi tiu rakonto estas la malplej interesa kiun mi legis.
Iste historia es le minus interessante del duo
Ĉi tiu rakonto estas la malpli interesa de la du
Del duo summas paga le plus parve
De la du sumoj, pagu la malpli.
Chesterlucks es plus blande
Chesterlucks estas pli milda.
Le presidente del committee ajorna omne le questiones le plus urgente
La prezidento de la komitato postenpuŝas ĉiujn la plej urĝajn solvotaĵojn."
Illa ha le plus dulce temperamento e le ideas le plus naive
Ŝi havas la plej dolĉan temperamenton kaj la plej naivajn ideojn.
$36
La ideo de la tielnomata Absoluta Superlativo estas esprimata en la angla per variaj strukturoj "most interesting, very interesting, extremely interesting, terribly interesting, etc. Unu maniero por esprimi la absoluta superlativo estas la sufikso -issime.
Su replica esseva un "non" multo emphatic.
Lia respondo estis unu "ne" tre emfaza.
Su replica esseva un emphatichissime "non"
Lia respondo estis unu emfazega "ne".
Ille parla in un maniera terribilemente interessante
Li parolas en unu terure interesa maniero.
$37
La partikloj plus kaj minus, kiuj estas uzataĵoj de esprimi komparado, estas per si mem la esprimmanieroj de komparado de tiuj kiuj ne havas regulajn formojn de komparado. Rigardu suben $44. Simile, ankaŭ estas kelkaj adjektivoj en la Interlingua, kiuj povas formi siajn komparadon kaj superlativojn per malregulaj formoj, kiuj povas esti rigardataj kiel la sinonimoj de la regulaj formoj.
parve
plus parve-->>minor
le plus parve-->> le minor o minime
magne
plus magne-->>major
le plus magne-->>le major o maxime
bon
plus bon-->>melior
le plus bon-->> le melior o optime
mal
plus mal-->>pejor
le plu mal-->>le pejor o pessime
$38
Teorie ĉiu adjekivo povas servi kiel pronomo.
la substantivo kiun ĝi reprezentas povas aŭ esti tiu esprimita en la antaŭiranta teksto aŭ esti pli mapli difinita nocio en la menso de la parolanto.
Le puero ha un colinio mascule e duo conilias. Le mascule pare assatis grasse pro esser edite.
La knabo havas unu virkuniklon kaj du inkuniklojn. La vira ŝajnas sufiĉe grasa por esti manĝota.
A causa de su eterne mal humor nos appella le "le acre"
Pro lia eterna malbona humuro, ni nomas lin "la akra".
En la unua ekzemplo, "la vira" indikas "la virkuniklo"n. En la dua ekzemplo,"la akra" sugestas virhomon sed ne specifan substantivon kiel "viro, knabo, instruisto" ks. En la posta ekzemplo kaj similaj, oni preferas nomi ĝin "adjektivoj uzataj kiel substantivoj" aŭ "substantivigitaj adjektivoj" ol "adjektivoj uzataj kiel pronomoj". Adjektivoj uzataj kiel substantivoj inkluzivas ankaŭ abstraktajn konceptojn kiel "la bona, la vera, la bela" en la senco de "bono, vereco, beleco".
$39
Adjektivoj uzataj kiel pronomoj aŭ substantivoj agas gramatike kiel ordinaraj substantivoj kaj povas esti pluraligataj.
Le puero ha quatro conilios, duo mascules e duo feminines
la knabo havas kvar kuniklojn, du virajn kaj du inajn.
A causa de lor eterne mal humor nos appella les "le acres"
Pro ilia eterna malbona humuro, ni nomas ilin "la akraj".
$40
kelkaj adjektivoj listitaj en la Interlingua-Angla vortaro respondas al la paralelaj kapvortoj de substantivoj.
bon 'good' bono 'good (as "the good and the beautiful");
good one ( = good man); certificate, coupon'
auguste 'august' augusto '(the) august (one); (month) of August'
Augusto 'August, Augustus'
Augusta 'Augusta'
characteristic 'characteristic' characteristica 'characteristic (trait)'
chromatic 'chromatic' chromatica 'chromatics'
indonesian 'Indonesian' indonesiano 'Indonesian'
natural 'natural' natural 'disposition, temperament'
provincial 'provincial' provincial 'provincial'
technic 'technical' technico 'technician'
technica 'technique; technology'
automobile 'self-moving' automobile 'automobile'
ambiente 'ambient, surrounding' ambiente 'environment'
alte 'high' alto 'top; alto'
belligerente 'belligerent' belligerente 'belligerent'
comestibile 'edible' comestibiles 'food'
combustibile 'combustible' combustibile 'fuel'
composite 'composite' composito 'compound'
La ebleco de tia turnado de adjektivoj al substantivoj estas limigita de nenio sed nur prudento.
$31
adjektivoj finiĝas en vokalo aŭ konsontanto. La antaŭa grupo finiĝas preskaŭ senescepte en e, la posta en unu de la konsonantoj l,n,r,c. Pro ke la alispecaj vortoj povas havi la samajn finaĵojn, tiuj ne identigas adjektivojn, kiuj povas nur esti konataj per la funkcio kiun ili implementas en unu frazo, aŭ iufoje, per unu sufikso kiu hazarde aperas en neniu alia parto de frazo.
delicate delikata
american amerika
parve eta
Dan dana
blau blua
par egala, ekvilibra
cyclic cikla
$32
Estas ne adjektiva infleksio aŭ konformo.
Le parve femina es belle
la eta ino estas bela.
(le) parve feminas son belle
(la) etaj inoj estas belaj.
(Le) parve homines es belle
(la) viroj estas belaj.
Le parve libro es belle
La eta libro estas bela.
$33
adjektivoj metataj flanke de unu substantivo povas aŭ antaŭiri aŭ postiri. La posta loko estas pli ofta kaj tial normala. Adjektivoj antaŭirantaj unu substantivon, emas sugesti ke tio kion ili esprimas estas esenca trajto de la koncepto de la substantivo, kaj ne nur trajto de la nuna reprezentaĵo de la koncepto.
Le lingua international e le linguas national
la internacia lingvo kaj la naciaj lingvoj
su integre vita esseva ric in viages longe e breve
Lia tuta vivo estis vojaĝoriĉa je longaj kaj kurtaj vojaĝoj.
Longaj adjektivoj devas malofte rajti antaŭiri substantivon. Kurtaj adjektivoj ekzemple bon, alte, parve, grande, belle, breve, longe, k.s. povas antaŭiri nur por la ritma bezono, aŭ por persona prefero. La du eblaj pozicioj de adjektivoj ne povas esprimi du malsamajn sencojn. La nombraj adjektivoj (kaj kardinaloj kaj la ordinaloj) antaŭiras la substantivojn kiujn ili modifas.
$34
Gradoj de komparado estas esprimataj per la maniero de adverboj plus kaj minus.
bon-->>plus bon-->>le plus bon
bona-->>pli bona-->> la plej bona
bon-->>minus bon-->>le minus bon
bona-->>malpli bona-->>la malplej bona
interessante-->>plus interessante-->>le plus interessante
interesa-->>pli interesa-->>la plej interesa
interessante-->>minus interessante-->>le minus interessante
interesa-->>malpli interesa-->> la malplej interesa
Kiam la komparado hazarde estas antaŭirata de la difinita artikolo, ĝi funkcias kiel la superlativo. La ekzemploj subaj ($35) montras ke tio ne kaŭzos miskomprenon.
$35
Komparado de egaleco estas en la formo tanto...como... aŭ si...como... "tiel...kiel".
La artikolo post la comparado estas que "ol".
Comparado kaj la superlativo kiuj sekvas la substantivon ripetas la antaŭirantan artikolon, se tie estas unu.
Un homine es tanto bon como un altere e frequentemente etiam un grande portion plus bon
Unu viro estas tiel bona kiel alia kaj ofte eĉ multege pli bona.
Iste historia es le minus intressante que io ha legite
Ĉi tiu rakonto estas la malplej interesa kiun mi legis.
Iste historia es le minus interessante del duo
Ĉi tiu rakonto estas la malpli interesa de la du
Del duo summas paga le plus parve
De la du sumoj, pagu la malpli.
Chesterlucks es plus blande
Chesterlucks estas pli milda.
Le presidente del committee ajorna omne le questiones le plus urgente
La prezidento de la komitato postenpuŝas ĉiujn la plej urĝajn solvotaĵojn."
Illa ha le plus dulce temperamento e le ideas le plus naive
Ŝi havas la plej dolĉan temperamenton kaj la plej naivajn ideojn.
$36
La ideo de la tielnomata Absoluta Superlativo estas esprimata en la angla per variaj strukturoj "most interesting, very interesting, extremely interesting, terribly interesting, etc. Unu maniero por esprimi la absoluta superlativo estas la sufikso -issime.
Su replica esseva un "non" multo emphatic.
Lia respondo estis unu "ne" tre emfaza.
Su replica esseva un emphatichissime "non"
Lia respondo estis unu emfazega "ne".
Ille parla in un maniera terribilemente interessante
Li parolas en unu terure interesa maniero.
$37
La partikloj plus kaj minus, kiuj estas uzataĵoj de esprimi komparado, estas per si mem la esprimmanieroj de komparado de tiuj kiuj ne havas regulajn formojn de komparado. Rigardu suben $44. Simile, ankaŭ estas kelkaj adjektivoj en la Interlingua, kiuj povas formi siajn komparadon kaj superlativojn per malregulaj formoj, kiuj povas esti rigardataj kiel la sinonimoj de la regulaj formoj.
parve
plus parve-->>minor
le plus parve-->> le minor o minime
magne
plus magne-->>major
le plus magne-->>le major o maxime
bon
plus bon-->>melior
le plus bon-->> le melior o optime
mal
plus mal-->>pejor
le plu mal-->>le pejor o pessime
$38
Teorie ĉiu adjekivo povas servi kiel pronomo.
la substantivo kiun ĝi reprezentas povas aŭ esti tiu esprimita en la antaŭiranta teksto aŭ esti pli mapli difinita nocio en la menso de la parolanto.
Le puero ha un colinio mascule e duo conilias. Le mascule pare assatis grasse pro esser edite.
La knabo havas unu virkuniklon kaj du inkuniklojn. La vira ŝajnas sufiĉe grasa por esti manĝota.
A causa de su eterne mal humor nos appella le "le acre"
Pro lia eterna malbona humuro, ni nomas lin "la akra".
En la unua ekzemplo, "la vira" indikas "la virkuniklo"n. En la dua ekzemplo,"la akra" sugestas virhomon sed ne specifan substantivon kiel "viro, knabo, instruisto" ks. En la posta ekzemplo kaj similaj, oni preferas nomi ĝin "adjektivoj uzataj kiel substantivoj" aŭ "substantivigitaj adjektivoj" ol "adjektivoj uzataj kiel pronomoj". Adjektivoj uzataj kiel substantivoj inkluzivas ankaŭ abstraktajn konceptojn kiel "la bona, la vera, la bela" en la senco de "bono, vereco, beleco".
$39
Adjektivoj uzataj kiel pronomoj aŭ substantivoj agas gramatike kiel ordinaraj substantivoj kaj povas esti pluraligataj.
Le puero ha quatro conilios, duo mascules e duo feminines
la knabo havas kvar kuniklojn, du virajn kaj du inajn.
A causa de lor eterne mal humor nos appella les "le acres"
Pro ilia eterna malbona humuro, ni nomas ilin "la akraj".
$40
kelkaj adjektivoj listitaj en la Interlingua-Angla vortaro respondas al la paralelaj kapvortoj de substantivoj.
bon 'good' bono 'good (as "the good and the beautiful");
good one ( = good man); certificate, coupon'
auguste 'august' augusto '(the) august (one); (month) of August'
Augusto 'August, Augustus'
Augusta 'Augusta'
characteristic 'characteristic' characteristica 'characteristic (trait)'
chromatic 'chromatic' chromatica 'chromatics'
indonesian 'Indonesian' indonesiano 'Indonesian'
natural 'natural' natural 'disposition, temperament'
provincial 'provincial' provincial 'provincial'
technic 'technical' technico 'technician'
technica 'technique; technology'
automobile 'self-moving' automobile 'automobile'
ambiente 'ambient, surrounding' ambiente 'environment'
alte 'high' alto 'top; alto'
belligerente 'belligerent' belligerente 'belligerent'
comestibile 'edible' comestibiles 'food'
combustibile 'combustible' combustibile 'fuel'
composite 'composite' composito 'compound'
La ebleco de tia turnado de adjektivoj al substantivoj estas limigita de nenio sed nur prudento.
Qoysiletu (Å vise profilen) 2024 7 21 01:24:18
Adjektivo uzata kiel plenskala substantivo (ne nur kiel pronomo indikanta la antaŭan substantivon menciitan) esprimas aŭ la abstraktan nocion de la kvalito reprezentatan de la adjektivo,--ekzemple, the good, the beautiful, the sublime----aŭ aĵo aŭ persono karakterizata de tio kion la adjektivo modifas. ----ekzemple, the dear, the beloved, the former, the wounded. Kiam ili esprimas abstraktan kvaliton kaj kiam ili reprezentas viraĵon, adjektivoj iĝantaj substantivoj, prenas la vokalon o kiel finaĵo, aŭ restas senŝanĝaj. Kiam ili reprezentas inaĵon, ili prenas la vokalon a aŭ restas senŝanĝaj.
La alternado de la vokaloj a kaj o sub la kondiĉoj menciitaj supre estas la normo. La adjektivoj kiuj ne obeas tiun normon estas listotaj sube en $41. Ĝi devus esti rimarkata: (a). ke la listo estas kompleta kaj pro tio inkluzivas grandkvanton de vortoj, por kiuj, la distingo de vireco kaj ineco ne havas praktikan signifon. kaj (b) ke la listo estas "purisma" listo tial la erara uzo de la finaĵoj o kaj a ne povas esti rigardata kiel serioza afero.
$41
Adjektivoj kiuj ne povas, kiam uzataj kiel substantivoj, prenas distingajn formojn de o kaj a, povas preni la pluralan finaĵon, inkluzivante la sekvantajn:
A. ĉiuj adjektivoj kiuj finiĝas en -ce kaj -u; ekzemple, rapace, precoce, dulce, hindu, manchu, blau, ktp.
B. ĉiuj adjektivoj kies radiko estas sekvata de -ense, ile, ior, nte, ĉu aŭ ne ĉi tiuj finaĵoj estas klare rekoneblaj kiel sufiksoj; ekzemple, futile, junior, consciente, clemente, francese ktp.
C. ĉiuj adjektivoj finiĝantaj en la sufiksoj -al, -ar, -bile, -oide, -plice, ekzemple, natural, linear, amabile, negroide, duplice ktp
D.la adjektivoj:
agreste kruda
alacre avida
breve kurta
celebre fama
celere rapide
celibe negeedziĝa
cruel kruela
fidel fidinda
folle freneza
forte forta
grande granda
grave peza
juvene juna
leve malpeza
mediocre mezaĉa
memore atenta, konscia
minor malpli
molle mola
necesse necesa
omne ĉiuj
par ebena, para
plure plura
prode kuraĝa kaj decidema
pubere puberta
qual kio
quite forlasi
solemne solena
suave dolĉa
tal tia, tiel
tenue maldika
triste malĝoja
ubere fruktohava
verde verda
vetere maljuna
E. ĉiuj adjektivoj derivataj el tiuj listitaj supre, per prefiksoj; ekzemple,
supernatural, infidel ktp
F. adjektivoj kiel la geografa kaj rasa nomo:
caribe
ethiope
ligure
macedone
mongol
moslem
nomade
saxone
turcoman
G.neŝanĝeblaj adjektivoj kiel gramatikaj vortetoj, ekzemple,cata,que, kaj la kombinaĵoj kun -cunque
H. iuj adjektivoj derivataj per elementoj prefiksecaj tamen sensufiksaj (vidu $164) el la sekvantaj substantivoj:
anno (ekzemple, bienne, trienne)
caput (ekzemple, bicipite, precipite)
color (ekzemple, incolor, tricolor)
corde (ekzemple, concorde, discorde)
corno (ekzemple, bicorne, unicorne)
cuspide (ekzemple, bicuspide, multicuspide)
fin (ekzemple affin, confin)
flor (ekzemple, multiflor, uniflor)
forma (ekzemple, multiforme, uniforme)
lingua (ekzemple, bilingue, crassilingue)
remo (ekzemple, bireme, trireme)
I. la sekvantaj adjektivoj kiuj reprezentas la saman tipon kiel tiuj listitaj en (h), sed kiuj estas izolitaj formadoj aŭ nepovas esti facile rekoneblaj en siaj vortkunmetoj.
common (komuna)
enorme (enorma)
exsangue (sangomanka)
illustre (elstara)
imbecille (idiota)
immun (imuna)
impun (senpuna)
indemne (nedamaĝata)
inerte (senmova, senaktiva)
infam (fia)
inope (helpmanka, senhelpata)
insigne (eminenta)
insomne, semi-somne (sendormema, nedormipova; duondormanta)
isoscele, macroscele (egallatera, longkrura)
multicaule (multetiga)
myope (miopa)
participe (partoprenanta)
$42
Pri la formado de adjektivoj kaj ankaŭ la derivaĵoj el ili, rigardu $139,140,141,142,$45-47,$152-153.
La alternado de la vokaloj a kaj o sub la kondiĉoj menciitaj supre estas la normo. La adjektivoj kiuj ne obeas tiun normon estas listotaj sube en $41. Ĝi devus esti rimarkata: (a). ke la listo estas kompleta kaj pro tio inkluzivas grandkvanton de vortoj, por kiuj, la distingo de vireco kaj ineco ne havas praktikan signifon. kaj (b) ke la listo estas "purisma" listo tial la erara uzo de la finaĵoj o kaj a ne povas esti rigardata kiel serioza afero.
$41
Adjektivoj kiuj ne povas, kiam uzataj kiel substantivoj, prenas distingajn formojn de o kaj a, povas preni la pluralan finaĵon, inkluzivante la sekvantajn:
A. ĉiuj adjektivoj kiuj finiĝas en -ce kaj -u; ekzemple, rapace, precoce, dulce, hindu, manchu, blau, ktp.
B. ĉiuj adjektivoj kies radiko estas sekvata de -ense, ile, ior, nte, ĉu aŭ ne ĉi tiuj finaĵoj estas klare rekoneblaj kiel sufiksoj; ekzemple, futile, junior, consciente, clemente, francese ktp.
C. ĉiuj adjektivoj finiĝantaj en la sufiksoj -al, -ar, -bile, -oide, -plice, ekzemple, natural, linear, amabile, negroide, duplice ktp
D.la adjektivoj:
agreste kruda
alacre avida
breve kurta
celebre fama
celere rapide
celibe negeedziĝa
cruel kruela
fidel fidinda
folle freneza
forte forta
grande granda
grave peza
juvene juna
leve malpeza
mediocre mezaĉa
memore atenta, konscia
minor malpli
molle mola
necesse necesa
omne ĉiuj
par ebena, para
plure plura
prode kuraĝa kaj decidema
pubere puberta
qual kio
quite forlasi
solemne solena
suave dolĉa
tal tia, tiel
tenue maldika
triste malĝoja
ubere fruktohava
verde verda
vetere maljuna
E. ĉiuj adjektivoj derivataj el tiuj listitaj supre, per prefiksoj; ekzemple,
supernatural, infidel ktp
F. adjektivoj kiel la geografa kaj rasa nomo:
caribe
ethiope
ligure
macedone
mongol
moslem
nomade
saxone
turcoman
G.neŝanĝeblaj adjektivoj kiel gramatikaj vortetoj, ekzemple,cata,que, kaj la kombinaĵoj kun -cunque
H. iuj adjektivoj derivataj per elementoj prefiksecaj tamen sensufiksaj (vidu $164) el la sekvantaj substantivoj:
anno (ekzemple, bienne, trienne)
caput (ekzemple, bicipite, precipite)
color (ekzemple, incolor, tricolor)
corde (ekzemple, concorde, discorde)
corno (ekzemple, bicorne, unicorne)
cuspide (ekzemple, bicuspide, multicuspide)
fin (ekzemple affin, confin)
flor (ekzemple, multiflor, uniflor)
forma (ekzemple, multiforme, uniforme)
lingua (ekzemple, bilingue, crassilingue)
remo (ekzemple, bireme, trireme)
I. la sekvantaj adjektivoj kiuj reprezentas la saman tipon kiel tiuj listitaj en (h), sed kiuj estas izolitaj formadoj aŭ nepovas esti facile rekoneblaj en siaj vortkunmetoj.
common (komuna)
enorme (enorma)
exsangue (sangomanka)
illustre (elstara)
imbecille (idiota)
immun (imuna)
impun (senpuna)
indemne (nedamaĝata)
inerte (senmova, senaktiva)
infam (fia)
inope (helpmanka, senhelpata)
insigne (eminenta)
insomne, semi-somne (sendormema, nedormipova; duondormanta)
isoscele, macroscele (egallatera, longkrura)
multicaule (multetiga)
myope (miopa)
participe (partoprenanta)
$42
Pri la formado de adjektivoj kaj ankaŭ la derivaĵoj el ili, rigardu $139,140,141,142,$45-47,$152-153.
Qoysiletu (Å vise profilen) 2024 7 21 02:17:54
Adverbo
$43
Kiel en la angla lingvo, estas bazaj kaj derivataj adverboj kaj ankaŭ la adverbecaj frazetoj.
$44
la bazaj adverboj estas tiuj en la vortaro kaj bezonas neniujn gramatikajn markojn. Ekzemple, nunc (nun), minus (malpli), plus (pli), hic (ĉi tie), ibi (tie), aliquanto (iugrade), semper (ĉiam) ktp.
$45
la regula derivado de adverboj el adjektivoj uzas la sufikson -mente aldonatan al la kompleta formo de la adjektivo. Post la finaĵo -c la vokalo -a- estas enmetata.
natural-->> naturalmente
evidente-->>evidentemente
remarcabile-->>remarcabilemente
auxilliar-->>auxilliarmente
clar-->>clarmente
photographic-->>photographicamente
austriac-->>austriacamente
vorace-->>voracemente
$46
En unu serio de derivataj adverboj, la sufikso -mente bezonas esti uzata nur kun la lasta.
clar e franc-->> clar- e francamente
voluntari e frequente-->> voluntari- e frequentemente
$47
Iu kvanto de adverboj listitaj en la vortaro ŝajnas esti derivataj malregule el la respondaj adjektivoj. Ekzemple, bon (bona) kaj ben (bone); melior (plibona) kaj melio (plibone); pejor (malplibona) kaj pejo (malplibone); mal (malbona) kaj mal (malbone). ktp.
Formado de ĉi tiu tipo devus esti pensata kiel bazaj adverboj en la senco ke ili ne servas kiel modeloj por adverbaj derivadoj per aldona sufikso. La du plej grandaj grupoj de adverboj apartenantaj en ĉi tiu kategorio, estas tiuj finiĝantaj en -e (tio estas, adverboj ne forme distingipovas el la respondaj adjektivoj) kaj tiuj finiĝantaj en -o.
A. bastante adj kaj adv (sufiĉa kaj sufiĉe)
forte adj kaj adv (forta kaj forte)
longe adj kaj adv (longa kaj longe)
tarde adj kaj adv (malfrua kaj malfrue)
B.certe kaj certo
expresse kaj expresso
juste kaj justo
mesme kaj mesmo
multe kaj multo
preste kaj presto
quante kaj quanto
subite kaj subito
tante kaj tanto
tote kaj toto
Ĉiuj adjektivoj en -issime permesas la formadon de adverboj in -o, ekzemple bellissime-->>bellissimo. La finaĵo -issimo povas esti uzata en la derivado de adverboj el adverboj, ekzemple, ben (bone)-->>benissimo (bonege). Por la adverbecaj ordinaloj primo,secundo, tertio (unue, due, trie) ktp, vidu $130 sube.
Piednoto:
En absoluta uzo, (nome, en eksklamacio kaj similaj), adverboj en -o povas esti derivataj el ĉiuj adjektivoj kun eblaj substantivigado de -o/-a. Vidu $40-$41 supre.
Vos crede illo? -Claro!
Exacto, illo es mi opinion !
$48
pluraj adverbaj frazetoj estas fiksitaj unuoj kaj aperas tiel en la vortato.
in summa sume
de nove denove
de tempore in tempore iufoje, iam (pasinte)
ktp
La uzo de ĉiuj specoj de formoj de adverbecaj funkcioj estas nature tiel senlima kiel en la angla. La frazetoj "je la tria horo" ," kun mia fratino eta", kaj "ĉe la dentisto" havas adverbecajn funkciojn en la frazo.
Je la tria horo, mi havas rendevuon kun mia eta fratino ĉe la dentisto
A tres horas io es citate con mi parve soror a presso del dentista.
Rimarku, ke same, ne estas diferenco inter la angla lingvo kaj interlingua en la adverbeca uzo de absolutaj substantivoj esprimantaj distancon kaj daŭron de tempo.
io irea a pede un millia pro un pipata de tabaco
Mi estus ironta unu mejlon por unu pipo da tabako.
Que ille attende un minuta
Lasu lin atendi unu minuton
Su spada tirate, ille se precipitava in le cocina
Lia glavo tirite, li hastis en la kuirejon.
(Con) lacrimas in su oculos, illa me relatava su triste historia
Kun larmoj en siaj okuloj, ŝi rakontis al mi sian malĝojigan rakonkton.
$49
Neniu adverbo kun malregula derivado ekskluzivas la eblecon de unu regula ebleco.
ben o bonmente
melio o plus ben o plus bonmente
primo o primemente
$50
komparado de adverboj ne malsamas ol tiu de adjektivoj. Vidu $34-37 supre.
interessantemente
plus interessantemente
le plus interessantemente
interessantemente
minus interessantemente
le minus interessantemente
Illa scribe plus interessantemente que ille sed illa parla minus interessantemente
Ŝi skribas pli interese ol li, sed ŝi parolas malpli interese.
Iste chocolate es attractivissimemente impacchettate
Ĉi tiu ĉokolado estas allogege envolvita en paketojn. (en-paket-igitaj).
$51
la funkcioj de la adverboj ne diferencas ol la angla uzo. Notu, ke adjektivoj kaj en la angla lingvo kaj en Interlingua asignas iufoje funkciojn kiuj mislogas multajn gramatikistojn konsideri ilin kiel malregulajn adverbojn. Ŝajnas ke simple nomu ilin adjektivoj kaj traktu ilin tiel.
Le rivo curre murmurante per le foresta
La rivereto kuras murmurante tra la arbaro.
Le sol brilla clar e belle
la suno brilas klare kaj bele.
Post le tertie cocktail ille vide duple
Post la tria koktajlo, li vidas duoble.
il debe esser possibile exprimer illo plus breve
Devas esti eble esprimi tion pli kurte.
Tiuj kiuj diras en la angla "the brook runs babblingly through the forest" etc, povus kompreneble uzi murmurantemente ktp, en Interlingua. Ankaŭ la adverbo en -o aŭ -e povas esti uzata ĉi tie.
$52
La pozicio de adverboj kongruas kun la angla uzo. La adverbo normale antaŭiras tion kion ĝi modifas. Ĝi estas en komenco aŭ fino de unu frazo aŭ kun komoj kiam ĝi modifos la parolaĵon kiel tuton.
ille es extrememente felice
Li estas ekstreme feliĉa
Quando le tempesta arrivava, illes esseva felicemente reunite circa le foco
Kiam la tempesto alvenis, ili feliĉe amasiĝis ĉirkaŭ la fajro.
Felicemente illes esseva al domo quando le tempesta arrivava
Bonŝance ili estis hejme kiam la tempesto alvenis.
Etiam tu!
Ankaŭ vi!
$53
Kiam kaj adverbo(speciale "non" (ne)) kaj pronomo (kiu ne estas la subjekto) provas alproksimiĝi al unu verbo, la pronomo venkas.
Io non lo crede
Mi ne kredas tion.
Ille non me lo dice
Li ne diras al mi tion.
Io non pote supportar su perfumo
Mi ne povas elteni vian perfumon
Io non pote visitar le
Mi ne povas viziti lin
Io pote non visitar le
Mi povas ne viziti lin.
(nome, Mi povas elekti aŭ eblas por mi ke mi ne vizitos lin.)
$43
Kiel en la angla lingvo, estas bazaj kaj derivataj adverboj kaj ankaŭ la adverbecaj frazetoj.
$44
la bazaj adverboj estas tiuj en la vortaro kaj bezonas neniujn gramatikajn markojn. Ekzemple, nunc (nun), minus (malpli), plus (pli), hic (ĉi tie), ibi (tie), aliquanto (iugrade), semper (ĉiam) ktp.
$45
la regula derivado de adverboj el adjektivoj uzas la sufikson -mente aldonatan al la kompleta formo de la adjektivo. Post la finaĵo -c la vokalo -a- estas enmetata.
natural-->> naturalmente
evidente-->>evidentemente
remarcabile-->>remarcabilemente
auxilliar-->>auxilliarmente
clar-->>clarmente
photographic-->>photographicamente
austriac-->>austriacamente
vorace-->>voracemente
$46
En unu serio de derivataj adverboj, la sufikso -mente bezonas esti uzata nur kun la lasta.
clar e franc-->> clar- e francamente
voluntari e frequente-->> voluntari- e frequentemente
$47
Iu kvanto de adverboj listitaj en la vortaro ŝajnas esti derivataj malregule el la respondaj adjektivoj. Ekzemple, bon (bona) kaj ben (bone); melior (plibona) kaj melio (plibone); pejor (malplibona) kaj pejo (malplibone); mal (malbona) kaj mal (malbone). ktp.
Formado de ĉi tiu tipo devus esti pensata kiel bazaj adverboj en la senco ke ili ne servas kiel modeloj por adverbaj derivadoj per aldona sufikso. La du plej grandaj grupoj de adverboj apartenantaj en ĉi tiu kategorio, estas tiuj finiĝantaj en -e (tio estas, adverboj ne forme distingipovas el la respondaj adjektivoj) kaj tiuj finiĝantaj en -o.
A. bastante adj kaj adv (sufiĉa kaj sufiĉe)
forte adj kaj adv (forta kaj forte)
longe adj kaj adv (longa kaj longe)
tarde adj kaj adv (malfrua kaj malfrue)
B.certe kaj certo
expresse kaj expresso
juste kaj justo
mesme kaj mesmo
multe kaj multo
preste kaj presto
quante kaj quanto
subite kaj subito
tante kaj tanto
tote kaj toto
Ĉiuj adjektivoj en -issime permesas la formadon de adverboj in -o, ekzemple bellissime-->>bellissimo. La finaĵo -issimo povas esti uzata en la derivado de adverboj el adverboj, ekzemple, ben (bone)-->>benissimo (bonege). Por la adverbecaj ordinaloj primo,secundo, tertio (unue, due, trie) ktp, vidu $130 sube.
Piednoto:
En absoluta uzo, (nome, en eksklamacio kaj similaj), adverboj en -o povas esti derivataj el ĉiuj adjektivoj kun eblaj substantivigado de -o/-a. Vidu $40-$41 supre.
Vos crede illo? -Claro!
Exacto, illo es mi opinion !
$48
pluraj adverbaj frazetoj estas fiksitaj unuoj kaj aperas tiel en la vortato.
in summa sume
de nove denove
de tempore in tempore iufoje, iam (pasinte)
ktp
La uzo de ĉiuj specoj de formoj de adverbecaj funkcioj estas nature tiel senlima kiel en la angla. La frazetoj "je la tria horo" ," kun mia fratino eta", kaj "ĉe la dentisto" havas adverbecajn funkciojn en la frazo.
Je la tria horo, mi havas rendevuon kun mia eta fratino ĉe la dentisto
A tres horas io es citate con mi parve soror a presso del dentista.
Rimarku, ke same, ne estas diferenco inter la angla lingvo kaj interlingua en la adverbeca uzo de absolutaj substantivoj esprimantaj distancon kaj daŭron de tempo.
io irea a pede un millia pro un pipata de tabaco
Mi estus ironta unu mejlon por unu pipo da tabako.
Que ille attende un minuta
Lasu lin atendi unu minuton
Su spada tirate, ille se precipitava in le cocina
Lia glavo tirite, li hastis en la kuirejon.
(Con) lacrimas in su oculos, illa me relatava su triste historia
Kun larmoj en siaj okuloj, ŝi rakontis al mi sian malĝojigan rakonkton.
$49
Neniu adverbo kun malregula derivado ekskluzivas la eblecon de unu regula ebleco.
ben o bonmente
melio o plus ben o plus bonmente
primo o primemente
$50
komparado de adverboj ne malsamas ol tiu de adjektivoj. Vidu $34-37 supre.
interessantemente
plus interessantemente
le plus interessantemente
interessantemente
minus interessantemente
le minus interessantemente
Illa scribe plus interessantemente que ille sed illa parla minus interessantemente
Ŝi skribas pli interese ol li, sed ŝi parolas malpli interese.
Iste chocolate es attractivissimemente impacchettate
Ĉi tiu ĉokolado estas allogege envolvita en paketojn. (en-paket-igitaj).
$51
la funkcioj de la adverboj ne diferencas ol la angla uzo. Notu, ke adjektivoj kaj en la angla lingvo kaj en Interlingua asignas iufoje funkciojn kiuj mislogas multajn gramatikistojn konsideri ilin kiel malregulajn adverbojn. Ŝajnas ke simple nomu ilin adjektivoj kaj traktu ilin tiel.
Le rivo curre murmurante per le foresta
La rivereto kuras murmurante tra la arbaro.
Le sol brilla clar e belle
la suno brilas klare kaj bele.
Post le tertie cocktail ille vide duple
Post la tria koktajlo, li vidas duoble.
il debe esser possibile exprimer illo plus breve
Devas esti eble esprimi tion pli kurte.
Tiuj kiuj diras en la angla "the brook runs babblingly through the forest" etc, povus kompreneble uzi murmurantemente ktp, en Interlingua. Ankaŭ la adverbo en -o aŭ -e povas esti uzata ĉi tie.
$52
La pozicio de adverboj kongruas kun la angla uzo. La adverbo normale antaŭiras tion kion ĝi modifas. Ĝi estas en komenco aŭ fino de unu frazo aŭ kun komoj kiam ĝi modifos la parolaĵon kiel tuton.
ille es extrememente felice
Li estas ekstreme feliĉa
Quando le tempesta arrivava, illes esseva felicemente reunite circa le foco
Kiam la tempesto alvenis, ili feliĉe amasiĝis ĉirkaŭ la fajro.
Felicemente illes esseva al domo quando le tempesta arrivava
Bonŝance ili estis hejme kiam la tempesto alvenis.
Etiam tu!
Ankaŭ vi!
$53
Kiam kaj adverbo(speciale "non" (ne)) kaj pronomo (kiu ne estas la subjekto) provas alproksimiĝi al unu verbo, la pronomo venkas.
Io non lo crede
Mi ne kredas tion.
Ille non me lo dice
Li ne diras al mi tion.
Io non pote supportar su perfumo
Mi ne povas elteni vian perfumon
Io non pote visitar le
Mi ne povas viziti lin
Io pote non visitar le
Mi povas ne viziti lin.
(nome, Mi povas elekti aŭ eblas por mi ke mi ne vizitos lin.)
Qoysiletu (Å vise profilen) 2024 7 21 08:23:29
Pronomo
$54
la personaj pronomoj kune kun la refleksaj kaj posedecaj formas la modelon menciotan en la suba tabelo:
Unua persona singularo:
subjekto: io
objekto: me
reflekso: me
posed1: mi
posed2:mie
Dua persona singularo:
subjekto: tu
objekto: te
reflekso: te
posed1: tu
posed2: tue
Unua persona pluralo:
subjekto:nos
objekto:nos
reflekso:nos
posed1:nostre
posed2: nostre
Dua persona pluralo:
subjekto: vos
objekto: vos
reflekso: vos
posed1:vostre
posed2:vostre
Tria persona singularo maskulina:
subjekto: ille
objekto:le
reflekso: se
posed1:su
posed2:sue
Tria persona singularo feminina:
subjekto:illa
objekto:la
reflekso: se
posed1: su
posed2: sue
Tria persona singularo neŭtrala:
subjekto: illo
objekto:lo
reflekso: se
posed1:su
posed2:sue
Tria persona pluralo maskulina:
subjekto: illes
objekto: les
reflekso: se
posed1:lor
posed2: lore
Tria persona pluralo feminina:
subjekto: illas
objekto: las
reflekso: se
posed1:lor
posed2: lore
Tria persona pluralo neŭtrala:
subjekto: illos
objekto: los
reflekso: se
posed1:lor
posed2: lore
Rimarku:
direkta aŭ maldirekta objekto, vidu $72 sube.
posed1: antaŭ substantivo kaj ne antaŭirata de artikolo, vidu $64 sube.
posed2: post substantivo aŭ antaŭirata de artikolo, vidu $64 sube.
$55
la funkcioj de ĉi tiuj pronomoj estas identaj kun tiuj de la angla ekvivalentoj escepte de eta derivado menciota sube.
$56
la personaj pronomoj en la singularo estas io, tu, ille, illa, illo.
$57
la dua persona pronomo singulara tu estas la familiara formo de alparolado uzata kun infanoj, amikoj, en poemoj, alpreĝado al la dioj aŭ supernaturaj estaĵoj, ktp.
la paralela formala formo de alparolo estas vos kies unuabaza funkcio estas reprezenti la dua persona pluralo.
tu es mi amico
Vos es mi amico
Vi estas mia amiko.
Notu, ke vos estas identa kiel unu singularo per amico.Se oni volas esprimi "vi estas miaj amikoj", Vos es mi amicos.
Rimarku: unu anstataŭa formo de illa estas ella. La du povus ne uzati en la sama teksto.
$58
La tria persona singularo distingas sin---kiel en la angla--- maskulina, feminina, kaj neŭtrala formoj. La distingo estas ne afero temanta pri gramatiko, tamen pri sekso natura.
$59
en la tria persona singularo neŭtrala, estas unu senakcenta formo il, por uzo kiel gramatika subjekto.
il niva neĝas
il face frigido malvarmas
il es ver que callos es penose estas vere ke kalo doloras.
En la lasta strukturo estas ŝanĝo de vortordo. "ke kalo doloras estas vere", neniigas la antaŭan subjekton il. Tial la eblaj formoj Que callos es penose es ver aŭ ver es que callos es penose aŭ Es ver que callos es penose. En ĉi tiuj formoj, la reala subjekto estas que callos es penose, sed la uzo de nepersonaj verboformoj sen pronomoj povas ankaŭ etendiĝi al strukturoj de la tipo non importa, "ne gravas"; face frigido "malvarmas", ktp.
$60
La nedifinita persona pronomo estas on (oni); Ĝi povas nur uzati kiel la subjekto de la frazo. En ĉiuj aliaj kazoj, uno prenas ĝian lokon.
On crede lo que on spera
Oni kredas tion kion oni esperas.
Quando on se promena in iste parco, altere promenatores collide frequentemente con uno
Kiam oni promenas en ĉi tiu parko, promenantoj ofte kolizias unu la alian.
La formo uno povas samtiel servi kiel subjekto kaj estas do sinonimo de on. Ĝi estas la pronoma formo de la nedifinita artikolo. Vidu $21.
$61
La personaj pronomoj en la unua kaj la dua personoj pluralaj estas nos "ni" kaj vos "vi". En la tria persono, illes, illas, illos "ili" estas regulaj pluralaj formoj de la respondaj singularoj ille, illa, illo "li, ŝi, ĝi". La distingo de maskulina, feminina, neŭtrala estas elektebla en la pluralo.Kiel en la angla, nur "ili" povas uzati por ĉiuj antaŭirantoj. La maskulina formo estas uzata indiki miksitajn antaŭirantojn: illes----non solmente ille sed etiam illa---- es illac "ne nur li, sed ankaŭ ŝi----estas tie."
$62
male al ĉiuj aliaj partoj de parolaĵo, la personaj pronomoj montras distingon de formoj de du kazoj, escepte en la unua kaj la dua personoj pluralaj. La formoj de la dua kazo en la unua kaj la dua personoj singularaj estas me "min" kaj te "vin". En la formoj de la dua kazo de la tria persono, le, la, lo, les, las, los "lin, ŝin, ĝin, ilin, ilin, ilin" estas la dua silabo de la respondaj formoj de la unua kazo.
$63
Pri la funkcioj de la kazformoj de la personaj pronomoj, distingo estas farata inter subjekto kaj objekto de prepozocio kaj objekto de verbo.
subjekto: io---->> objekto de prepozicio: me---->> objekto de verbo: me
subjekto: tu---->>objekto de prepozicio: te---->> objekto de verbo: te
subjekto: nos---->>objekto de prepozicio: nos---->> objekto de verbo: nos
subjekto: vos---->>objekto de prepozicio: vos---->> objekto de verbo: vos
subjekto: ille---->>objekto de prepozicio: ille---->> objekto de verbo: le
subjekto: illa---->>objekto de prepozicio: illa---->>objekto de verbo: la
subjekto: illo---->>objekto de prepozicio: illo---->>objekto de verbo: lo
$54
la personaj pronomoj kune kun la refleksaj kaj posedecaj formas la modelon menciotan en la suba tabelo:
Unua persona singularo:
subjekto: io
objekto: me
reflekso: me
posed1: mi
posed2:mie
Dua persona singularo:
subjekto: tu
objekto: te
reflekso: te
posed1: tu
posed2: tue
Unua persona pluralo:
subjekto:nos
objekto:nos
reflekso:nos
posed1:nostre
posed2: nostre
Dua persona pluralo:
subjekto: vos
objekto: vos
reflekso: vos
posed1:vostre
posed2:vostre
Tria persona singularo maskulina:
subjekto: ille
objekto:le
reflekso: se
posed1:su
posed2:sue
Tria persona singularo feminina:
subjekto:illa
objekto:la
reflekso: se
posed1: su
posed2: sue
Tria persona singularo neŭtrala:
subjekto: illo
objekto:lo
reflekso: se
posed1:su
posed2:sue
Tria persona pluralo maskulina:
subjekto: illes
objekto: les
reflekso: se
posed1:lor
posed2: lore
Tria persona pluralo feminina:
subjekto: illas
objekto: las
reflekso: se
posed1:lor
posed2: lore
Tria persona pluralo neŭtrala:
subjekto: illos
objekto: los
reflekso: se
posed1:lor
posed2: lore
Rimarku:
direkta aŭ maldirekta objekto, vidu $72 sube.
posed1: antaŭ substantivo kaj ne antaŭirata de artikolo, vidu $64 sube.
posed2: post substantivo aŭ antaŭirata de artikolo, vidu $64 sube.
$55
la funkcioj de ĉi tiuj pronomoj estas identaj kun tiuj de la angla ekvivalentoj escepte de eta derivado menciota sube.
$56
la personaj pronomoj en la singularo estas io, tu, ille, illa, illo.
$57
la dua persona pronomo singulara tu estas la familiara formo de alparolado uzata kun infanoj, amikoj, en poemoj, alpreĝado al la dioj aŭ supernaturaj estaĵoj, ktp.
la paralela formala formo de alparolo estas vos kies unuabaza funkcio estas reprezenti la dua persona pluralo.
tu es mi amico
Vos es mi amico
Vi estas mia amiko.
Notu, ke vos estas identa kiel unu singularo per amico.Se oni volas esprimi "vi estas miaj amikoj", Vos es mi amicos.
Rimarku: unu anstataŭa formo de illa estas ella. La du povus ne uzati en la sama teksto.
$58
La tria persona singularo distingas sin---kiel en la angla--- maskulina, feminina, kaj neŭtrala formoj. La distingo estas ne afero temanta pri gramatiko, tamen pri sekso natura.
$59
en la tria persona singularo neŭtrala, estas unu senakcenta formo il, por uzo kiel gramatika subjekto.
il niva neĝas
il face frigido malvarmas
il es ver que callos es penose estas vere ke kalo doloras.
En la lasta strukturo estas ŝanĝo de vortordo. "ke kalo doloras estas vere", neniigas la antaŭan subjekton il. Tial la eblaj formoj Que callos es penose es ver aŭ ver es que callos es penose aŭ Es ver que callos es penose. En ĉi tiuj formoj, la reala subjekto estas que callos es penose, sed la uzo de nepersonaj verboformoj sen pronomoj povas ankaŭ etendiĝi al strukturoj de la tipo non importa, "ne gravas"; face frigido "malvarmas", ktp.
$60
La nedifinita persona pronomo estas on (oni); Ĝi povas nur uzati kiel la subjekto de la frazo. En ĉiuj aliaj kazoj, uno prenas ĝian lokon.
On crede lo que on spera
Oni kredas tion kion oni esperas.
Quando on se promena in iste parco, altere promenatores collide frequentemente con uno
Kiam oni promenas en ĉi tiu parko, promenantoj ofte kolizias unu la alian.
La formo uno povas samtiel servi kiel subjekto kaj estas do sinonimo de on. Ĝi estas la pronoma formo de la nedifinita artikolo. Vidu $21.
$61
La personaj pronomoj en la unua kaj la dua personoj pluralaj estas nos "ni" kaj vos "vi". En la tria persono, illes, illas, illos "ili" estas regulaj pluralaj formoj de la respondaj singularoj ille, illa, illo "li, ŝi, ĝi". La distingo de maskulina, feminina, neŭtrala estas elektebla en la pluralo.Kiel en la angla, nur "ili" povas uzati por ĉiuj antaŭirantoj. La maskulina formo estas uzata indiki miksitajn antaŭirantojn: illes----non solmente ille sed etiam illa---- es illac "ne nur li, sed ankaŭ ŝi----estas tie."
$62
male al ĉiuj aliaj partoj de parolaĵo, la personaj pronomoj montras distingon de formoj de du kazoj, escepte en la unua kaj la dua personoj pluralaj. La formoj de la dua kazo en la unua kaj la dua personoj singularaj estas me "min" kaj te "vin". En la formoj de la dua kazo de la tria persono, le, la, lo, les, las, los "lin, ŝin, ĝin, ilin, ilin, ilin" estas la dua silabo de la respondaj formoj de la unua kazo.
$63
Pri la funkcioj de la kazformoj de la personaj pronomoj, distingo estas farata inter subjekto kaj objekto de prepozocio kaj objekto de verbo.
subjekto: io---->> objekto de prepozicio: me---->> objekto de verbo: me
subjekto: tu---->>objekto de prepozicio: te---->> objekto de verbo: te
subjekto: nos---->>objekto de prepozicio: nos---->> objekto de verbo: nos
subjekto: vos---->>objekto de prepozicio: vos---->> objekto de verbo: vos
subjekto: ille---->>objekto de prepozicio: ille---->> objekto de verbo: le
subjekto: illa---->>objekto de prepozicio: illa---->>objekto de verbo: la
subjekto: illo---->>objekto de prepozicio: illo---->>objekto de verbo: lo
Qoysiletu (Å vise profilen) 2024 7 21 08:28:39
$64
La posedecaj pronomoj estas adjektivoj kaj kunhavas kun aliaj adjektivoj la eblecon de antaŭiri aŭ postiri la substantivon kiun ili modifas, kaj estas uzataj kiel pronomoj kaj substantivoj. Vidu $33, $38-40, supre. Kiam ili antaŭiras la substantivon, la strukturo normale ne plu bezonas artikolon. En ĉi tiu pozicio, nome, antaŭ unu substantivo kaj ne antaŭirata de artikolo, la formoj de la posedecaj adjektivoj malhavigas sian finaĵon -e (escepte de tio en nostre kaj vostre kiam ili sekvas konsonantaron. )
Mi fratre e tu soror celebra lor nuptias
Mia frato kaj via fratino celebras sian geedziĝoceremonion.
Mi fratre e le fratre tue es bon amicos
Mia frato kaj la frato via estas bonaj amikoj.
Mi fratre e le tue es bon amicos
Mia frato kaj la via estas bonaj amikoj.
Patre nostre, qui es...
Patro Nia, kiu estas...
Mi matre o le matre mie o le mie matre (malofte)
Mia patrino
ille labora nocte e die pro le suos
Li laboras nokte kaj tage por siaj popoloj.
$65
Por la tria persono maskulina, feminina, neŭtrala, estas nur po unu posesivo en la singularo kaj la pluralo. Tie kie distingo bezonata, ĝi aperas en la sekvantaj modeloj:
ille e illa velia tote le nocte al lecto de su (del) moriente patre de illa
Li kaj ŝi vekiĝadas la tutan nokton ĉe la lito de la mortanta patro de ŝi.
mi patre e le suo (le) de ille es amicos
Mia patro kaj la lia estas amikoj.
$66
La refleksa pronomo an ĉiuj triaj personoj estas se (si).
la unua persono: me, nos
la dua persono: te, vos
Io me marita con te, e tu te marita con me
Mi edziĝas kun vi, kaj vi edziniĝas kun mi.
Ille se marita con illa, e illa se marita con ille
Li edziĝas kun ŝi, kaj ŝi edziniĝas kun li.
Illes se marita con illas, e illas se marita con illes
Ili edziĝas kun iŝi, kaj iŝi edziniĝas kun ili.
$67
refleksaj strukturoj estas tiuj en kiuj la objekto de la verbo hazarde estas logike identa kun la subjekto. Rimarku, ke ĉi tiu faras refleksajn strukturojn kiuj en la angla lingvo, ofte malhavigas objektan pronomon, kiel en "i wash (mi lavas) " havanta la sencon de "I wash myself (mi lavas min)".
illa se face indispensabile
Ŝi igas sin (iĝas) nemalhavebla.
Io me vide como alteros me vide
Mi vidas min (tiel) kiel aliuloj vidas min.
$68
Refleksaj strukturoj estas ankaŭ uzataj esprimi pasivajn ideojn, kiam estas ne aganto implikita. Ĉi tiuj libroj estas vendataj en la vendejo de Bloomingdale povas esti anstataŭata de la traduko de "ĉi tiuj libroj vendas sin en la vendejo de Bloomingdale". Rimarku ke ĉi tiu kovras strukturojn de la tipo "ĉi tiuj libroj vendiĝas bone.“
Iste libros se vende al magazin de Bloomingdale.
Iste libro se vende multo ben.
Tal cappellos se vide frequentemente.
"tiaj ĉapeloj estas ofte vidataj" aŭ "oni ofte vidas tiajn ĉapelojn" aŭ "tiaj ĉapeloj ofte vidiĝas." ktp.
$69
La objekto de verbo, ofte antaŭiras la verbon de simplaj tempoj, tamen sekvas la participlojn, imperativajn formojn, kaj la infinitivojn.
Io les surprendeva
Mi surprizigas ilin.
Pro surprender les io debeva currer
Por surprizigi ilin, mi devis kuri.
Dirigente se verso le sol, illa precava
Turnante sin alfronte al la suno, ŝi preĝis.
Io collabora con illes.
Mi kunlaboras kun ili.
Monstra lo a ille
Montru tion al li.
$70
En la kunigitaj tensoj, kiuj konsistas el unu helpvorto plus unu infinitivo aŭ pasinta participo, la persona aŭ reflaksa pronomo povus antaŭiri la helpvorton aŭ sekvi la participon aŭ infinitivon.
Io ha surprendite les aŭ io les ha surprendite
Io va surprender les aŭ io les va surprender
En la strukturoj kun facer "fari, igi", la du pozicioj de la pronomo sugestas logike du distingajn signifojn.
Io le face batter le
Mi lasas lin bati lin.
Io le face batter
Mi lasas lin bati.
Io face batter le
Mi faras lin batita.
aŭ
Mi lasas (iun) bati lin.
$71
En unu kombinaĵo de du pronomoj, unu persona kaj la alia refleksa, la posta antaŭiras.
illa se nos monstra
Ŝi montras sin al ni.
Io me lo dice
Mi diras tion al mi (mem).
En la kombinaĵo de du personaj pronomoj, tiu kiu antaŭiras, havas pli maldirektan aŭ malproksiman rilaton kun la verbo.
illa me lo dice
Ŝi diras tion al mi.
illa me lo ha dicite, aŭ illa ha dicite me lo
Ŝi diris tion al mi.
Pro dicer me lo illa debeva telephonar.
Por diri al mi tion, ŝi devis telefoni.
En kombinaĵo de unu simpla persona aŭ refleksa pronomo kun alia antaŭirata de prepozicio, aŭ kun unu substantiva objekto, la simpla pronomo antaŭiras.
illa ha le tempore pro intertener se con illes
illa ha le tempore pro intertener se con su canes.
Ŝi havas la tempon por amuzi sin kun siaj hundoj.
illa ha intertenite se con illes
illa se ha intertenite con illes
Ŝi amuzis sin kun ili.
La posedecaj pronomoj estas adjektivoj kaj kunhavas kun aliaj adjektivoj la eblecon de antaŭiri aŭ postiri la substantivon kiun ili modifas, kaj estas uzataj kiel pronomoj kaj substantivoj. Vidu $33, $38-40, supre. Kiam ili antaŭiras la substantivon, la strukturo normale ne plu bezonas artikolon. En ĉi tiu pozicio, nome, antaŭ unu substantivo kaj ne antaŭirata de artikolo, la formoj de la posedecaj adjektivoj malhavigas sian finaĵon -e (escepte de tio en nostre kaj vostre kiam ili sekvas konsonantaron. )
Mi fratre e tu soror celebra lor nuptias
Mia frato kaj via fratino celebras sian geedziĝoceremonion.
Mi fratre e le fratre tue es bon amicos
Mia frato kaj la frato via estas bonaj amikoj.
Mi fratre e le tue es bon amicos
Mia frato kaj la via estas bonaj amikoj.
Patre nostre, qui es...
Patro Nia, kiu estas...
Mi matre o le matre mie o le mie matre (malofte)
Mia patrino
ille labora nocte e die pro le suos
Li laboras nokte kaj tage por siaj popoloj.
$65
Por la tria persono maskulina, feminina, neŭtrala, estas nur po unu posesivo en la singularo kaj la pluralo. Tie kie distingo bezonata, ĝi aperas en la sekvantaj modeloj:
ille e illa velia tote le nocte al lecto de su (del) moriente patre de illa
Li kaj ŝi vekiĝadas la tutan nokton ĉe la lito de la mortanta patro de ŝi.
mi patre e le suo (le) de ille es amicos
Mia patro kaj la lia estas amikoj.
$66
La refleksa pronomo an ĉiuj triaj personoj estas se (si).
la unua persono: me, nos
la dua persono: te, vos
Io me marita con te, e tu te marita con me
Mi edziĝas kun vi, kaj vi edziniĝas kun mi.
Ille se marita con illa, e illa se marita con ille
Li edziĝas kun ŝi, kaj ŝi edziniĝas kun li.
Illes se marita con illas, e illas se marita con illes
Ili edziĝas kun iŝi, kaj iŝi edziniĝas kun ili.
$67
refleksaj strukturoj estas tiuj en kiuj la objekto de la verbo hazarde estas logike identa kun la subjekto. Rimarku, ke ĉi tiu faras refleksajn strukturojn kiuj en la angla lingvo, ofte malhavigas objektan pronomon, kiel en "i wash (mi lavas) " havanta la sencon de "I wash myself (mi lavas min)".
illa se face indispensabile
Ŝi igas sin (iĝas) nemalhavebla.
Io me vide como alteros me vide
Mi vidas min (tiel) kiel aliuloj vidas min.
$68
Refleksaj strukturoj estas ankaŭ uzataj esprimi pasivajn ideojn, kiam estas ne aganto implikita. Ĉi tiuj libroj estas vendataj en la vendejo de Bloomingdale povas esti anstataŭata de la traduko de "ĉi tiuj libroj vendas sin en la vendejo de Bloomingdale". Rimarku ke ĉi tiu kovras strukturojn de la tipo "ĉi tiuj libroj vendiĝas bone.“
Iste libros se vende al magazin de Bloomingdale.
Iste libro se vende multo ben.
Tal cappellos se vide frequentemente.
"tiaj ĉapeloj estas ofte vidataj" aŭ "oni ofte vidas tiajn ĉapelojn" aŭ "tiaj ĉapeloj ofte vidiĝas." ktp.
$69
La objekto de verbo, ofte antaŭiras la verbon de simplaj tempoj, tamen sekvas la participlojn, imperativajn formojn, kaj la infinitivojn.
Io les surprendeva
Mi surprizigas ilin.
Pro surprender les io debeva currer
Por surprizigi ilin, mi devis kuri.
Dirigente se verso le sol, illa precava
Turnante sin alfronte al la suno, ŝi preĝis.
Io collabora con illes.
Mi kunlaboras kun ili.
Monstra lo a ille
Montru tion al li.
$70
En la kunigitaj tensoj, kiuj konsistas el unu helpvorto plus unu infinitivo aŭ pasinta participo, la persona aŭ reflaksa pronomo povus antaŭiri la helpvorton aŭ sekvi la participon aŭ infinitivon.
Io ha surprendite les aŭ io les ha surprendite
Io va surprender les aŭ io les va surprender
En la strukturoj kun facer "fari, igi", la du pozicioj de la pronomo sugestas logike du distingajn signifojn.
Io le face batter le
Mi lasas lin bati lin.
Io le face batter
Mi lasas lin bati.
Io face batter le
Mi faras lin batita.
aŭ
Mi lasas (iun) bati lin.
$71
En unu kombinaĵo de du pronomoj, unu persona kaj la alia refleksa, la posta antaŭiras.
illa se nos monstra
Ŝi montras sin al ni.
Io me lo dice
Mi diras tion al mi (mem).
En la kombinaĵo de du personaj pronomoj, tiu kiu antaŭiras, havas pli maldirektan aŭ malproksiman rilaton kun la verbo.
illa me lo dice
Ŝi diras tion al mi.
illa me lo ha dicite, aŭ illa ha dicite me lo
Ŝi diris tion al mi.
Pro dicer me lo illa debeva telephonar.
Por diri al mi tion, ŝi devis telefoni.
En kombinaĵo de unu simpla persona aŭ refleksa pronomo kun alia antaŭirata de prepozicio, aŭ kun unu substantiva objekto, la simpla pronomo antaŭiras.
illa ha le tempore pro intertener se con illes
illa ha le tempore pro intertener se con su canes.
Ŝi havas la tempon por amuzi sin kun siaj hundoj.
illa ha intertenite se con illes
illa se ha intertenite con illes
Ŝi amuzis sin kun ili.
Qoysiletu (Å vise profilen) 2024 7 22 22:43:08
$72
Rimarku: estas ne distingo inter akuzativaj kaj dativaj formoj de la pronomoj kiel tiu kiu aperas en iuj lingvoj aliaj. Paralela al la angla uzo, la dativo estas klarigita por emfazo aŭ distingigo per la prepozicio a.
Io inviava un telegramma a mi granpatre.
Mi sendis un telegramon al mi avo.
Io lo inviava a mi granpatre.
Mi sendis tion al mia avo.
Io le inviava un telegramma
Mi sendis un telegramon al li.
Io le lo inviava o io lo inviava a illle
Mi sendis tion al li.
$73
La loko de pronomoj en la frazo estas ne fiksita neflekseble. La antaŭirantaj paragrafoj priskribas la normon el kiu la derivado estas prijuĝita per la konsidero de ritmo aŭ emfazo.
Ille ama arachides e illa ama se.
Li amas arakidojn kaj ŝi amas sin.
Io vos crede si vos crede me
Mi kredas vin se vi kredas min.
$74
La rilataj pronomoj estas que kaj qual. La antaŭa estas baze pronomo, dum la posta estas adjektivo.
Le ultime traino que pote portar me ibi a tempore parti in cinque minutas.
La lasta trajno kiu povas porti min tien ĝustatempe ekiros en kvin minutoj.
Ille fuma opium, qual vitio ille ha acquirite durante le guerra.
Li fumas opion, kiun malvirton li akiris dum la milito.
$75
La formo qual antaŭirata de la difinita artikolo le estas pronoma kaj povas esti pluraligata.
Le cavallo e le asino le qual non esseva sellate curreva a velocitate equal.
La ĉevalo kaj la azeno kiu ne estis selita kuris en sama rapideco.
Le cavallo e le asino le quales non esseva sellate......
La ĉevalo kaj la azeno kiuj ne estis selitaj...
$76
La funkcioj de kazoj----kun ambaŭ que kaj qual----estas portataj de la prepozicioj de (por la genetivo) kaj a (por la dativo). Estas unu speciala genitiva relataĵo, cuje "kies", kaj unu formo qui "kiu(n) (indiki personon)" estas uzata nur por personoj kaj nur kiel subjekto aŭ post unu prepozicio.
Le documentos que le spia portava con se esseva multo importante
La dokumentoj kiujn la spiono portis kun si estis tre gravaj.
Le documentos con que le spia escappava esseva multo importante
la dokumentoj kun kiuj la spiono eskapis estis tre gravaj.
Le documentos de que le spia habeva copias esseva multo importante
la dokumentoj de kiuj la spiono havis kopiaĵojn estis tre gravaj.
Le documentos cuje importantia esseva dubitose incriminava le spia
La dokumentoj kies graveco estis dubinda kulpigis la spionon.
Le documentos del quales le spia habeva copias...
La dokumentoj de kiuj la spiono havis kopiaĵojn...
Le documentos, le importantia del quales esseva dubitose...
La dokumentoj, la graveco de kiuj estis dubindaj...
le spia qui portava le documentos esseva habile
La spiono kiu portis la dokumentojn estis kapabla.
le spia que le agente de policia habeva vidite portava con se le plus importante documentos.
la spiono kiu la policano vidis portis kun si la plej gravajn dokumentojn.
le spia de qui le policia habeva establite le identitate...
La spiono de kiu la policanoj estis establintaj la identecon...
le spia cuje identitate le policia habeva establite...
La spiono kies identecon la policanoj estis establintaj...
Rimarku:
Male kontraŭ la angla uzo, estas ne relataj strukturoj sen relataj pronomoj.
"The tabacco you smoke is abominable."
le tabaco que vos fuma es abominabile.
"The onions you ate smell to high heaven."
Le cibollas que tu ha mangiate odora al alte celo.
$77
por la relata pronomo lo que 'kio', rigardu $21 supre.
$78
la indikiloj estas adjektivoj kiuj povas esti uzataj kiel pronomoj. Tial ili kapablas preni formojn kongruantajn en nombro kaj sekso de siaj antaŭirantoj. Pri la finaĵoj, ili ne obeas la modelon de adjektivoj substantivigitaj, nome, -e neŭtrala, -o vira aŭ neŭtrala, -a ina); anstataŭe, ili sekvas la modelon de la triaj personaj pronomoj indikantaj personon, nome -e vira, -a ina, -o neŭtrala.
$79
la indikilo de proksimaĵoj estas iste, ĉi tiu; tiu de malproksimaĵoj ille "tiu".
iste homine e ille femina
ĉi tiu viro kaj tiu ino.
ille homine e iste femina
tiu viro kaj ĉi tiu ino.
iste tabula e ille libro
ĉi tiu tablo kaj tiu libro
ille tabula e iste libro
tiu tablo kaj ĉi tiu libro
iste pais es libere
ĉi tiu lando estas libera
isto es un libere pais
ĉi tiu estas unu libera lando.
iste puera odia illa
ĉi tiu knabino malamas tiun.
Que es isto? que es illo?
kio estas ĉi tiu ? kio estas tiu?
Ille idiota!
Tiu idioto !
istes es mi studentes
ĉi tiuj estas miaj studentoj
istas es mi filias
ĉi tiuj estas miaj filinoj.
Da me ille libros, illos es le mies.
Donu al mi tiujn librojn, Tiuj estas la miaj.
Iste edition es plus complete que ille duo
ĉi tiu redaktaĵo estas pli kompleta ol tiuj du.
Iste edition es plus complete que illos
ĉi tiu redaktaĵo estas pli kompleta ol tiuj.
Io es una de illas qui crede que le matrimonio es sancte
Mi estas unu de tiuj kiuj kredas ke la geedziĝo estas sankta.
Io es uno de illes qui crede...
(viro parolas)
Rimarku:
unu paralela formo de ille estas celle; La du devus ne esti uzataj en la sama teksto.
Rimarku: estas ne distingo inter akuzativaj kaj dativaj formoj de la pronomoj kiel tiu kiu aperas en iuj lingvoj aliaj. Paralela al la angla uzo, la dativo estas klarigita por emfazo aŭ distingigo per la prepozicio a.
Io inviava un telegramma a mi granpatre.
Mi sendis un telegramon al mi avo.
Io lo inviava a mi granpatre.
Mi sendis tion al mia avo.
Io le inviava un telegramma
Mi sendis un telegramon al li.
Io le lo inviava o io lo inviava a illle
Mi sendis tion al li.
$73
La loko de pronomoj en la frazo estas ne fiksita neflekseble. La antaŭirantaj paragrafoj priskribas la normon el kiu la derivado estas prijuĝita per la konsidero de ritmo aŭ emfazo.
Ille ama arachides e illa ama se.
Li amas arakidojn kaj ŝi amas sin.
Io vos crede si vos crede me
Mi kredas vin se vi kredas min.
$74
La rilataj pronomoj estas que kaj qual. La antaŭa estas baze pronomo, dum la posta estas adjektivo.
Le ultime traino que pote portar me ibi a tempore parti in cinque minutas.
La lasta trajno kiu povas porti min tien ĝustatempe ekiros en kvin minutoj.
Ille fuma opium, qual vitio ille ha acquirite durante le guerra.
Li fumas opion, kiun malvirton li akiris dum la milito.
$75
La formo qual antaŭirata de la difinita artikolo le estas pronoma kaj povas esti pluraligata.
Le cavallo e le asino le qual non esseva sellate curreva a velocitate equal.
La ĉevalo kaj la azeno kiu ne estis selita kuris en sama rapideco.
Le cavallo e le asino le quales non esseva sellate......
La ĉevalo kaj la azeno kiuj ne estis selitaj...
$76
La funkcioj de kazoj----kun ambaŭ que kaj qual----estas portataj de la prepozicioj de (por la genetivo) kaj a (por la dativo). Estas unu speciala genitiva relataĵo, cuje "kies", kaj unu formo qui "kiu(n) (indiki personon)" estas uzata nur por personoj kaj nur kiel subjekto aŭ post unu prepozicio.
Le documentos que le spia portava con se esseva multo importante
La dokumentoj kiujn la spiono portis kun si estis tre gravaj.
Le documentos con que le spia escappava esseva multo importante
la dokumentoj kun kiuj la spiono eskapis estis tre gravaj.
Le documentos de que le spia habeva copias esseva multo importante
la dokumentoj de kiuj la spiono havis kopiaĵojn estis tre gravaj.
Le documentos cuje importantia esseva dubitose incriminava le spia
La dokumentoj kies graveco estis dubinda kulpigis la spionon.
Le documentos del quales le spia habeva copias...
La dokumentoj de kiuj la spiono havis kopiaĵojn...
Le documentos, le importantia del quales esseva dubitose...
La dokumentoj, la graveco de kiuj estis dubindaj...
le spia qui portava le documentos esseva habile
La spiono kiu portis la dokumentojn estis kapabla.
le spia que le agente de policia habeva vidite portava con se le plus importante documentos.
la spiono kiu la policano vidis portis kun si la plej gravajn dokumentojn.
le spia de qui le policia habeva establite le identitate...
La spiono de kiu la policanoj estis establintaj la identecon...
le spia cuje identitate le policia habeva establite...
La spiono kies identecon la policanoj estis establintaj...
Rimarku:
Male kontraŭ la angla uzo, estas ne relataj strukturoj sen relataj pronomoj.
"The tabacco you smoke is abominable."
le tabaco que vos fuma es abominabile.
"The onions you ate smell to high heaven."
Le cibollas que tu ha mangiate odora al alte celo.
$77
por la relata pronomo lo que 'kio', rigardu $21 supre.
$78
la indikiloj estas adjektivoj kiuj povas esti uzataj kiel pronomoj. Tial ili kapablas preni formojn kongruantajn en nombro kaj sekso de siaj antaŭirantoj. Pri la finaĵoj, ili ne obeas la modelon de adjektivoj substantivigitaj, nome, -e neŭtrala, -o vira aŭ neŭtrala, -a ina); anstataŭe, ili sekvas la modelon de la triaj personaj pronomoj indikantaj personon, nome -e vira, -a ina, -o neŭtrala.
$79
la indikilo de proksimaĵoj estas iste, ĉi tiu; tiu de malproksimaĵoj ille "tiu".
iste homine e ille femina
ĉi tiu viro kaj tiu ino.
ille homine e iste femina
tiu viro kaj ĉi tiu ino.
iste tabula e ille libro
ĉi tiu tablo kaj tiu libro
ille tabula e iste libro
tiu tablo kaj ĉi tiu libro
iste pais es libere
ĉi tiu lando estas libera
isto es un libere pais
ĉi tiu estas unu libera lando.
iste puera odia illa
ĉi tiu knabino malamas tiun.
Que es isto? que es illo?
kio estas ĉi tiu ? kio estas tiu?
Ille idiota!
Tiu idioto !
istes es mi studentes
ĉi tiuj estas miaj studentoj
istas es mi filias
ĉi tiuj estas miaj filinoj.
Da me ille libros, illos es le mies.
Donu al mi tiujn librojn, Tiuj estas la miaj.
Iste edition es plus complete que ille duo
ĉi tiu redaktaĵo estas pli kompleta ol tiuj du.
Iste edition es plus complete que illos
ĉi tiu redaktaĵo estas pli kompleta ol tiuj.
Io es una de illas qui crede que le matrimonio es sancte
Mi estas unu de tiuj kiuj kredas ke la geedziĝo estas sankta.
Io es uno de illes qui crede...
(viro parolas)
Rimarku:
unu paralela formo de ille estas celle; La du devus ne esti uzataj en la sama teksto.
Qoysiletu (Å vise profilen) 2024 7 22 23:30:29
Verbo
$80
la verbo havas unu infinitivon kaj du participlojn (pasinta kaj nuntempa). Ĝi havas unu imperativon, kaj kvar simplajn tempojn ( nuntempon, pasintecon, futuron, kondiĉon). Ĝi uzas helpaĵojn por formi kompletan aron de kunmetataj tempoj, kaj ankaŭ pasivo. Ĝi havas neniun infleksion personan kaj neniun subjunktivon (tamen rigardu $111 sube). Estas ne helpaĵoj respondaj al la angla "to do" por emfazi kaj demandi. Estas neniuj fiksitaj formoj esprimantaj progresadon (tamen rigardu $94).
$81
La infinitivo finiĝas ĉiam en -r kun unu de la vokaloj a,e,i antaŭirantaj：
crear
krei
rider
rajdi
audir
aŭdi
$82
Pri la formado de infinitivoj ankaŭ de derivaĵoj el ili, vidu $140, 145-150, 153-155, 157.
$83
La infinitivo povas esti uzata kiel substantivo kaj ankaŭ gerundo en la angla lingvo.
Le venir del estate
la venado de la sumero
Vider es creder
Vidi estas kredi.
Le susurrar del motor
La susurado de la motoro
Iste viagiar de un pais al altere es fatigante
Ĉi tia viaĝado el unu lando al la alia estas laciga.
Le ir e venir del clientes
La irado kaj venado de la klientoj
Le faceres del formicas es interessante a observar
La faraĵoj de la formikoj estas interesaj por observi.
Rimarku:
Kiel la ekvivalento de la angla substantivo aŭ kvazaŭ-substantivo en "-ing", la infinitivo aperas kun ĉiuj specoj de prepozicioj en strukturoj respondaj al la anglaj ekzemploj " without going (sen iri), by doing (per fari), before opening (antaŭ malfermi) ktp." Ĉi tiu ankaŭ kovras la tipon "for sewing" (por kudri), kiel en "machine for sewing" (maŝino por kudri), nome, "kudrimaŝino", kaj fine la modelo "of doing" kiel en "capable of doing"(kapablas fari) kaj "we think of doing" (ni pensas pri fari...)
ille le condemnava sin audir su defensa
Ili kulpigis lin sen aŭdi lian defendon.
Per rumper le osso on potera forsan rectificar su gamba
Per rompi la oston oni povus eble rektigi sian kruron.
Post haber passate le suburbios on pote avantiar plus rapidemente
Post esti pasinta la suburbojn oni povas antaŭeniri pli rapide.
Io vole ben humiliar me ante ille usque corriger su grammtica sed non usque pagar su debitas.
Mi volas humiligi min antaŭ li ĝis korektigi lian gramatikon sed ne ĝis pagi liajn ŝuldojn.
Le sala a attender deberea esser equipate de un machina a scriber
La atendĉambro devus esti ekipata de unu skribmaŝino.
Comencia tu studios per arder omne libros
Komencu vian studadon per bruligi ĉiujn librojn.
illa es capace de perder le traino
Ŝi estas kapabla pri maltrafi la trajnon.
Nos pensa ir al theatro
Ni pensas pri iri al la teatro.
On the lack of an equivalent of the English "of" in the last example, see $87 below.
$84
Fore de la frazo la infinitivo ne estas antaŭirata de unu prepozicio responda al la angla "to" kiel en "to go", ktp. Ĉi tiu "to" estas unu speciala angla fenomeno kaj ne devas konfuziĝi kun la uzo de "of" antaŭ unu infinitivo en unu kompleta frazo. Ĉi tie, "to" havas gramatikan funkcion kaj estas bezonata aŭ ekskluzivata kongruante kun specifikaj gramatikaj reguloj kiuj faras nin diri "I need to eat" kun "to" kaj "I need not eat" sen "to". En unu frazo, la ekvivalento de la angla "to" antaŭ la infinitivo estas de aŭ a aŭ pro aŭ neniu kiel distingotaj sube.
$80
la verbo havas unu infinitivon kaj du participlojn (pasinta kaj nuntempa). Ĝi havas unu imperativon, kaj kvar simplajn tempojn ( nuntempon, pasintecon, futuron, kondiĉon). Ĝi uzas helpaĵojn por formi kompletan aron de kunmetataj tempoj, kaj ankaŭ pasivo. Ĝi havas neniun infleksion personan kaj neniun subjunktivon (tamen rigardu $111 sube). Estas ne helpaĵoj respondaj al la angla "to do" por emfazi kaj demandi. Estas neniuj fiksitaj formoj esprimantaj progresadon (tamen rigardu $94).
$81
La infinitivo finiĝas ĉiam en -r kun unu de la vokaloj a,e,i antaŭirantaj：
crear
krei
rider
rajdi
audir
aŭdi
$82
Pri la formado de infinitivoj ankaŭ de derivaĵoj el ili, vidu $140, 145-150, 153-155, 157.
$83
La infinitivo povas esti uzata kiel substantivo kaj ankaŭ gerundo en la angla lingvo.
Le venir del estate
la venado de la sumero
Vider es creder
Vidi estas kredi.
Le susurrar del motor
La susurado de la motoro
Iste viagiar de un pais al altere es fatigante
Ĉi tia viaĝado el unu lando al la alia estas laciga.
Le ir e venir del clientes
La irado kaj venado de la klientoj
Le faceres del formicas es interessante a observar
La faraĵoj de la formikoj estas interesaj por observi.
Rimarku:
Kiel la ekvivalento de la angla substantivo aŭ kvazaŭ-substantivo en "-ing", la infinitivo aperas kun ĉiuj specoj de prepozicioj en strukturoj respondaj al la anglaj ekzemploj " without going (sen iri), by doing (per fari), before opening (antaŭ malfermi) ktp." Ĉi tiu ankaŭ kovras la tipon "for sewing" (por kudri), kiel en "machine for sewing" (maŝino por kudri), nome, "kudrimaŝino", kaj fine la modelo "of doing" kiel en "capable of doing"(kapablas fari) kaj "we think of doing" (ni pensas pri fari...)
ille le condemnava sin audir su defensa
Ili kulpigis lin sen aŭdi lian defendon.
Per rumper le osso on potera forsan rectificar su gamba
Per rompi la oston oni povus eble rektigi sian kruron.
Post haber passate le suburbios on pote avantiar plus rapidemente
Post esti pasinta la suburbojn oni povas antaŭeniri pli rapide.
Io vole ben humiliar me ante ille usque corriger su grammtica sed non usque pagar su debitas.
Mi volas humiligi min antaŭ li ĝis korektigi lian gramatikon sed ne ĝis pagi liajn ŝuldojn.
Le sala a attender deberea esser equipate de un machina a scriber
La atendĉambro devus esti ekipata de unu skribmaŝino.
Comencia tu studios per arder omne libros
Komencu vian studadon per bruligi ĉiujn librojn.
illa es capace de perder le traino
Ŝi estas kapabla pri maltrafi la trajnon.
Nos pensa ir al theatro
Ni pensas pri iri al la teatro.
On the lack of an equivalent of the English "of" in the last example, see $87 below.
$84
Fore de la frazo la infinitivo ne estas antaŭirata de unu prepozicio responda al la angla "to" kiel en "to go", ktp. Ĉi tiu "to" estas unu speciala angla fenomeno kaj ne devas konfuziĝi kun la uzo de "of" antaŭ unu infinitivo en unu kompleta frazo. Ĉi tie, "to" havas gramatikan funkcion kaj estas bezonata aŭ ekskluzivata kongruante kun specifikaj gramatikaj reguloj kiuj faras nin diri "I need to eat" kun "to" kaj "I need not eat" sen "to". En unu frazo, la ekvivalento de la angla "to" antaŭ la infinitivo estas de aŭ a aŭ pro aŭ neniu kiel distingotaj sube.
Qoysiletu (Å vise profilen) 2024 7 25 22:03:24
$85
Le prepozicio a estas uzata kiam la infinitivo ŝajnas reprezenti un celon aŭ post un adjektivo aŭ un verba strukturon.
Nos aspira a realisar nostre ideales.
Ni strebas realigi niajn idealojn.
Iste porta non es facile a aperir
Ĉi tiu pordo ne estas facile malfermi.
$86
La prepozicio pro estas uzata kiam la infinitivo ŝajnas reprezenti un celon samkiel en la angla strukturo "in order to" (por).
Ille venira pro reparar le fenestra
Li venos por repari la fenestron.
Io mangia pro viver, sed quando nos ha globos de patata io vive pro mangiar
Mi manĝas por vivi, sed kiam ni havas globojn de terpomo, mi vivas por manĝi.
$87
Un prepozisio ne bezonas esti uzata kiam la infinitivo povas esti konstruata kiel un substantivo aŭ okupi la lokon de un substantivo. (a) en un ekzemplo kiel estas malfacile promeni sur le sablo, la infinitivo estas la logika subjekto kaj tial la ekvivalento de un substantivo; la diro estas identa kun "promeni sur le sablo estas malfacile". Ĉi tie la infinitivo aperas sen unu antaŭiranta prepozicio: il es difficile vader in le arena aŭ vader in le arena es difficile. Vidu $83 supre. (b) kiam ajn unu transitiva verbo estas sekvata de un dependa infinitivo kiel en "mi planas iri al la kamparo." la ideo kiun ĝi reprezentas povas esti esprimata pli malpli glate per unu substantivo, kiel en "mi planas vojaĝi al la kamparo" Io plana vader al campania. Tial post unu transitiva verbo la dependa infinitivo ne estas enkondukata de la prepozicio.
In van io ha tentate convincer le
Vane mi provis konvinki lin.
il es facile rider con le ridentes e difficile plorar con le plorantes
Estas facile ridi kun la ridantoj kaj malfacile plori kun le plorantoj.
il es un grande privilegio esser inter vos iste vespere
Estas unu granda privilegio esti inter vi ĉi tiu vespere.
Nos intende ameliorar nostre methodos de agricultura
Ni intencas plibonigi niajn metodojn de terkulturo.
Ille diceva que su soror sperava revider nos
Li diris ke lia fratino esperis revidi nin.
Illa time esser sol con le patiente
Ŝi timas esti sole kun la malsanulo.
$88
Unu prepozicio antaŭ la infinitivo ne povas esti uzata (a) post strukturoj kun voler, poter, deber, soler kaj (b) post strukturoj kun lassar, facer ankaŭ vider, audir kaj aliaj sencoj kiam ili havas unu objekton kiu estas samtempe la subjekto de la sekvanta infinitivo, kiel en "mi vidas lin veni."
Io volerea dormir sed illa debe dansar
Mi ŝatus dormi sed ŝi devas danci
illa crede que illa pote cantar
Ŝi kredas ke ŝi povas kanti
Le matre faceva le doctor venir
le matre faceva venir le doctor
La patrino igis le kuraciston veni.
Io senti le nausea montar
Mi sentas la naŭzon supreniri.
Io audi le venir
Io le audi venir
Mi aŭdis lin veni.
Rimarku: En la diro, io face le studente acceptar mi consilio "mi igas la studentojn akcepti mian konsilon", la substantivoj povas nature esti anstataŭata de pronomoj por generi la plisimplan formon, io le face acceptar lo "mi igas lin akcepti tion." Lokige la posta diro devas esti bazo por la du asertaĵoj,"mi igas lin akcepti" (mi pelas lin akcepti) kaj "mi igas akcepti tion" (nome, mi pelas onin ĝeneralan akcepti tion). Fakte la formoj io le face acceptar kaj io face acceptar lo estas korektaj, kvankam la dua ne povus aperi en la Angla kiel "i make accept it" (mi igas akcepti tion) tamen kiel "I make it accepted"(mi igas tion akceptita) aŭ "I cause it to be accepted" (mi kaŭzas tion akceptita). Similaj ekzemploj estas:
Illa me faceva vender le can
Ŝi igis min vendi la hundon.
Illa faceva vender le can
Ŝi igis le hundon vendita.
Io videva le infantes occider le ave
Mi vidis la infanojn mortigi la birdon
Io les videva occider lo
Mi vidis ilin mortigi tion.
io videva occider lo
Mi vidis tion esti mortigita.
$89
La neŭtrala prepozicio uzata kun la infinitivo estas de
io es felice de revider vos
Mi estas ĝoja revidi vin.
Le necessitate de ganiar plus es clar
La neceseco de gajni pli estas klare.
Ille se effortia de mitter le motor in motion
Li klopodas starti la motoron.
$90
Rimarku:
La Anglaj strukturoj de la tipo "I want him to come"(mi volas lin veni) povas nur esti esprimata kiel "I want that he come" (Mi volas ke li venu), io vole que ille veni. La Anglaj strukturoj kiel "I had the pleasure of seeing her" (mi havas la plezuron pri vidi ŝin), estas ĉiam esprimata kiel "I had the pleasure to see her" Io habeva le placer de vider la.
$91
La infinitivo estas uzata esprimi ĝeneralajn ordonojn, malpermesojn, ktp.
Non fumar! Ne fumu!
Non sputar super le solo! Ne sputu sur la grundon!
Tener se al dextra! Restadu al la dekstro(flanko) !
$92
La infinitivo estas uzata post interrogativaj partikloj en kongrueco kun la angla modelo, "I don't know what to do".
io non sape que facer Mi ne scias kion fari.
Il es difficile decider se ubi vader Estas malfacile decidi kien iri.
Que creder nunc? Kion kredi nun?
Nos non sapeva qual pisce prender primo. Ni ne sciis kiun fiŝon preni unue.
$93
La nuntempaj partikloj finiĝas en -nte kiu estas aldonata al la infinitivo sen le finaĵo -r, kaj rimarku, ŝanĝu le -ir al iente
crear-->> creante krei-->> kreanta
vider-->>vidente vidi-->>vidanta
audir-->>audiente aŭdi-->>aŭdanta
Rimarku:
La sekvantaj nuntempaj partikloj havas -iente kiel la preferita formo kvankam la respondaj infinitivoj finiĝas en -er: capiente kaj ĉiuj kunmetataĵoj de -cipiente, faciente kaj ĉiuj kunmetataĵoj en -ficiente, ĉiuj kunmetataĵoj de -jiciente, sapiente, kaj ĉiuj kunmetataĵoj de -spiciente. Ĝuste pro ke la sufikso -antia kaj ĝiaj variantoj entia, ientia estas derivataj el la nuntempaj participlaj formoj, ĉiu verbo havanta unu nuntempan partiklon finiĝantan en -iente povas generi unu substantivon en -ientia, ktp.
$94
La nuntempa partiklo estas un adjjektivo kaj tiel kunhavas ĉiujn trajtojn kun aliaj adjektivoj. Vidu $32-39, 41 supre kaj $152 sube.
Rimarku: la nuntempa partiklo ne havas funkcion en la verba paradigmo, ĉar estas ne fiksita progresivo responda al la angla "I am buying" ktp. Tamen frazoj kiel "A dead dog cannot be living" povas esti tradukata laŭvorte ĉar ili havas signifon.
Un can morte non pote esser vivente
Unu hundo mortinta ne povas esti vivanta.
Le climate de Alaska va deveniente plus benigne
La klimato de Alaska iĝadas pli (kaj pli) milda.
Minnehaha significa "aqua ridente"
Minehaha signifas "akva ridanta"
transversante le oceano, io habeva un placente aventura
Transirante le oceanon, mi havis un plaĉan aventuron.
Duo passantes videva le accidente
Du passantoj vidis la akcidenton
Essente surveliate per le policia, ille non osava mover se
Estante superrigardata de la policano, li ne kuraĝis movi sin.
$95
La pasinta partiklo finiĝas en -te kiu estas aldonata al la infinitivo, seniginte le finaĵon -r, kun la aldona leĝo ke unu antaŭiranta -e- ŝanĝiĝas al -i-.
crear: create
vider: vidite
audir: audite
Rimarku: Pasintaj partikloj estas akcentita regule sur la vokalo antaŭ la ultima konsonanto. En unu ekvivalenta sistemo, vidu piednoton de $148 sube.
Le prepozicio a estas uzata kiam la infinitivo ŝajnas reprezenti un celon aŭ post un adjektivo aŭ un verba strukturon.
Nos aspira a realisar nostre ideales.
Ni strebas realigi niajn idealojn.
Iste porta non es facile a aperir
Ĉi tiu pordo ne estas facile malfermi.
$86
La prepozicio pro estas uzata kiam la infinitivo ŝajnas reprezenti un celon samkiel en la angla strukturo "in order to" (por).
Ille venira pro reparar le fenestra
Li venos por repari la fenestron.
Io mangia pro viver, sed quando nos ha globos de patata io vive pro mangiar
Mi manĝas por vivi, sed kiam ni havas globojn de terpomo, mi vivas por manĝi.
$87
Un prepozisio ne bezonas esti uzata kiam la infinitivo povas esti konstruata kiel un substantivo aŭ okupi la lokon de un substantivo. (a) en un ekzemplo kiel estas malfacile promeni sur le sablo, la infinitivo estas la logika subjekto kaj tial la ekvivalento de un substantivo; la diro estas identa kun "promeni sur le sablo estas malfacile". Ĉi tie la infinitivo aperas sen unu antaŭiranta prepozicio: il es difficile vader in le arena aŭ vader in le arena es difficile. Vidu $83 supre. (b) kiam ajn unu transitiva verbo estas sekvata de un dependa infinitivo kiel en "mi planas iri al la kamparo." la ideo kiun ĝi reprezentas povas esti esprimata pli malpli glate per unu substantivo, kiel en "mi planas vojaĝi al la kamparo" Io plana vader al campania. Tial post unu transitiva verbo la dependa infinitivo ne estas enkondukata de la prepozicio.
In van io ha tentate convincer le
Vane mi provis konvinki lin.
il es facile rider con le ridentes e difficile plorar con le plorantes
Estas facile ridi kun la ridantoj kaj malfacile plori kun le plorantoj.
il es un grande privilegio esser inter vos iste vespere
Estas unu granda privilegio esti inter vi ĉi tiu vespere.
Nos intende ameliorar nostre methodos de agricultura
Ni intencas plibonigi niajn metodojn de terkulturo.
Ille diceva que su soror sperava revider nos
Li diris ke lia fratino esperis revidi nin.
Illa time esser sol con le patiente
Ŝi timas esti sole kun la malsanulo.
$88
Unu prepozicio antaŭ la infinitivo ne povas esti uzata (a) post strukturoj kun voler, poter, deber, soler kaj (b) post strukturoj kun lassar, facer ankaŭ vider, audir kaj aliaj sencoj kiam ili havas unu objekton kiu estas samtempe la subjekto de la sekvanta infinitivo, kiel en "mi vidas lin veni."
Io volerea dormir sed illa debe dansar
Mi ŝatus dormi sed ŝi devas danci
illa crede que illa pote cantar
Ŝi kredas ke ŝi povas kanti
Le matre faceva le doctor venir
le matre faceva venir le doctor
La patrino igis le kuraciston veni.
Io senti le nausea montar
Mi sentas la naŭzon supreniri.
Io audi le venir
Io le audi venir
Mi aŭdis lin veni.
Rimarku: En la diro, io face le studente acceptar mi consilio "mi igas la studentojn akcepti mian konsilon", la substantivoj povas nature esti anstataŭata de pronomoj por generi la plisimplan formon, io le face acceptar lo "mi igas lin akcepti tion." Lokige la posta diro devas esti bazo por la du asertaĵoj,"mi igas lin akcepti" (mi pelas lin akcepti) kaj "mi igas akcepti tion" (nome, mi pelas onin ĝeneralan akcepti tion). Fakte la formoj io le face acceptar kaj io face acceptar lo estas korektaj, kvankam la dua ne povus aperi en la Angla kiel "i make accept it" (mi igas akcepti tion) tamen kiel "I make it accepted"(mi igas tion akceptita) aŭ "I cause it to be accepted" (mi kaŭzas tion akceptita). Similaj ekzemploj estas:
Illa me faceva vender le can
Ŝi igis min vendi la hundon.
Illa faceva vender le can
Ŝi igis le hundon vendita.
Io videva le infantes occider le ave
Mi vidis la infanojn mortigi la birdon
Io les videva occider lo
Mi vidis ilin mortigi tion.
io videva occider lo
Mi vidis tion esti mortigita.
$89
La neŭtrala prepozicio uzata kun la infinitivo estas de
io es felice de revider vos
Mi estas ĝoja revidi vin.
Le necessitate de ganiar plus es clar
La neceseco de gajni pli estas klare.
Ille se effortia de mitter le motor in motion
Li klopodas starti la motoron.
$90
Rimarku:
La Anglaj strukturoj de la tipo "I want him to come"(mi volas lin veni) povas nur esti esprimata kiel "I want that he come" (Mi volas ke li venu), io vole que ille veni. La Anglaj strukturoj kiel "I had the pleasure of seeing her" (mi havas la plezuron pri vidi ŝin), estas ĉiam esprimata kiel "I had the pleasure to see her" Io habeva le placer de vider la.
$91
La infinitivo estas uzata esprimi ĝeneralajn ordonojn, malpermesojn, ktp.
Non fumar! Ne fumu!
Non sputar super le solo! Ne sputu sur la grundon!
Tener se al dextra! Restadu al la dekstro(flanko) !
$92
La infinitivo estas uzata post interrogativaj partikloj en kongrueco kun la angla modelo, "I don't know what to do".
io non sape que facer Mi ne scias kion fari.
Il es difficile decider se ubi vader Estas malfacile decidi kien iri.
Que creder nunc? Kion kredi nun?
Nos non sapeva qual pisce prender primo. Ni ne sciis kiun fiŝon preni unue.
$93
La nuntempaj partikloj finiĝas en -nte kiu estas aldonata al la infinitivo sen le finaĵo -r, kaj rimarku, ŝanĝu le -ir al iente
crear-->> creante krei-->> kreanta
vider-->>vidente vidi-->>vidanta
audir-->>audiente aŭdi-->>aŭdanta
Rimarku:
La sekvantaj nuntempaj partikloj havas -iente kiel la preferita formo kvankam la respondaj infinitivoj finiĝas en -er: capiente kaj ĉiuj kunmetataĵoj de -cipiente, faciente kaj ĉiuj kunmetataĵoj en -ficiente, ĉiuj kunmetataĵoj de -jiciente, sapiente, kaj ĉiuj kunmetataĵoj de -spiciente. Ĝuste pro ke la sufikso -antia kaj ĝiaj variantoj entia, ientia estas derivataj el la nuntempaj participlaj formoj, ĉiu verbo havanta unu nuntempan partiklon finiĝantan en -iente povas generi unu substantivon en -ientia, ktp.
$94
La nuntempa partiklo estas un adjjektivo kaj tiel kunhavas ĉiujn trajtojn kun aliaj adjektivoj. Vidu $32-39, 41 supre kaj $152 sube.
Rimarku: la nuntempa partiklo ne havas funkcion en la verba paradigmo, ĉar estas ne fiksita progresivo responda al la angla "I am buying" ktp. Tamen frazoj kiel "A dead dog cannot be living" povas esti tradukata laŭvorte ĉar ili havas signifon.
Un can morte non pote esser vivente
Unu hundo mortinta ne povas esti vivanta.
Le climate de Alaska va deveniente plus benigne
La klimato de Alaska iĝadas pli (kaj pli) milda.
Minnehaha significa "aqua ridente"
Minehaha signifas "akva ridanta"
transversante le oceano, io habeva un placente aventura
Transirante le oceanon, mi havis un plaĉan aventuron.
Duo passantes videva le accidente
Du passantoj vidis la akcidenton
Essente surveliate per le policia, ille non osava mover se
Estante superrigardata de la policano, li ne kuraĝis movi sin.
$95
La pasinta partiklo finiĝas en -te kiu estas aldonata al la infinitivo, seniginte le finaĵon -r, kun la aldona leĝo ke unu antaŭiranta -e- ŝanĝiĝas al -i-.
crear: create
vider: vidite
audir: audite
Rimarku: Pasintaj partikloj estas akcentita regule sur la vokalo antaŭ la ultima konsonanto. En unu ekvivalenta sistemo, vidu piednoton de $148 sube.