De rol-uitgang N noemt men de accusatief-uitgang of gewoonweg de accusatief. Hij kan toegevoegd worden als uitgang van verschillende soorten woorden:

• zelfstandige naamwoorden: domo → domon, hundo → hundon, virino → virinon, seĝoj → seĝojn, ekskursoj → ekskursojn
• bijvoeglijke naamwoorden: ruĝa → ruĝan, granda → grandan, virina → virinan, verdaj → verdajn, knabaj → knabajn
• persoonlijke voornaamwoorden: mi → min, ĝi → ĝin, ili → ilin, oni → onin, si → sin
• tabelwoorden op U, O, en A: kiu → kiun, iu → iun, ĉiuj → ĉiujn, kio → kion, ĉio → ĉion, ia → ian, nenia → nenian, tiaj → tiajn
• plaatsbepalende bijwoorden en plaatsbepalende tabelwoorden op E: hejme → hejmen, tie → tien, ie → ien

De N-uitgang volgt altijd op een eventuele J-uitgang: domojn, hundojn, virinojn, ruĝajn, grandajn, virinajn, kiujn, kiajn.

Als een zelfstandig naamwoord de N-uitgang heeft, dan moeten ook alle bijvoeglijke naamwoorden en tabelwoorden op U en A die een epitheton zijn van dit zelfstandig naamwoord, de N-uitgang hebben:

Een bepaling van gesteldheid mag echter geen N-uitgang krijgen: Mi refarbis la flavajn seĝojn blankaj.

De N-uitgang kan wijzen op:

• een (lijdend) voorwerp
• een meeteenheid
• een tijdstip
• een richting
• andere betekenissen

Lijdend voorwerp

Het "lijdend voorwerp" (of "voorwerp" of "object" of "accusatief-object") is datgene, dat rechtstreeks wordt getroffen door de handeling. Dit voorwerp wordt aangegeven met de accusatief-uitgang (de N-uitgang). Dit maakt het mogelijk, verschillende woordvolgordes te gebruiken.

Elk van de volgende zinnen heeft in principe dezelfde betekenis: kato mordas hundon; kato hundon mordas; mordas kato hundon; mordas hundon kato; hundon kato mordas; hundon mordas kato (telkens is het de kat, die bijt, terwijl de hond het bijten ondergaat). Dankzij de N-uitgang zijn alle zes varianten, die dezelfde betekenis hebben, goed te begrijpen. De woordorde is slechts een zaak van stijl of smaak.

Mi amas vin; mi vin amas; vin mi amas; vin amas mi; amas mi vin; amas vin mi. Alle zes varianten hebben dezelfde basisbetekenis: de handeling amas (hou van) wordt uitgevoerd door "mi", en "vi' is het voorwerp van de handeling.

Een zin met een (lijdend) voorwerp kan men omvormen tot een passieve zin. Het voorwerp wordt dan onderwerp.

Esti en gelijkaardige werkwoorden zijn geen handelingen, die gericht zijn naar iets. Een zinsdeel, dat verband houdt met esti, is geen voorwerp, maar een gezegde, dat nooit een N-uitgang heeft: Tio estas tri seĝoj. = "Dat zijn drie stoelen." Mi estas kuracisto. = "Ik ben dokter." Ŝi fariĝis doktoro. = "Zij werd dokter." Mia patro nomiĝas Karlo. = "Mijn vader heet Karel."

Het onderwerp van een zin kan ook na het gezegde staan

Meeteenheid

Bepalingen van meeteenheid en bijvoegsels hebben dikwijls een N-uitgang.

Tijdsduur

Een N-uitgang bij een tijdsbepalende uitdrukking kan wijzen op een tijdsperiode, tijdsduur of frequentie. Dergelijke uitdrukkingen vormen een antwoord op één van volgende vragen: hoe lang?, (gedurende) welke periode?, hoe dikwijls? en dergelijke.

Meestal zegt een tijdsbepalend N-zinsdeel iets over een werkwoord:

Een tijdsbepalend N-zinsdeel kan ook een bijvoegsel zijn bij een bijvoeglijk naamwoord of bijwoord:

Een zinsdeel met N dat een tijdsduur aangeeft kan ook samenwerken met een tijdsaanduidende post-bepaling of een tijdsaanduidende antaŭ-bepaling en zo samen de tijd aangeven: Du tagojn post tio ŝi forveturis Norvegujon. Pasis du tagoj post "tio".

Diverse aanduidingen van meeteenheid

Andere meeteenheden worden op exact dezelfde manier behandeld als een tijdsduur. Het betreft hier aanduidingen van lengte, hoogte, breedte, afstand, diepte, gewicht, kost enz.... Zij vormen een antwoord op de vragen hoeveel?, welk aantal?, hoe ver?, hoe lang?, hoe hoog?, hoe diep?, hoe zwaar? en dergelijke:

Meeteenheid zonder rolkenmerk

Een hoeveelheid kan ook voorkomen in een zinsdeel met een rol die geen rolkenmerk (N) moet krijgen: Dek jaroj estas tre longa tempo. Dek jaroj is hier het onderwerp. Pasis du tagoj. Du tagoj is het onderwerp.

Tijdstip

Een zinsdeel met een N-uitgang kan een bepaling zijn, die een tijdstip aangeeft. Een dergelijke N-bepaling vormt een antwoord op de vragen: wanneer?, op welke datum?, op welke dag?, in welk jaar?, welke keer? en dergelijke. Men kan zeggen, dat zo'n N-uitgang, een tijdsbepalend voorzetsel vervangt, gewoonlijk en:

Bij namen van weekdagen, geeft het zelfstandig naamwoord in de accusatief een exact gekende dag aan: dimanĉon = "op een bepaalde gekende zondag", zelfs als men la niet gebruikt. De bijwoordelijke vorm van een dergelijke dagbenaming wijst er normaal op, dat het in het algemeen gaat over dergelijke dagen: dimanĉe = "op zondagen, elke zondag": Ik zal maandag 30 augustus aankomen in Lyon.

In tijdsaanduidingen moet men je gebruiken, vooral als het woord horo wordt weggelaten, om te vermijden dat tijd wordt verward met datum:

Tijdstip zonder rolkenmerk

Een tijdstip kan ook voorkomen in een functie, die geen rolkenmerk (accusatief-N) moet krijgen: Hodiaŭ estas sabato, kaj morgaŭ estos dimanĉo. Sabato kaj dimanĉo zijn onderwerp.

Richting

N-bepalingen en N-bijvoegsels kunnen een richting aangeven. In dat geval geven ze een antwoord op de vragen naar welke plaats?, in welke richting? en dergelijke.

Op zichzelf staande N-uitgang

De alleenstaande richtings-N gebruikt men alleen wanneer het gaat over een beweging naar het binnenste van iets. Men zegt niet iri muron, iri kuraciston, maar iri al muro, al kuracisto. Men gebruikt de alleenstaande richtings-N inderdaad bijna uitsluitend bij plaatsnamen (vooral bij namen van steden).

N met en, sur en sub

Een richtings-N(-uitgang) komt meestal voor met en, sur en sub, de drie belangrijkste plaatsbepalende voorzetsels. Wanneer en, sur en sub alleen maar een positie aangeven, gebruikt men ze zonder de N-uitgang. Maar als men wil tonen, dat iets beweegt naar die plaats, moet men het object aanvullen met een rolkenmerk, dat de richting aangeef. Theoretisch zou men al kunnen gebruiken: (al en, al sur, al sub), maar in de praktijk gebruikt men altijd de N-uitgang:

Bij andere plaatsbepalende voorzetsels dan en, sur en sub gebruikt men dikwijls geen richtings-N, maar kan de kontekst uitwijzen dat het om een richting gaat. Maar men mag een richtings-N gebruiken bij die andere voorzetsels, als dit de zin kan verduidelijken:

In bepaalde gevallen is het normaal om geen richtings-N te gebruiken, want de echte bedoeling is een verzwegen uitdrukking. Die uitdrukking zou een N-uitgang hebben, moest men ze schrijven:

Maar het zou niet fout zijn als men zegt sub la kverkon en antaŭ min, want ook deze uitdrukkingen kunnen beschouwd worden als een doel in die zinnen.

Plaatsbepalende voorzetsels worden dikwijls in figuurlijke zin gebruikt. Een abstract iets, dat strict gezien geen plaats aangeeft, wordt als een plaats voorgesteld. Ook dan mag men een richtings-N gebruiken om een figuurlijke richting aan te geven, bv. Mi ŝanĝos ilian malĝojon en ĝojon.

Enkele voorzetsels geven uit zichzelf een richting aan: al, ĝis, el kaj de. Deze voorzetsels geven nooit een positie aan. Na deze voorzetsels mag men geen N-uitgang gebruiken: al la urbo, ĝis la fino, el la lernejo, de la komenco.

N na plaatsbepalende bijwoorden

Men kan de N-uitgang ook toevoegen aan plaatsbepalende bijwoorden met een E-uitgang, en aan plaatsbepalende tabelwoorden om een richting naar één of andere plaats aan te geven:

N voor andere betekenissen

N-bepalingen en N-bijvoegsels geven meestal een meeteenheid, tijdstip of richting aan, maar een enkele keer speelt een dergelijk N-zinsdeel een (andere) rol, waarvoor men normaal gezien een voorzetsel gebruikt:

In theorie kan men een voorzetsel altijd vervangen door een -N, als de betekenis van de zin duidelijk blijft. Opvallend dikwijls gebruikt men N i.p.v. je. Voor de duidelijkheid gebruikt men de N nooit voor voorzetsels die een 'af'-beweging uitdrukken zoals de en el, want N zelf is een rolkenmerk voor de 'naar'-beweging. Een zeldzame keer komt men zinnen tegen zoals: Ili eliris la buson. In dit geval is de N-uitgang een (lijdend) voorwerp-N: de bus is het voorwerp van de handeling "eliri". Veel duidelijker, en dus ook aan te raden, is: Ili eliris el la buso.

De accusatief en eigennamen

Bij volledig naar E-o vertaalde eigennamen gebruikt men de accusatief geheel volgens de hiervoor getoonde regels:

Niet naar E-o vertaalde eigennamen kunnen voorkomen zonder O-uitgang. Bij dergelijke namen mag men ook de N-uitgang weglaten, zelfs als de rol in de zin eigenlijk een dergelijke uitgang vereist:

Als zo'n eigennaam een N-uitgang kan krijgen (als het eindigt met een klinker), dan kan men natuurlijk zo'n uitgang toevoegen. Men kan ook een O-uitgang geven aan een vreemde naam. Als men een O-uitgang gebruikt, moet men ook de N-uitgang gebruiken, als de functie in de zin dit vereist. Men kan er ook een titel of een gelijkaardige uitdrukking voor plaatsen, die een N-uitgang kan krijgen: