KI- پرسشی
چه - سوالات ساخته میشوند به وسیله لغات جدولی چه. لغت چه- سوال، اطلاعاتی که شما به دنبال آن هستید نمایندگی میکند.
لغت چه - سوال معمولا در ابتدای جمله قرار میگیرد:
- Kion vi volas? — Mi volas manĝon! - چه میخواهی ? — من غذا میخواهم !
- Kian manĝon vi deziras? — Mi deziras malmultekostan manĝon! - چگونه غذایی میخواهی? — من غذای ارزان میخواهم
- Kiel vi fartas? — Mi fartas bone! - حال شما چطور است? — خوبم!
- Kiom da pomoj vi havas? — Mi havas du kilogramojn da pomoj! - شما چقدر سیب دارید? — من دو کیلوگرم سیب دارم!
- Kies estas tiu aŭto? — Ĝi apartenas al Anno! Ĝi estas de Anno! Ĝi estas ŝia! - آن خودرو مال کیست? — آن متعلق به آنا است! آن مال آنا است! آن مال اوست.
- Kiam do? — Morgaŭ! - پس کی? — فردا!
از چه- لغت‌ها همچنین در زیرجمله‌های سوالی استفاده میشود: Ŝi demandis, kion mi volas.
آیا واژه سوالی، کلمه پرسشی
کلمه سوالی آیا-، توسط واژه سوالی ĉu ساخته میشود. واژه پرسشی Ĉu- تایید درستی تمام جمله را جستجو میکند. پاسخ به طور معمول یا jes یا ne است.
آیا معمولا در ابتدای جمله سوالی قرار میگیرد:
- Ĉu vi komprenas min? — Jes, mi komprenas vin! Ne, mi ne komprenas vin! - آیا مرا می‌فهمی? — بله, می فهمم ترا! نه، ترا نمی‌فهمم!
- Ĉu vi estas Kanadano? — Jes, mi estas Kanadano! Ne, mi ne estas Kanadano! - آیا کانادایی هستی ? — بله، من کانادایی هستم! نه, من کانادایی نیستم!
- Ĉu li? — Jes, li! - آیا او؟- بله، او.
- Ĉu ĝi estas taŭga? — Jes, (ĝi) estas! - آیا آن مناسب است؟ - بله، (آن) هست!
آیا-سوال همچنین می تواند سوال گزینه‌‌ای باشد. در آن صورت پاسخ معمولا انتخابی بین گزینه‌های مختلف است :
- Ĉu vi volas kafon aŭ teon? — Mi volas kafon! Mi volas teon! Mi volas nek kafon, nek teon! Mi volas kaj kafon, kaj teon! - آیا شما قهوه میخواهید یا چای؟ من قهوه میخواهم! من چای میخواهم! من نه قهوه، و نه چای میخواهم! من هم قهوه و هم چای میخواهم!
- Ĉu li aŭ ŝi? — Ŝi! Li! Iu ajn el ili! Neniu el ili! Ambaŭ! - آیا او (پسر یا دختر)? — دختر ! پسر ! یکی از آنها! هیچکدامشان! هر دو!
واژگان پاسخی
برای پاسخ دادن به آیا-سوالها می‌توان به سادگی جمله‌ای را بیان کرد(کامل یا کوتاه شده)، که پاسخ را به سوال میدهد:
- Ĉu vi amas min? — Mi amas vin! - آیا مرا دوست داری? — من دوستت دارم!
- Kaj ĉu vi longe lernis? — Ho, mi lernis ne malpli ol tri jarojn. - و آیا مدت طولانی یاد گرفتی ؟ — اوه, من نه کمتر از سه سال یاد ( بیش از سه سال) گرفتم
ولی معمولا از کلمات پاسخی استفاده میشود بلهو نه. آنگونه پاسخ به خودی خودمانند پاسخ کامل است. با وجود این، بیشتر اوقات پس از لغت پاسخی، جمله کامل پاسخ یا بخشی از آنگونه جمله برای روشنی بیشتر آورده میشود.
Jes
لغت پاسخی بله میدهد مثبت پاسخ:
- — Ĉu vi volas kafon? — Jes! (= Mi volas kafon.) - — آیا شما قهوه میخواهی؟? — بله! (= من قهوه میخواهم.)
- — Ĉu vi ion deziras? — Jes! (= Mi ion deziras.) - —آیا چیزی میخواهید? — بله! (= من چیزی میخواهم .)
-
Ĉu la Universala Kongreso estos en Eŭropo ĉi-jare? — Mi pensas, ke jes! = Mi pensas, ke ĝi ja estos en Eŭropo ĉi-jare! - آیا کنگره جهانی امسال در اروپا خواهد بود? — فکر میکنم ، که بله! = فکر میکنم ، که آن امسال در اروپا خواهد بود!
کلمه پاسخ بله جایگزین کل زیرجمله پاسخ میشود ( بجز شروع که ).
استفاده نکنید از بله در داخل جمله برای تاکید بر واقعی بودن چیزی. برای آن استفاده کنیداز واژه واقعا. نگویید : Tiu ĉi suko ne estas dolĉa, dum tiu alia jes estas. بگویید: این آبمیوه شیرین نیست، در حالیکه آن دیگری واقعا ( شیرین) است.
Ne
لغت پاسخی نه میدهد منفی پاسخ:
- — Ĉu vi volas kafon? — Ne! (= Mi ne volas kafon.) - — آیا قهوه میخواهی? — نه ! (= من قهوه نمیخواهم.)
- — Ĉu vi ion deziras? — Ne! (= Mi nenion deziras.) - — آیا چیزی میخواهی? — نه! (= من چیزی نمیخواهم.)
- Ĉu li estas blondulo aŭ brunulo? — Ne, pli kaŝtanhara. = Li estas nek blondulo nek brunulo, li estas pli kaŝtanhara. - آیا او (مرد) فردی بلوند است یا قهوه‌ای? — نه ، بیشتر بلوطی رنگ. = او (مرد) نه بلونداست نه قهوه‌ای، او بیشتر بلوطی است.
- Ha, ĉu efektive la malgranda Kay mortis? La rozoj estis sub la tero, kaj ili diras, ke ne! = ...ili diras, ke li ne mortis. - ها، آیا واقعا کای کوچک مرد؟ رزها زیر زمین بودند، و آنها میگویند که نه! = ...آنها میگویند ، که او نمرده.
در مورد اختلاف بین نه به عنوان کلمه نفی‌‌‌کننده در جمله , و نهبه عنوان کلمه پاسخ، دقت کنید:
-
Ne venu ĉi tien! = Mi volas, ke vi ne venu ĉi tien. - نیا این طرف! = من میخواهم، که شما نیایی این طرف.
نه مسند جمله را منفی میکند .
-
Ne, venu ĉi tien! = Ne! Mi ja volas, ke vi venu ĉi tien. - نه ، بیا اینجا = نه !من واقعا میخواهم تو بیایی اینجا.
نه کلمه پاسخ است ، و بخودی خود کمابیش نقش جمله کامل را ایفا میکند.
اگر بلافاصله پس از پاسخ نه عبارتی میاید که با فعل آغاز میشود، فرد باید با فاصله زمانی واضح پس از نه شروع به صحبت کند تا از سوء تفاهم جلوگیری شود.
Jes و Ne در مورد پرسشهای منفی
دو روش برای استفاده از لغات پاسخی به سوالات منفی وجود دارد. یک سیستم بیشتر مرسوم است در زبانهای غربی، دیگری بیشتر در زبانهای شرقی مرسوم است. به همین دلیل می‌توان صحبت کرد در مورد استفاده غربی و شرقی , ولی در واقع در بسیاری کشورها و زبانها، هر دو سیستم به صورت موازی وجود دارند. همچنین در اسپرانتو هر دو سیستم وجود دارند. زامنهوف بیشتر اوقات از بلهو نه بر اساس سیستم غربی استفاده کرد، ولی چندین بار هم از سیستم شرقی استفاده کرده‌است.
سیستم غربی
در سیستم شرقی بله جمله مثبت را نمایندگی میکند و نه جمله پاسخی منفی را نمایندگی میکند. جمله پاسخی منفی جمله‌ای است با لغت نفی (نه یا هیچ چیز-لغت) در قسمت اصلی جمله. در سیستم شرقی، معنای لغت پاسخی ، مستقل از شکل سوال است.اگر سوال منفی است، شخص با همان لغت پاسخی، پاسخ میدهد که اگر جمله فاقد لغت نفی بود. تنها شکل آن جمله پاسخی که لغت پاسخی را نمایندگی میکند، مهم است
-
Ĉu vi volas kafon?
- آیا قهوه میخواهی ؟( سوال مثبت )
- — Jes! (= Mi volas kafon.) - — بله! (= من قهوه میخواهم .)
- — Ne! (= Mi ne volas kafon.) - — نه! (= من قهوه نمیخواهم.)
-
Ĉu vi ne volas kafon?
- آیا قهوه نمیخواهی?(سوال منفی)
- — Jes! (= Mi volas kafon.) - — بله! (= من قهوه میخواهم .)
- — Ne! (= Mi ne volas kafon.) - — نه! (= من قهوه نمیخواهم.)
-
Ĉu vi nenion deziras?
- آیا هیچ چیزی نمیخواهی ؟
- — Jes! (= Mi ja deziras ion.) - — بله! (= من واقعا چیزی میخواهم.)
- — Ne! (= Mi deziras nenion.) - — نه ! (= من چیزی نمیخواهم.)
برای پاسخ دادن (بر اساس سیستم غربی) مثبت به سوال منفی ، می‌توان از پاسخ تاکیدی هم استفاده کردبله واقعا! = بله, آنگونه است واقعا! (یا به طور مشابه): آیا نمیخواهی قهوه سرد بنوشی ? — بله واقعا! (= بله, من واقعا میخواهم آنرا بنوشم.) بعضی‌ها استفاده میکنند از با وجود این به جای بله واقعا.
سیستم شرقی
در سیستم شرقی بله دقیقا آنچه را که در سوال وجود دارد، تایید میکند ، و نه کل جمله سوالی را نفی میکند. در آن سیستم بلهو نه نقش سوالات نفی را عوض میکنند:
-
Ĉu vi volas kafon?
- آیا قهوه میخواهی ؟( سوال مثبت )
- — Jes! (= Mi volas kafon.) - — بله! (= من قهوه میخواهم .)
- — Ne! (= Mi ne volas kafon.) - — نه! (= من قهوه نمیخواهم.)
-
Ĉu vi ne volas kafon?
- آیا قهوه نمیخواهی?(سوال منفی)
- — Jes! (= Mi ne volas kafon.) - — بله! (= من قهوه نمیخواهم.)
- — Ne! (= Mi ja volas kafon.) - — نه! (= من واقعا قهوه میخواهم.)
-
Ĉu vi nenion deziras?
- آیا هیچ چیزی نمیخواهی ؟
- — Jes, mi nenion deziras. - - بله ، من هیچی نمیخواهم.
- — Ne, mi ja deziras ion. - - نه، من واقعا چیزی میخواهم.
دو منطق
هر دو سیستم پاسخ به سوالات منفی، منطقی هستند، ولی به روشهای مختلف. خوب بود، اگر فقط یک سیستم در اسپرانتو وجود داشت. اساسا می‌توان سیستم غربی را پیشنهاد کرد، زیرا این سیستم تا کنون بیشتر استفاده شده‌است، و به روشنی نزد زامنهوف هم بیشتر استفاده میشده. ولی به نظر می‌رسد، امکان ندارد به استفاده واحد از تنها یک سیستم دست یافت. هر دو سیستم در زبانها به صورت خانگی مورد استفاده هستند. به آن ترتیب در مورد پاسخ دادن به سوالهای منفی مراقب باشید. ترجیحا جمله پاسخ واضح به کار برید تا خطر بد فهمی پیش نیاید.