16 比較 / 語法

Pli, plej

為了表示比較的等級, 可用 pli 和 plej, 這通常用來修飾形容詞或副詞, 或者其他詞.

Pli

Pli 表示, 被修飾的性質, 方法, 或動作等, 超出其他被比較的項目. 為了表示 pli 短語超出的是什麼東西, 則使用短詞 ol:

La papero estas tre blanka, sed la neĝo estas pli blanka. - 紙很白, 但雪更白.

雪的白度超出紙的白度.
Mi havas pli freŝan panon, ol vi. - 我比起你有更新鮮的麵包.

我的麵包的新鮮度超出你的麵包的新鮮度.
Nu, iru pli rapide! - 嗯, 快點去!

你去的速度要超出現在的速度.
Du homoj povas pli multe fari ol unu. - 兩個人可以做得比一個人更多.

兩個人可做的量超出一個人可做的量.
Mia frato diris al Stefano, ke li amas lin pli, ol sin mem. - 我弟弟跟史帝凡說, 他愛他甚於愛自己.

弟弟愛史帝凡也愛他自己, 但他給史帝凡的愛超過他的自愛.
Mieno lia montris pli suferon, sed ne koleron. - 他的臉色表示更多的苦, 但不是怒.

他的臉色表示多種意思, 但它表示較多的苦.
Ĝi eĉ unu minuton pli ne povus elteni. Pli = pli longe. - 它甚至多一分鐘也受不了. Pli = 更久.
Restas ĉirkaŭ dek personoj, ne pli. Pli = pli multaj. - 留下大約十人, 沒更多. Pli = 更多

不要混淆 pli 和短詞 plu, 後者表示, 動作或狀態還沒結東, 而是持續的. Plu 是時間短詞: Tenu ankaŭ plu ĝin en sekreto. (繼續將它保密.) = Ne ĉesu teni ĝin en sekreto. (不要停止將它保密.) Daŭrigu teni ĝin en sekreto. (持續將它保密.) Ni ne ĉesis labori, sed plu faris niajn taskojn. (我們不要停止工作, 但要繼續做我們的任務.) Mi plu amos vin ĝis la morto. (我將繼續愛你到死.)

Pli 可以表示時間, 但要有其他時間詞的存在或在既知狀態下:

Li rakontis plu. = Li daŭrigis sian rakontadon. - 他繼續說下去. = 他持續他的演說.
Li rakontis pli. = Li rakontis pli multe da aferoj. - 他說了更多. = 他說了更多的事.
Li ne vivos plu. = Li ne vivos pli longe. - 他將不會活下去. = 他將不會活更久.
Mi pensas, ke ĝi estos konstruata pli [longe] ol tri jarojn. - 我想, 它將要超過三年時間去建造.

這裡不可用 plu, 因為接有 ol 短語, 一定要用 pli 或類似的詞.

Plej

Plej 表示, 這被修飾的性質, 方法, 動作之類的, 超過所有其他被比較的. 可能是指所有存在的, 或其他在文脈中提到的.

Aŭgusto estas mia plej amata filo. - 奧古斯多是我最愛的兒子.

沒有我更愛的兒子了.
Ŝi prenis la plej belan arĝentan vazon, kiu estis en la loĝejo. - 她拿了住房中最美的銀質花瓶.

那裡沒有更美的花瓶了.
Li estas tre ekkolerema kaj ekscitiĝas ofte ĉe la plej malgranda bagatelo. - 他很善怒, 連最小的瑣事也常動氣.
Li ekaŭdis bruan tonon, kiu povis ektimigi la koron eĉ de plej kuraĝa viro. - 他聽到吵雜聲, 連最勇敢的男人都可能嚇破膽.
Plej multe li amas, ke oni lin bone akceptu, ke la regalado estu bona. = Li plej amas, ke... - 他最愛的是, 他受到歡迎, 有好的招待.

為了表示符合 plej 短語的群體, 通常用介詞 el: Ŝi estas la plej saĝa el ĉiuj, kiujn mi konas. (她是我所認識的人當中最聰明的.) 也可以表示 plej 短語適用的地點, 而使用介詞 en, sur, inter 之類的地點介詞: Ĝi estas la plej alta montaro en Azio. (它是亞洲最高的山脈.)

當正好比較兩件事物時, la pli 和 la plej 之間是沒有差別的. 如果兩件事物中某件大於另一件, 它自然也是兩者中最大的:

Ĝi estas la pli bona el la du. = Ĝi estas la plej bona el la du. - 它是兩者中較好的. = 它是兩者中最好的.

如果說 la pli, 通常只可能有兩個比較項, 此時不需要加上 "el la du":

Ŝi estas la pli aĝa. = Ŝi estas la plej aĝa el la du. - 她是較年輕的那個. = 她是兩人中最年輕的.

如果在某情境中只可能有兩個項目: Ĉu tiu estas unu el viaj malpli aĝaj fratinoj? Ne, ŝi estas la pli aĝa. (那是你妹妹之一嗎? 不, 她是我姐姐.) 她是我多個姐妹當中唯一的姐姐.

許多人甚至認為, 比較兩個事物時必須用 la pli, 而 la plej 是不正確的. 因此, 最好用 la pli.

Malpli, malplej

為了比較, 也可以用 malpli 和 malplej 的形式:

Via pano estas malpli freŝa, ol mia. ≈ ...pli malfreŝa... - 你的麵包比我的更不新鮮. ≈ ...較不新鮮...
La amaso kuris malpli rapide ol la veturilo, kiu ruliĝis tre rapide. ≈ ...pli malrapide... - 人群跑得比那快速滾進的車子還慢. ≈ ...更慢...
Ĝuste tie troviĝas unu loko, kiu, estante malplej facile komprenebla, malplej bone aperis en la traduko. ≈ ...plej malfacile... ...plej malbone... - 就那兒有個地方, 因為最不易理解, 在譯文上顯得最不好. ≈ ...最難..., ...最差...
Tiu estas la malplej taŭga el ĉiuj. ≈ ...plej maltaŭga... - 那是所有當中最不適合的. ≈ ...最失格的...
Li estas la malpli aĝa frato (el la du fratoj). ≈ ...la pli juna... - 他是弟弟 (兩兄弟中). ≈ ...較年輕

有時可以把 MAL 前綴隨意移入這樣的句中, 但卻有語意上的微小差異. 有時差異也可能很大: Li estas malpli bela ol vi. Li estas pli malbela ol vi. 第一種變化是恭維, 而第二種是侮辱.

Kiel eble plej

短語 Kiel eble plej (盡可能) 表示把某事極大化的意願, 盡一切可能以達最高等級:

La vortaro devis havi amplekson kiel eble plej malgrandan. - 這詞典須有盡可能小的尺寸.

愈小愈好.
Diru kiel eble plej rapide, per kio mi povas esti utila al vi! - 盡可能快說, 我能怎樣幫你!

使用你的最大速度.

另個常用的說法是 plejeble (盡可能): Faru tion plejeble rapide!

不要混淆 kiel eble plej (盡可能) 和 kiom eble (plej/pli) (盡量), 後者有限度的細微差異. Kiel eble plej 激勵最大化, 而 kiom eble (pli/plej) 表示可能性是有限度的:

Estas dezirinde ke ĉiuj uzu la novajn vortojn kiom eble egale. - 最好大家盡量平等使用新詞.

完全平等似乎是不可能的.
Mi kiom eble evitas tiun vorton. = Mi vere provas eviti tiun vorton, sed povas esti, ke tio ne ĉiam eblas. - 我盡量避用那個詞. = 我真地試著避免那個詞, 但也許那不總是可行的.
Li devas — kiom tio estas ebla — uzi lingvon kiom eble plej neŭtralan. - 他必須 - 盡量地 - 使用盡量中性的語言.

另個也帶有限定意味的變化是 laŭeble plej.

Kiel 與 ol

以短詞 kiel 和 ol, 可以表示比較的對象. 這種用法中, kiel 和 ol 類似於介詞, 但也相似於連詞. 也可以說, 它們形成獨特的詞類: 比較短詞.

用 kiel 可以做相似比較, 用來表示相似的對象. Kiel 可以和 TI 詞或 sama/same 一起出現, 但往往這類詞被省略:

Tiu ĉi malfreŝa pano estas malmola, kiel ŝtono. - 這不新鮮的麵包硬如石頭.

麵包的硬度相似於石頭的硬度.
Ŝiaj okuloj estis kiel du steloj. = Ŝiaj okuloj similis al du steloj. - 她的眼睛有如兩顆星星. = 她的眼睛相似於兩顆星星.
Nia regimentestro estas por siaj soldatoj kiel bona patro. - 對他的兵士而言, 我們團長就像個好爸爸.
Mi ĝojas, ke vi havas tian saman opinion, kiel mi. - 我高興, 你有和我一樣的相同意見.
Li estis kiel senviva. = Lia eco similis al senviveco. - 他是那麼沒活力. = 他的性質相似於沒活力.
Sentu vin tute kiel hejme. - 感覺你自己就像在家一樣.
Diskuti kun li estas same senutile, kiel draŝi venton. - 和他討論是同樣沒用, 就像對風打榖.
Mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem. - 我照顧她, 就像我照顧我自己.
La afero ne estas tia, kiel oni pensas. - 事情不是人們想的那樣.

用 ol 可以做 不相等的比較, 表示不相等的對象. Ol 通常和 pli, malpli, malsama, malsame, alia aŭ alie 一起出現:

Lakto estas pli nutra, ol vino. = Lakto malsimilas al vino laŭ la nutreco. - 牛奶比酒有營養. = 牛奶的營養不同於酒.
Mi havas pli freŝan panon, ol vi. = Se oni komparas kun vi (kun la pano, kiun vi havas), mi havas pli freŝan panon. - 我有比你更新鮮的麵包. = 如果和你比 (你擁有的麵包), 我有更新鮮的麵包.
Vi estas pli ol beleta, vi estas bela! - 你超過可愛, 你是美麗的!
Ŝi estis ankoraŭ pli bela ol antaŭe. - 她甚至比以前更美麗!
Pli bone ne fari, ol erari. - 最好不做, 勝過犯錯.
Ĝi estis al mi pli kara, ol mi povas diri. - 對我而言, 那比我能說出的還親愛.

在 preferi (prefere, prefero 等等) 時, 可以用這個短詞表示不要的事. 不定詞前, 使用 ol, 有時也用 anstataŭ. 名詞或代詞前, 通常使用 al, 但也可用 antaŭ, kontraŭ 和 anstataŭ:

Tiam Dio inspiris al mi la ideon ekbruligi mian liton, prefere neniigi mian domon per fajro, ol permesi, ke la granda amaso da homoj mizere pereu. - 那時上帝啟示我一個想法, 燒掉我的床, 最好用火弄掉我的房子, 而不要讓那群人來慘烈摧毀.
Mia edzino preparas manĝojn, kiujn mi certe preferas al la manĝoj el la kuirejoj de la plej bonaj hoteloj. - 我太太煮飯菜, 這些我當然都喜歡, 勝過來自最佳旅館的廚房.
Li ne atentas la vizaĝon de princoj, kaj ne preferas riĉulon antaŭ malriĉulo. - 他沒注意王子的臉, 且不會喜歡富人勝於貧人.
Preferos la morton ol la vivon ĉiuj restintoj. = ...ol elekti la vivon... - 所有留下者將寧死不活. = ...不選擇活...

Ol 關係到既知的不定詞. 因此使用 ol.

Kiel 與 ol 連帶角色標記

如果 kiel 或 ol 後面出現沒有角色標記的名詞片語 (或代詞), 此比較是關於句子的主語. 此處的 kiel 之事或 ol 之事多少是指句意的主語. 這種 kiel 短語或 ol 短語也能對應另個沒有角色標記的句子功能, 如謂語

如果這種比較表達要被理解為賓語或狀語, 必須以角色標記來表示它:

Mi elektis lin kiel prezidanto. - 身為主席, 我選他.

已知的想法: 主席選了他.主席是我, 本句的主語.
Mi elektis lin kiel prezidanton. - 我選他當主席.

已知的想法: 我選主席. 他成為主席, 本句的賓語.
Li amos sian landon pli ol ĉiuj aliaj landoj. (Ĉiuj aliaj landoj amos lian landon malpli.) - 他將愛自己的國家比所有其他國家更愛. (所有其他國家將較不愛他的國家.)
Li amos sian landon pli ol ĉiujn aliajn landojn. (Li amos ĉiujn aliajn landojn malpli.) - 他將愛自己的國家勝過愛所有其他國家. (他將較不愛所有其他國家.)
Tie la suno lumis multe pli hele ol ni. (Ni lumis malpli hele.) - 在那裡, 太陽照得比我們照得更明亮. (我們照得較不明亮.)
Tie la suno lumis multe pli hele ol ĉe ni. (Ĉe ni la suno lumis malpli hele.) - 在那裡, 太陽照得比照我們的地方還明亮. (在我們的地方, 太陽照得較不明亮.)
Li uzas Esperanton, kiel sekretan lingvon. (Li uzas sekretan lingvon.) - 他用世界語, 當它為秘語. (他用秘語.)
Ŝi havas multe da ne-Esperantistoj kiel amikojn. (Ŝi havas amikojn.) - 她有許多非世界語者當朋友. (她有朋友.)
Al vi kiel al esperantistoj mi volas nur diri, ke terure altaj kaj dikaj estas ankoraŭ la interpopolaj muroj. (Mi diros tion al esperantistoj.) - 對身為世界語者的你們, 我只想說: 人民之間的城牆仍然可怕地既高又厚. (我對世界語者說那.)
Estis tie tiel lume, preskaŭ kiel dum la tago. (Dum la tago estas tiel lume.) - 那裡是那麼光亮, 幾乎像是在白天. (白天時是那麼光亮.)
Mia frato diris al Stefano, ke li amas lin pli, ol sin mem. (Li amas sin mem.) - 我弟弟告訴史帝芬, 他愛他超過他愛自己. (他愛自己.)
Estas ja pli bone havi ion, ol nenion. (Oni povus havi nenion.) - 有些東西好過什麼都沒有. (可能什麼都沒有.)
Neniam mi amis lin pli multe, ol en la tago, kiam li de tie ĉi forveturis. (En tiu tago mi amis lin multe.) - 我不曾比他離此出行那天更愛他. (那天我很愛他.)
Antono devis pensi pri io alia ol pri sia ama aflikto. (Li ne pensu nur pri sia ama aflikto.) - 安東尼必須想想其他事, 不要只想自己的愛情煩惱. (他不要只想自己的愛情煩惱.)

有時 kiel 短語或 ol 片語只關係到詞的定語. 如果該定語有 N 詞尾, 比較的短語卻沒有 N 詞尾, 因為比較的短語不是已知句子的賓語.

Li uzas domon grandan kiel palaco. ≈ Li uzas domon. La domo estas granda kiel palaco. - 他使用像皇宮一樣大的房子. ≈ 他使用房子. 那房子大如皇宮.

比較只是關於房子的大小. 請比較: Li uzas grandan domon kiel palacon. (他使用大房子作為皇宮.) (Li uzas palacon. [他使用皇宮.])
Mi neniam renkontis homon (tian) kiel ŝi. ≈ Mi ne renkontis homon, kiu estas simila al ŝi. - 我不曾遇過像她那樣的人. ≈ 我沒遇過一個人, 那人和她相似.
Ĝi havas du okulojn tiel grandajn, kiel du tasoj. ≈ La okuloj estas tiel grandaj kiel du tasoj. - 它有兩個像杯子那麼大的眼睛. ≈ 眼睛像兩個杯子那麼大.
Li lernis gravajn lingvojn, kiel la Angla lingvo kaj la Franca. (La Angla lingvo kaj la Franca estas tiaj gravaj lingvoj.) - 他學習像英語和法語那樣的重要語言. (英語和法語是那樣的重要語言.)

英語和法語是他學習的語言種類的例子. 可能他並不是學這些.
Mi havas alian proponon, ol la ĵus prezentita. (Mia propono estas alia, ol la ĵus prezentita.) - 較之剛被提出的, 我有其他的提議. (我的提議是其他的, 較之那剛被提出的.)
Li havas korpon pli larĝan ol alta. = ... pli larĝan ol ĝi estas alta. - 他的身體寬大於高. = ...較寬比起它的高.

身分與角色的 kiel

通常比較的 kiel 表示相似 (...tia kiel..., ...tiel kiel... 等等), 但有時它表示身分或角色. 此時 kiel 意味著 "身為..., 以...之角色", 等等:

Mi elektis lin kiel prezidanto. = ...estante prezidanto. ...en mia rolo de prezidanto., ...ĉar mi estas prezidanto. - 以主席身分, 我選了他. = 身為主席的我..., 以主席之角色..., 因為我是主席...
Ŝi estus bona por mi kiel edzino! = ...estante edzino! ...en edzina rolo! - 作為妻子, 她對我會是好的! = 身為妻子...! 以妻子之角色...!
Li naskiĝis kiel Franco, sed mortis kiel homarano. - 他生為法蘭西人, 但死為人類人.

他出生時是法蘭西人, 但死亡時是人類人.

要有文脈才能顯出, 到底 kiel 是表示相似, 身分, 或角色.

比較的片語 - 是簡化句嗎?

比較的 kiel 片語, 往往可用有謂語的完整句取代, 但未必總是可以:

Li uzas sian hejmon kiel laborejon. → Li uzas sian hejmon (tiel), kiel oni uzas laborejon. - 他用自己家當工坊. →他用自己家, 如同人們用工坊那樣.

完整的 kiel 句和比較的 kiel 短語有相同的意思.
Mi elektis ŝin kiel prezidanton. → Mi elektis ŝin (tiel), kiel oni elektas prezidanton. - 我選她為主席. →我選她, 如同人們選主席那樣.

完整的 kiel 較為比較短語有另外的意思. 比較短語告知她接受的職位. 而 kiel 句則表示人們選她的方法.

比較的 kiel 片語, 因此不總是子句的縮寫.

有人認為, 總是要用這在完整句中會使用的 KI 詞, 因而他們往往使用 kia(j)(n) 而不是 kiel, 以表示相等的比較. 這種用法是非傳統的, 不值得採行. 此外, 它有時可能變得很彆扭:

Li vizitis tiajn urbojn, kia estas Parizo. - 他訪問像巴黎那樣的城市. → Li vizitis (tiajn) urbojn kia Parizo.

最好說: Li vizitis (tiajn) urbojn kiel Parizo.
Li loĝas en la sama urbo, en kiu mi loĝas. - 他住在和我住的相同城市. → Li loĝas en la sama urbo, en kiu mi.

最好說: Li loĝas en la sama urbo kiel mi.
Li naskiĝis en la sama tago kaj en la sama loko, kiam kaj kie mi naskiĝis. - 他出生在和我出生的時間和地點相同的日子和在相同的地點. → Li naskiĝis en la sama tago kaj en la sama loko, kiam kaj kie mi.

最好說: Li naskiĝis en la sama tago kaj (en la sama) loko kiel mi.
Emilio havis sur si eĉ la saman veston, kiun ŝi tiam havis sur si. - 艾米利甚至穿著和那件當時她穿著的相同衣服. → Emilio havis sur si eĉ la saman veston kiun tiam.

像柴門霍夫這樣說: Emilio havis sur si eĉ la saman veston kiel tiam.

如果比較的短語是完整子句, 可以用 kia, kiu, kiam 等等來引介它, 但是如果比較的短語只是獨立片語 (或是若干片語但沒有謂語), 那就要用比較的 kiel.

Kvazaŭ

在相似比較中, 可以用 kvazaŭ 取代比較的 kiel, 如果相似只是表象的, 非真實的, 或想要強調這點:

Dum momento li staris senmova, kvazaŭ ŝtoniĝinta. - 片刻間, 他站著一動不動, 好像嚇呆了.

他不是真地嚇呆了.
Silente li migris tra la lando, kiu aperis al li kvazaŭ abunda fruktoĝardeno. - 靜靜地, 他浪遊全境, 有如它是個豐饒的果園.
Ĉiu statuo sur la riĉaj sarkofagoj ŝajnis kvazaŭ ricevinta vivon. - 富石棺上的每個雕像好像都有收到生命.

有時必須有 N 詞尾 (或其他角色標記) 放在比較的 kvazaŭ 之後, 就像用在比較的 kiel 一般: Tiesto ŝtelis filon de Atreo kaj lin edukis kvazaŭ sian propran. (梯厄斯忒斯偷了阿特柔斯的兒子, 並教育他有如自己的兒子.)