Więcej

Przyimki miejsca wskazują pozycję w przestrzeni, na powierzchni, lini lub podobnie. Dużo z nich używa się również w kontekście czasu, gdyż często wyobraża się czas jako linię. Również inne idee można wyrażać symbolicznie jako pozycję. Dla niektórych przyimków miejsca znaczenie dosłowne może być znaczeniem podstawowym, z kolei dla innych bardziej popularne w praktyce są znaczenia przenośne.

antaŭ
Pozycja przy tej stronie, która znajduje się najbliżej mówiącego, lub pozycja przy stronie ważniejszej, głównej: Antaŭ la domo staras arbo. (Przed domem stoi drzewo.) Dla człowieka bądź zwierzęcia jest to ta strona („la antaŭa flanko”), gdzie znajduje się twarz i oczy: Li haltis antaŭ ŝi. (On stoi przed nią.)
Pozycja w rzędzie: pozycja, którą następuje po innej: Mi iras antaŭ vi. (Idę przed tobą.)
Czas wcześniejszy od innego: Antaŭ tri tagoj mi vizitis vian kuzon. (Przed trzema dniami odwiedziłem twojego kuzyna.)
malantaŭ
Miejsce po stronie przeciwnej, w porównaniu do strony przedniej: Li estis kaŝita malantaŭ kurteno. (Chował się za kurtyną.); Tuj malantaŭ si ŝi aŭdis viran voĉon. (Zaraz za sobą usłyszała męski głos.)
apud
Pozycja obok czegoś. Zazwyczaj oznacza lewą lub prawą stronę względem obiektu (nie zaś przód lub tył): Apud la skribotablo estis paperkorbo. (Przy biurku znajduje się kosz na śmieci.); Li staris tutan horon apud la fenestro. (Całą godzinę stał przy oknie.)
ĉe
Pozycja w dużej bliskości (dotykając lub nie). Znaczenie ĉe jest silnie zróżnicowane względem kontekstu. Często przyimek ĉe wskazuje jedynie miejsce w ujęciu generalnym, bez precyzyjnego określenia pozycji: Ĉe la angulo de la strato ŝi haltis. (Na rogu ulicy zatrzymała się.); La gastoj tranoktos ĉe mi (= en mia hejmo). (Goście przenocowali u mnie = w moim domu.)
Bliskość w czasie: Ĉe la komenco de la tagiĝo la arbaro aperis bele kovrita de prujno. (Blisko dnienia las ukazał się pięknie pokryty szronem.)
ĉirkaŭ
Pozycja znajdująca się z każdej strony danego obiektu: La rabistoj sidis en rondo ĉirkaŭ la fajro. (Rabusie siedzieli w kole wokół ognia.)
Zbliżony czas: Ĉirkaŭ la tagmezo la ventego finiĝis. (Około południa wichura zakończyła się.)
ekster
Pozycja na zewnątrz czegoś, po zewnętrznej stronie czegoś: Mi staras ekster la domo, kaj li estas interne. (Stoję poza domem, a on jest wewnątrz.)
en
Wewnętrzna pozycja: En la ĉambro estis tri virinoj. (W pokoju były trzy kobiety.)
Miejsce postrzegane jako przestrzeń, mimo że w rzeczywistości bardziej przypomina powierzchnię: La rusoj loĝas en Rusujo. (Rosjanie mieszkają w Rosji.)
Czas postrzegany jako przestrzeń, w której coś się dzieje. To „wnętrze" ma swoje miejsce pomiędzy początkiem, a końcem danego okresu: En la tago ni vidas la helan sunon, kaj en la nokto ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn. (W dzień widzimy jasne słońce, a w nocy widzimy blady księżyc i piękne gwiazdy.)
inter
Pozycja, po której bokach znajdują się dwie lub więcej obiektów: Sur la kameno inter du potoj staras fera kaldrono. (Na kominku między dwoma garnkami stoi żelazny kocioł.); Ni vojaĝis inter Pekino kaj Ŝanhajo. (Podróżujemy pomiędzy Pekinem, a Szanghajem.); Estas granda diferenco inter li kaj mi. (Jest wielka różnica pomiędzy nim, a mną.)
Możliwość wyboru (pomiędzy dwoma lub większą ilością obiektów): Ni elektis inter Ĉina restoracio kaj Itala restoracio. (Wybieraliśmy pomiędzy restauracją chińską, a restauracją włoską.)
Przynależność do grupy: Inter miaj amikoj estas multaj Sud-Amerikanoj. (Wśród moich przyjaciół jest dużo mieszkańców Ameryki Południowej.)
Nieprecyzyjny punkt w czasie po danym momencie i przed innym: Estis inter la sepa kaj oka horoj vespere. (Było pomiędzy siódmą, a ósmą wieczorem.)
kontraŭ
Pozycja w której przednia strona jest skierowana w stronę innego obiektu (dokładniej w przednią stronę tego obiektu). Obydwa te obiekty są skierowane w przeciwnych sobie kierunkach, a więc znajdują się naprzeciw siebie z odstępem między sobą: La reĝo sidis sur sia reĝa trono kontraŭ la enirejo de la domo. (Król siedział na swym królewskim tronie naprzeciw wejścia do domu.)
Coś co porusza się mając swoją przednią stronę skierowaną w kierunku przedniej strony innego obiektu: Ili promenis man-en-mane kontraŭ la leviĝanta suno. (Szli ręka w ́rekę w kierunku wschodzącego słońca.)
Wrogość, sprzeciw, negacja i podobnie: Mi ne devas agi kontraŭ mia konscienco. (Nie mogę działać przeciw swojemu sumieniu.)
Coś, co daje się lub otrzymuje w zamian: Ili donas konsilojn kontraŭ kontanta pago. (Udzielają rad w zamian za zapłatę.)
post
Czas późniejszy w porównaniu do innego: Post tri monatoj ili geedziĝos. (Po trzech miesiącach pobiorą się.)
Pozycja, która poprzedza inna w rzędzie: Ili staris en vico unu post la alia. (Stali w rzędzie jeden za drugim.)
Na tyle czegoś: Ŝi aŭdis post si brueton. (Usłyszała za sobą drobny hałas.) Obecnie częściej używa się „malantaŭ” w takich przypadkach.
preter
Miejsce obok, którego odbywa się ruch. Ruch zazwyczaj powoduje oddalenie się od tego obiektu: Li pasis preter mi sen saluto. (Przeszedł obok mnie bez pozdrowienia.)
sub
Miejsce niższe w porównaniu do tego, co jest mniej-więcej bezpośrednio nad nim. Sub najczęściej posiada znaczenie „malsuper” (~poniżej). To, co znajduje się niżej, zazwyczaj nie dotyka tego co znajduje się wyżej: Ĝi kuŝas sub la tablo. (To leży pod stołem.) Czasami sub oznacza „malsur” (~pod). Wtedy rzecz położona niżej dotyka tej, która znajduje się wyżej: Sekaj folioj krakis sub liaj piedoj. (Suche liście trzeszczały pod jego stopami.)
Miejsce okryte czymś, niezależnie od tego, która rzecz jest wyższa: Ŝi portas la libron sub la brako. (Ona niesie książkę pod ramieniem.)
super
Miejsce wyższe względem innego, które znajduje się mniej-więcej bezpośrednio pod nim. Pomiędzy tymi miejscami zazwyczaj występuje pusta przestrzeń, a ewentualne obiekty nie dotykają się nawzajem: Super ni briletas la steloj. (Nad nami błyszczą gwiazdy.) Czasami wspomniane obiekty dotykają się wzajemnie, jednakże nie zmienia to znaczenia w takim stopniu, by wpływało to na sens frazy: Super la tero sin trovas aero. (Nad ziemią znajduje się powietrze.) Jeżeli fakt dotyku wpływa na znaczenie frazy, używa się najczęściej „sur”.
Okrycie bez wyróżniania różnicy wysokości lub dotyku: Ŝiaj longaj blondaj haroj pendis super ŝia nuko. (Jej długie blond włosy wisiały nad jej karkiem.)
sur
Miejsce na powierzchni czegoś. Zazwyczaj oznacza to podpieranie, umocowanie, podtrzymywanie lub inny znaczący rodzaj kontaktu. Najczęściej sur wskazuje pozycję wyższą niż dotykana powierzchnia: Sur la tero kuŝas ŝtono. (Na ziemi leży kamień.) Jednak sur może również wskazywać pozycje na danej powierzchni bez wyróżniania wysokości: Meze sur la muro pendis portreto. (Pośrodku, na ścianie wisiał portret.)
tra
Miejsce w którego wnętrzu odbywa się ruch. Ruch rozpoczyna się na zewnątrz obiektu, trwa w nim oraz jest kontynuowany na zewnątrz przeciwległej strony danego obiektu. Ruch może również rozpocząć się na jednym końcu i trwać do drugiego końca. Ruch może wydostawać się poza obiekt lub też pozostawać w nim, zależnie od kontekstu: Tra la fenestro la vaporo iras sur la korton. ( Przez okno para wydostaje się na dziedziniec.); La akvo fluas tra tubo. (Woda płynie przez tubę.) Często jednak ruch nie przebiega rygorystycznie z jednej strony na drugą, ale niezależnie od miejsca: La soldatoj kondukis la arestitojn tra la stratoj. (Żołnierze prowadzili aresztowanych poprzez ulice.)
W czasie trwania danego wydarzenia, od początku aż do końca: Ili festis tra la tuta nokto. (Świętowali przez całą noc.)
trans
Pozycja „po drugiej stronie czegoś”. Używa się „trans, gdy konieczne jest przejście nad lub po (na powierzchni) daneym obiekcie, aby przedostać się na drugą stronę: Li loĝas trans la strato. (On mieszka po drugiej stronie (/za) ulicą.)
maltrans
Pozycja „po tej stronie czegoś”. Słowa maltrans używa się bardzo rzadko. Częściej używa się „ĉi-flanke de: Prefere restu maltrans la rivero. = Prefere restu ĉi-flanke de la rivero. (Lepiej zostań po tej stronie rzeki.)

Często używa się przyimków miejsca wspólnie z kierunkową końcówką -N w celu wskazania ruchu do konkretnego miejsca/pozycji.

Wróć do góry