BO
BO = "Kido kwa Harusi"
BO inaonekana hasa katika vizazi vitatu vyafuatayo, na katika maneno matatu IN-:
- baba → via bopatro = baba wa mume/mke wako
- mwana → via bofilo = mume wa binti yako
- ndugu → via bofrato = ndugu wa mume/mke, mume wa dada yako, mume wa dada ya mume/mke wako
Pia maneno ya BO bokuzo , bonevo boonklo , boavo, bonepo , boparenco { 2} na bofamiliano na mfumo IN- wamajibu) zinawezekana, lakini hutumiwa mara chache. Badala yake, maneno rahisi bila BO yanatumiwa.
Linapokuja uhusiano kwa njia ya du geedzecoj , unaweza kutumia maneno kwa kiambatisho cha BO mara mbili: via bobofrato = "mume wa dada wa mume/mke wako", { 3} via bobokuzo = "mume wa wa binam wa mume/mke wako ", via bobonevo = "mume wa mwipwa wakiume/wa kike wa mume/mke wako", via boboonklo =" mume wa mjomba/shangazi wa mume/mke wako ". Katika mazoezi, hata hivyo, aina rahisi za BO zinazotumiwa kwa maana hiyo.
BO inaweza kuonekana pamoja na viambishi awali GE na PRA . Utaratibu wa usahihi wa viambishi awali hivyo isio lazima kwa mana, lakini kwa kawaida GE inaonekana mwisho: bogepatroj , bogefratoj , prageavoj k.s.
ĈEF
ĈEF= "muhimu zaidi, wengi mwandamizi".ĈEF inaonyesha kuwa suala inayofuata ni muhimu zaidi kati ya vitu vyote vilivyofanana:
- redakoro → ĉefredaktoro = mhariri muhimu zaidi (kwa mfano wa gazeti), anayehusika na yaliyomo
- artikolo → ĉefartikolo = makala muhimu zaidi ya gazeti, mara nyingi ni makala ambayo inaonyesha maoni ya mchapishaji au ya mhariri muhimu
- 1} urbo → ĉefurbo = mji huo, unaoelezewa rasmi kuwa muhimu zaidi nchini, na ambawo serikali ya nchi hupatikana mji mkuu mara nyingi, bunge nk
- strato → ĉefstrato = barabara muhimu zaidi na kubwa zaidi ya jiji
- ĉefo = mtu muhimu zaidi au mwandamizi; ĉefa = muhimu zaidi, wengi mwandamizi, muhimu zaidi
ĈEF inaonyesha jambo muhimu au mtu. Kiambishi ESTR kinaonyesha mtu ambaye anaongoza na anaamua. Mara nyingi, mtu huyo ambaye ni muhimu zaidi anashika uamuzi,na hivyo wakati mwingine unaweza kuelezewa kwa neno moja ama kwa neno la ESTR, ama neno la ĈEF , kwa mfano: ĉefredaktoro (mhariri muhimu) ≈ redakciestro (mhariri mkuu). ESTR daima inaonyesha mtu, wakati ĈEF kama kiambishi awali haidhihirishi mtu: ĉefurbo si sawa na urbestro . Jina la kibinafsi ĉefo daima ni mtu, na hivyo maneno ĉefo na ĉefo yanafanya kazi sawa.
DIS
DIS = "kwa njia tofauti au kadhaa, imekatwa". DIS hutumiwa tu kabla ya vitenzi, na daima inaonyesha jinsi kitendo kinaendeka au matokeo ya kitendo.
pamoja na maneno yanaonesha msogeo DIS inaonyesha kwamba mambo kadhaa huondoka kwa njia tofauti:
- iri →disiri = kwenda mbali kwa njia tofauti
- kuri → diskuri = kukimbia kwa njia tofauti
- sendado → dissendado = uhamisho kwa njia nyingi tena tofauti
Katika neno ambalo lina maana ya kutenganisha, DIS inaimarisha maana hiyo:
- }ŝiri → disŝiri = kwa kuchana kugawa vipande vipande
- rompi → disrompi = kwa kata kugawa vipande vipande
- de → disde = "de" inamana ya kuondoka kwa njia tofauti(hapa DIS huonekana kama hitilafu kabla ya maneno ya matendo)
Kwa neno la maana ya kuunganisha DIS hubadilisha maana ya kuunganisha kwa kutenganisha. DIS basi inalingana na MAL:
- volvi → disvolvi =kutatanua
- faldi → disfaldi = kufungua
DIS pia hutumiwa kama mzizi ya kawaida: disa = imejitenga, imegawanyika, legevu; tofauti = tembea disa (j), ugawanye.
EK
EK = "mwanzo wa kitendo, kitendo ghafla". EK hutumikiswhakatika maneno ya matendo, na daima inaonyesha namna matendo yanavyotendeka
Mara nyingi EK huonyesha kwamba kitendo huanza. Inaonyesha wakati wa mwanza kitendo mara nyingi kwa mana ya ghafla au ya bilakutarajia:
- kuri → ekkuri = kuanza kukimbia
- sidi → eksidi = kuanza kukaa
- pluvi → ekpluvi = kuanza kunyesha
- }floro → flori → ekflori = kuanza kuchanua
- de → ekde = mwanzoni mwa (hapa EK inaonekana kabla ya maneno yasiyo ya matendo )
Pia,kiambishe tamati IĜ inaweza wakati mwingine kuonyesha mwanzo wa kitendo sidiĝi , eksidiĝi k.s. EK inaonyesha kitendo kinatendeka ghafla, mwanzo wakasi zaidi kuliko IG.
Wakati mwingine EK huonyesha hatuakitendo cha ghafla ambayo hudumu kwa muda tu. bali wakati huo si kuhusu mwanzo pekee, lakini kuhusu kitendo kizma:
- fulmi → ekfulmi = kuwaka kwa mwanga kwa ghafla
- bril → ekbrile = kuungua kwa ghafla na kwa mda
- {1rigardo{ → ekrigardo = tazamo la haraka ghafl.
EK pia hutumiwa kama mzizi wa kawaida na kama neno la kigeni la mdukuo:
- eki = kuanzwa
- ekigi = kuanza, kuanzisha
- ek! = kuanza mda huo!, nenda!, twende!
EKS
EKS = & nbsp; "hapo awali imekuwa, haitumii tena, hakuna tena". EKS hutumiwa hasa katika fani na majukumu mengine ya kibinadamu, lakini wakati mwingine kwa maneno mengine maalum:
- reĝo → eksreĝo = mtu ambaye hapo awali alikuwa mfalme, aliekua mfalme
- edzo → eksedzo{}} mtu, ambaye hapo awali alikuwa mume
- (ge)edziĝi → eks(ge)edziĝi(g) kuolewa = kuvunja ndoa
- moda → eksmoda = kichipitwa na wakati
- eksa = wa zamani, hawako tena; }eksiĝi{ = kujiuzulu, kulazimisha uondoke
Kwa mmyama neno EKS lina maana maalum ya "castrated": bovo → eksbovo = ng'ombe iliyosaidiwa.
GE
GE = "kwa jinsia mbili". GE hutumiwa kwa maneno ya kiume na yakike ili kuwapa maana yajinsia mbili kwa pamoja
GE mara nyingi inaonyesha vitu viwili kwa pamoja
- patro → gepatroj = baba na mama (wazazi)
- edzo → edzoj = mume na mkewe(wanandoa)
- fianĉo → gefianĉoj = mvulana na mpenzi wake msichana
- doktoro{ → gedoktoroj = daktari na mke wake ( gedoktoroj lazima wanandoa, ambao wote wawili ni madaktari - kwa kuwa sasa haitumiwi maneno kama gedoktoroj kwa wanandoa)
GE pia hutumiwa kwa jamaa ili kuonyesha kundi la jamaa kutoka kwa jinsia zote mbili:
- frato{ → gefrato = kaka na dada (ndugu)
- filo → gefiloj = mtoto wa kiume na wa kike
GE hutumiwa pia kwa ujumla kuonyesha kwamba jinsia zote mbili zipo katika kikundi:
- 1} knabo → geknaboj = wote wavulana na wasichana.
- 1} lernanto → gelernantoj = wote wanafunzi wa kiume na wa kike
- 1} doktoro → gedoktoroj = madaktari wa kiume na kike wote
Ikiwa neno ni la kiasili GE haipaswi kuongezwa, isipokuwa unataka kusisitiza kuwa jinsia zote mbili zipo. Kwa kawaida, kwa hiyo, tunasema tu lernantoj (wanafunzishule ya msingi, wanafunzi ya sekondari) na doktoroj (madaktari).
Katika matukio machache GE inaonekana kabla ya kitu ambacho chenyewe hakiwezi kuonyesha jinsia. Neno la aina hii ya GE linaonyesha kitu kilichotengwa kwa ajili ya jinsia zote mbili, mara kwa mara na ukanushaji. Maneno hayo siyo ya kawaida, na haipaswi kutumiwa mara nyingi pia: lernejo → gelernejo = shule kwa ajili yajinsia zote mbili.
Kumbuka: Maneno ya GE na O-mwishoni yanaweza kuwa wingi tu , kwa sababu inachukua zaidi ya mtu mmoja kuwakilisha jinsia zote mbili. Lakini wakati mwingine hujaribu kunyoosha maana ya GE kumaanisha "mojawapo ya jinsia mbili". Kisha unaweza kujenga maneno kama gepatro = "baba au mama", geeta = "mke au mume". Matumizi haya, hata hivyo, ni nje ya kawaida na wengi wanaamini kuwa haijalishi na si sahihi. Lakini maneno haya yanaeleweka na yanaweza kuwa muhimu sana. Muda utaelezea ikiwa hukubaliwa au sio.
MAL
MAL = "kinyume cha wazo sahihi ". MAL inaweza kutumika tu kwa maneno ambayo yana kinyume cha mantiki.
- }bona (vizuri) → malbona (mbaya)
- granda (kubwa) → malgranda (ndogo)
- feliĉa (furaha) → malfeliĉa (huzuni)
- laborema (wenye nguvu) → mallaborema (wazembe)
- graso (mafuta) → grasa (greasi, mafuta) → malgrasa = kuwa na mafuta kidogo, (kukonda)
- pli (zaidi) → malpli (chini)
- tro (vingi sana) → malt { (kidogo sana)
- karibu (kufunga) → kufungua (kufungua)
- rafiki (kupenda) → malami (kuchukia)
- rejea (kufunga) → maleri (kufungua)
- aliĝi (kujiunga na kikundi) → malaliĝi (kuacha kundi)
- kodo (kificho) → kodi (encode) → kumbukumbu (kutoa kificho)
- antaŭ (mbele) → malantaŭ (nyuma)
- 1} supre (hapo juu) → malsupre (chini)
- simetrio (ulinganifu) → malsimetrio (kisicho lingana)
- (rafiki) (adui)
- lumo (mwanga) → mallumo (giza)
- mahali (pembeni) (kinyume chake)
Wakati mwingine mtu anaweza kusita kati ya MAL na ne (si). Ne inaonyesha kutokuwepo, ukosefu wa kitu, wakati MAL inaonyesha kuwepo kwa kinyume cha wazo lingine. Mara nyingi, vyote vinaweza kutumika, na maana tofauti. Wakati mwingine kuna tofauti tu wa kukanusha. Wakati mwingine MAL hutumiwa kama nguvu ne :
- (laŭdi) kusema ni uzuri gani wa kitu.
- (sio kusifu) = si kusema ni uzuri gani wa kitu
- (kwa kupinga) = kusema ubaya wa kitu
- ne mallaŭdi (sio kupinga) = sio kusema ubaya wa kitu
- amiko (rafiki) = mtu ambaye ana huruma au upendo
- neamiko = mtu ambaye hana hisia maalum.
- malamiko (adui) = mtu anaeonekana hafai au tunaye mchukia
MIS
MIS = "makosa, titizo, kibaya". MIS daima inaonyesha ubora au sifa ya kile kinachofuata .
- kalkuli (kuhesabu) → machapisho (kutohesabu)
- kompreni (kuelewa) → miskompreni (kutoelewa)
- skribi (kuandika) → misskribi = kuandika kwa kufanya makosa
- korekti (kusahihisha) → miskorekti = kuonyesha makosa wakati wa kusahihisha
- uzi (kutumia) → misuzi (kutotumia )
- trakti (kukabiliana na) → mistrakti (kudhulumu)
- faro (tendo) → misfaro (halali)
- formo (fomu, sura) → misformo = kitu kilichoharibika au kibaya
- fomu (kuunda, kuunda) → misformi = (kufuta, kufuta)
Usichanganye MIS na MAL . MIS haina mabadiliko ya maana ya msingi ya neno; inaongeza tu wazo kwamba kitu ni kibaya au kosa. MAL inabadilisha kabisa maana yake kinyume cha mantiki
- laŭdi (kutamka) = kusema jinsi uzuri.
- mislaŭdi = kusema kwa uongo kuwa kitu ni kizuri, wakati kwa ukweli ni kibaya.
- mallaŭdi (disparage) = kusema jinsi gani kitu kilivyo kibaya
- mismallaŭdi = kusema uongo kuwa kitu ni kibaya, wakati kwa kweli ni kizuri
PRA
PRA = muda mrefu sana uliopita, primitive ". PRA inaonyesha kwamba kile kinachofuata kiko mbali .
- homo (mtu kwa maana ya mwanadamu) → prahomo = mtu wa kwanza, aina ya hominid ambayo ilibadilishwa kwenye sokwe.
- 1} arbaro (msitu) → praarbaro (misitu ya kwanza, misitu ya ukuaji wa zamani) = msitu usiojitokeza uliopatikana tangu zamani.
- tempo (muda) → kutamka = wakati wa mwanzo wa wanadamu au wa neno (zama za kwanza)
- 1} antaŭlasta (ya mwisho) → praantaŭlasta = "kabla ya kumalizika"
Katika maneno ya familia av (in) o (bibi / baba), nep (in) o (mjukuu / Kijana), onkl (in) o ( mjomba / mjomba), nev (in) o (mpwa / mpwa) na kuz (in) o (kike / kiume), PRA inaonyesha uhusiano wa kizazi kimoja zaidi (ikiwa mapema au baadaye kwa kuchelewa)
- 1} avo (babu) → kupitia praavo (babu yako) = baba wa babu yako au bibi
- avo (babu) → kupitia prapraavo (babu yako) = baba wa babu yako au bibi.
- avo → kupitia praprapraavo = baba wa babu (mama)
- 1} nepo (mjukuu) → kupitia pranepo (mjukuu wako) = kijana wa mjukuu au binti wa mjukuu wako
- nepo (mjukuu) → kupitia prapanepo (mjukuu wako mkuu) = mjukuu wa mjukuu wako au binti wa mjukuu wako
- onklo (mjomba) → kupitia praonklo (mjomba wako mkubwa) = mjomba wa mama au baba yako
- 1} nevo (mpwa) → kupitia pranevo (mwipwa wako mkubwa = kijana wa mwipwa wako au mpwa
- kwa (binamu) → kupitia prakuzo (binamu yako wa pili) = kijana wa binamu wa baba yako au mama yako
Kwa maneno ya familia patr (in) o (mama / baba) na fungu (in) o (binti / kijana), PRA inaonyesha uhusiano wa karibu sana, vizazi kadhaa au viingi mapema au baadaye:
- patro (baba) → prapatro (babu) = baba wa kiume, mwanzilishi halisi wa kuunda mtu, kabila au familia
- filo (filo) → prafilo = jamaa wa kiume wa mbali ni mtoto wa mtu fulani
Misemo ya prapatroj (babu ) na prafiloj (wajukuu wakuu), na J-mwishoni, hutumiwa kwa mababu na wazao, mara nyingi bila kutofautisha jinsia.
Kwa maneno ya mahusiano ya familia, PRA inaweza kuonekana pamoja na kiambishi BO na GE .
RE
RE = "re; kuja au kuweka kitu kimoja mahali panapo fanana, kufanya au kuwa kama kitu kilivyokuwa awali, kusababisha au kufanya kitu tena kwa namna ile ile aunamna nyingine". RE hutumiwa kwa maneno ya hatua tu, na huonyesha kila namna ya hatua:
- veni (kuja) → reveni (kurudi) = kurudi mahali ambapo nipa awali
- doni (kutoa) → redoni (kurudisha nyuma) = kutoa kitu kwa mtu aliyekuwa nayo kabla
- brilo (gloss, sheen) → rebrilo = kufikiria sana
- bonigi (kuboresha, kufanya vizuri) → rebonigi = kufanya vizuri tena kilichokuwa kikosefu (kurekebisha, kurekebisha, kurejesha nk)
- 1} saniĝi (kuwa na afya) → resaniĝi (kuvumbua = kuwa na afya tena baada ya ugonjwa
- diri (kusema) → rediri = kusema kitu kimoja tena, kwa kujibu kwa (kujibu)
- trovi (kupata) → retrovi = kupata kile ambacho kimepotea
- koni (kujua, ku) → rekoni (kutambua) = kuona kitu fulani na kukumbuka kwamba ni mtu anayemujua tayari, kukubali thamani ya kitu
- turni (kugeuka) → returni = kurejea kwenye mwelekeo uliopita (kinyume)
- ree = tena, mara nyingine
Baadhi ya maneno ya RE yalikuwepo kutokana na ushawishi kutoka kwa maneno yaliyotumika kwa lugha zingine, na hivyo hawana maana ya mantiki. Kwa mfano, reprezenti (kuwakilisha) kawaida haimaanishi "kuwasilisha tena", lakini "kutenda badala ya mtu, kwa jina la mtu". Resumi (kwa muhtasari) sio "kutaja tena", lakini "kuelezea kwa ufupi kiini". Maneno haya, na maneno mengine, kwa kawaida huonekana kama maneno yasiyo ya kiwanja (yaliyotolewa kutoka mizizi REPREZENT na RESUM). Returni na hasa returna na kurejea walikuwa kutumika kwa maana ya maana ya "kurudi", kwa maana ya kurudi au kurudi. Sasa, maneno hayo yanatumiwa tu wakati wa kujadili kitu kingine (kugeuka upya).