შინაარსის ნახვა
  2. 25 დამოკიდებული წინადადება

საკუთრივ წინადადებაში შესაძლოა არსებობდეს მეორე წინადადება, რომელიც მთავარი წინადადების შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს. ასეთ წინადადებას დამოკიდებული წინადადება ეწოდება. ჩვეულებრივ, დამოკიდებული წინადადებები არ განირჩევა ფუნქციური მსაზღვრელებით. დამოკიდებული წინადადება ტრადიციულად იწყება შესავალი სიტყვით - დამოკიდებული კავშირით.

სხვა დაქვემდებარებული კავშირებია se, ĉar, dum, ĝis, kvankam, kvazaŭ, ol და apenaŭ.

Ke

კავშირი ke რეალურად არანაირ მნიშვნელობას არ ატარებს. იგი უჩვენებს მხოლოდ დამოკიდებული წინადადების დაწყებას, რომელსაც სხვა კავშირი არ გააჩნია. Ke-ფრაზას სხვა არაერთი დანიშნულებაც შეიძლება ჰქონდეს. ამ დანიშნულების გამოცნობა შესაძლებელია ke-ფრაზის კორელატ tio-თი ჩანაცვლებით. ზოგჯერ ერთად იხმარება ნაწილაკი tio და ke-ფრაზა, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც საჭიროა ke-ფრაზის დანიშნულების მითითება წინდებულით.

Ke-ფრაზები როგორც ქვემდებარე, დამატება ან გარემოება

  • Okazis, ke la reĝino mortis. → Tio okazis. - მოხდა ისე, რომ დედოფალი გარდაიცვალა. → მოხდა.
  • Ŝajnas, ke pluvos. → Tio ŝajnas. - ჩანს იწვიმებს. → ჩანს.
  • Estas vero, ke ŝi havis sur si pantoflojn. → Tio estas vero. - მართალია, რომ მას ფლოსტები ეცვა. →მართალია.

  • Kompreneble, ke mi lin amas. - რასაკვირველია მე ის მიყვარს.

    შემასმენელი ნაგულისხმევია: Estas kompreneble, ke mi lin amas. → Tio estas komprenebla. Kompreneble-ს აქვს E-დაბოლოება, რადგან იგი დამოკიდებული წინადადების შემასმენლური აღწერაა. Tio-თი ჩანაცვლების შემთხვევაში, komprenebla-თიც უნდა ჩაანაცვლოთ.

  • Diru al la patro, ke mi estas diligenta. → Diru tion al la patro. - მამას უთხარი, რომ ბეჯითი ვარ. → უთხარი ეს მამას.
  • Mi volas ke vi tien iru. → Mi volas tion. - მინდა, რომ იქ წახვიდე. → ეს მინდა.
  • Se li scius, ke mi estas tie ĉi, li tuj venus al mi. → Se li scius tion... - მას რომ სცოდნოდა, რომ აქ ვარ, მაშინვე მოვიდოდა. → მას რომ ეს სცოდნოდა...
  • Subite li aŭdis, ke iu alrajdas de la vojo al la domo. → Subite li aŭdis tion. - უცებ მოესმა, რომ ვიღაც გზიდან სახლისაკენ მოაჭენებდა. → უცებ მას ეს მოესმა.

  • Mi pensas, ke ne. → Mi pensas tion. - ვფიქრობ, რომ არა. → ამას ვფიქრობ.

    დამოკიდებული წინადადება საგრძნობლად შემოკლებულია, = ...რომ ეს ასე არაა, და მისთ.

  • Li vekiĝis per tio, ke iu lin skuis. = Li vekiĝis per skuado. - იგი ვიღაცის ნჯღრევამ გამოაღვიძა. = იგი ნჯღრევამ გამოაღვიძა.
  • Tiam ŝi ekploris pro tio, ke ŝi estas tiel malbela. = Tiam ŝi ekploris pro sia malbeleco. - მაშინ იმაზე ატირდა, რომ ასეთი ულამაზოა. = მაშინ ის თავის სიუშნოეზე ატირდა.
  • Via patro neniam povis ekrigardi vin sen tio, ke li batus sin en la bruston kaj ĝemus. = ...sen brustobatado kaj ĝemado. - მამაშენს გულზე მჯიღის შემოკვრისა და ამოოხვრის გარეშე შენზე შემოხედვა არასდროს შეეძლო.
  • Ne por tio mi estas ĉi tie, ke mi alportadu manĝon al la loĝantoj. = Mi estas ĉi tie ne por alportado de manĝo al la loĝantoj. - აქ იმისთვის არ ვარ, რომ მოსახლეობას საჭმელი მოვუტანო. = აქ მოსახლეობისთვის საჭმლის მოსატანად არ ვარ.

თუკი წინდებულია pri, ჩვეულებრივ მას გამოტოვებენ ხოლმე (დამხმარე tio-ს ჩათვლით):

  • Ili nin kulpigas, ke ni agas maljuste. = Ili nin kulpigas pri tio, ke... - ისინი უსამართლოდ მოქცევას გვაბრალებენ. = ისინი გვაბრალებენ, რომ უსამართლოდ ვიქცევით.
  • Petu ŝin, ke ŝi sendu al mi kandelon. = Petu ŝin pri tio, ke... - სთხოვე სანთელი გამომიგზავნოს. = სთხოვე მას, რომ...

წინდებული por ჩვეულებრივ პირდაპირ ke-წინადადების წინ დაისმის დამხმარე tio-ს გარეშე. სრულ გამოთქმას por tio ke იშვიათად ხმარობენ. ასევე anstataŭ -ც პირდაპირ ke-ს, ხოლო ზოგჯერ malgraŭ-ს, krom-ისა და sen-ის წინ იხმარება:

  • Jen prenu ankoraŭ du panojn kaj unu ŝinkon, por ke vi ne bezonu malsati. - აი, აიღე ორი პური და ლორი, რომ არ იშიმშილო.
  • Ŝi tuj lavis sian kruĉon kaj ĉerpis akvon en la plej pura loko de la fonto kaj alportis al la virino, ĉiam subtenante la kruĉon, por ke la virino povu trinki pli oportune. - მან მაშინვე გარეცხა თავისი დოქი, წყალი წყაროს ყველაზე სუფთა ადგილიდან ამოიღო და ქალს წაუღო, დოქი ყოველთვის ისე ეჭირა, რომ ქალს მოსახერხებლად შეეძლო მისგან დალევა.
  • Anstataŭ ke ĉiu lernas diversajn lingvojn, ĉiuj ellernadu unu saman lingvon. - ნაცვლად სხვადასხვა ენის სწავლისა, ყველამ ერთი ენა უნდა შეისწავლოს.
  • Li klopodis daŭrigi, malgraŭ ke li estis tre laca. Malgraŭ (tio) ke = kvankam. - იგი ეცადა განეგრძო, მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან დაღლილი იყო.
  • Mi nenion pli postulus, krom ke oni montru al mi sindonecon kaj estimon. - სხვა არაფერი მჭირდება იმის გარდა, რომ მხარდაჭერა და პატივისცემა მაჩვენონ.
  • Vi ne povas ĝin tuŝi, sen ke ĝi rompiĝus. - ისე ვერ შეეხები, რომ არ გატყდეს.

ზოგჯერ ჩვეულებრივი ke-ფრაზა იხმარება por-ის გარეშე ნაცვლად por (tio) ke-სა:

  • Ŝi bone lin kovris, ke li ne malvarmumu denove. = ...kovris por ke li ne malvarmumu denove. - მან მას კარგად გადააფარა, რომ ისევ არ გაციებულიყო. = ... რათა ისევ არ გაციებულიყო.
  • Tie estis unu riĉa virino, kiu retenis lin, ke li manĝu ĉe ŝi. = ...por ke li manĝu ĉe ŝi. - იქ ერთი მდიდარი ქალბატონი იყო, რომელიც მას აყოვნებდა მასთან ეჭამა. = რომ მასთან ერთად ეჭამა.

საზოგადოდ მიღებულია მხოლოდ por ke, malgraŭ ke, anstataŭ ke, krom ke და sen ke. მხოლოდ ფაქტი, რომ ისინი არასტანდარტულია, წარმოადგენს კონტრარგუმენტს შემდეგ წინადადებათა წინააღმდეგ: Ni parolis, pri ke la prezoj ĉiam altiĝas. Oni argumentis, kontraŭ ke ili ekloĝu en la urbo. Li sukcesis eskapi, pro ke vi dormis. Tio okazis, antaŭ ke mi naskiĝis. თუმცა არასტანდარტულობა ნამდვილად ძლიერი არგუმენტია. სათქმელის არასტანდარტული გზით გამოხატვით მის საერთოდ ვერგაგებას ვრისკავთ. უმჯობესია იხმაროთ დამხმარე tio: pri tio ke, kontraŭ tio ke და სხვ. ნაცვლად ფრაზებისა antaŭ (tio) ke და post (tio) ke, გამოიყენეთ antaŭ ol და post kiam. pro ke-ს მაგივრად იხმარეთ pro tio ke, tial ke ან ĉar.

Ke-ფრაზები, როგორც დამატება.

ხშირად ke-ფრაზა დამატებით ფუნქციას ასრულებს, რომელიც სიტყვის მნიშვნელობას განმარტავს.

  • De s-ro Bourlet mi ricevis la sciigon, ke li ne volas publikigi la projekton en la "Revuo". - ბ-ნ ბურლესაგან შეტყობინება მივიღე, რომ მას არ სურს პროექტის „Revuo“-ში გამოქვეყნება.
  • Ŝi estis plena de timo, ke la infano mortos. - მას ეშინოდა, რომ ბავშვი მოკვდებოდა.
  • Li metis la kondiĉon, ke oni ne instruu al ŝi la Kristanan religion. - მან პირობა წამოაყენა, რომ მისთვის ქრისტიანული რელიგია არ ესწავლებინათ.

  • Tio estis la unua fojo, ke ŝi nomis ŝin sia filino. - პირველად მოხდა, რომ მან მას ქალიშვილი დაუძახა.

    მსგავს წინადადებებში ბევრი ke-ს ნაცვლად kiam-ს ხმარობს. ჩვეულებრივ ke მეტად შესაფერისია, ვინაიდან ასეთი ke-წინადადება მეტწილად უჩვენებს არა როდის მოხდა მოქმედება, არამედ განმარტავს საკუთრივ მოქმედების არსს.

  • Estis tia ventego, ke la tegoloj deflugis de la tegmentoj. - ისეთი ქარი იყო, რომ სახურავებიდან კრამიტები გადმოყარა.
  • Ili ambaŭ estis tiel malagrablaj kaj tiel fieraj, ke oni ne povis vivi kun ili. - ორივენი ისეთი უსიამოვნონი და ამაყები ყვნენ, რომ მათთან ცხოვრება შეუძლებელი იყო.
  • Ili enpakis tiom da libroj, ke ili ne povis ĉion porti. - იმდენი წიგნი ჩაალაგა, რომ ყველას წაღება ვერ შეძლეს.
  • Vi ne estas kulpa, ke vi fariĝis tio, kio vi estas. = ...kulpa pri tio, ke... - შენი ბრალი არაა, რომ ისეთი გახდი, როგორიც ხარ. = ...შენი ბრალი არაა ის, რომ ...
  • Ŝi estis tute certa, ke tio estos plenumita. = ...certa pri tio ke... - ის სრულიად დარწმუნებული იყო, რომ ყველაფერი მოგვარდებოდა. = ...დარწმუნებული იყო იმაში, რომ...

  • Kiel feliĉa mi estas, ke mi ĝin scias! - რა ბედნიერი ვარ, რომ ეს ვიცი!

    აქ ke-ფრაზა მიზეზს უჩვენებს. შესაძლებელია ke-ს ჩანაცვლება ĉar-ის გამოყენებით.

  • Ĉion mi permesis al vi escepte, ke vi faru tion ĉi. = ...kun la escepto, ke vi faru tion ĉi. - ყველაფრის ნება დაგრთე, გარდა ამის გაკეთებისა. = ...ამის გაკეთების გამონაკლისის გარდა.

Ke-ფრაზა, როგორც შემასმენელი

Ke-ფრაზა შესაძლოა წინადადებაში ქვემდებარის პრედიკატულ (შემასმენლურ) განსაზღვრებად იქცეს.

  • La vero estas, ke mi amas vin. - სიმართლე ისაა, რომ მიყვარხარ.
  • La esenco de la sciigoj estis, ke al ili estas bone. - შეტყობინებათა არსი ის იყო, რომ მათთან ყველაფერი რიგზეა.

Ke-ს გამოტოვება

ზოგჯერ დამოკიდებული წინადადების წინ ke გამოტოვებულია, მაგრამ თითქმის მხოლოდ არაპირდაპირ თქმაში:

  • Mi diras al vi, ŝi ricevos. = Mi diras al vi, ke ŝi ricevos. - გეუბნები, მიიღებს. = გეუბნები, რომ მიიღებს.
  • La vetero baldaŭ malboniĝos, ŝajnas. = Ŝajnas, ke la vetero baldaŭ malboniĝos. - ამინდი მალე გაუარესდება, ჩანს. = ჩანს, რომ ამინდი მალე გაუარესდება.

კითხვითი დამოკიდებული წინადადებები

დამოკიდებული წინადადება შეკითხვას წარმოადგენს, იგი იწყება ĉu-თი ან KI-სიტყვით. კითხვით დამოკიდებულ წინადადებებს ისეთივე ფუნქცია შეიძლება ჰქონდეთ, როგორიც ke-წინადადებებს.

  • Diru, ĉu mi povos veni. - მითხარი შემიძლია თუ არა მოსვლა.

    Ĉu-შეკითხვა წარმოადგენს შემასმენელ diru-ს დამატებას.

  • Ŝi ne sciis, ĉu ŝi nur sonĝis aŭ ĉu tio estis efektivaĵo. - არ იცოდა მხოლოდ ესიზმრებოდა თუ სინამდვილე იყო.

    არის aŭ-თი დაკავშირებული ორი დამატებითი (ობიექტური) ĉu-შეკითხვა.

  • Ĉu tio estas roso aŭ larmoj, tion neniu povis vidi. - ეს ცვარია თუ ცრემლები, ვერავინ ნახა.

    Ĉu-შეკითხვა წარმოადგენს დამატებას დამხმარე tio-თი.

  • Li provis, ĉu la pordo estas nefermita. - შეამოწმა კარი ღია იყო თუ არა.

    Ĉu-შეკითხვა წარმოადგენს დამატებას სიტყვისა provis.

  • La tuta afero dependas de tio, ĉu ŝi venos aŭ ne. - ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, მოვა თუ არა.

    შეკითხვა წარმოადგენს de-იან დამატებით გარემოებას დამხმარე tio-თი.

  • Mi dubas, ĉu vi estas feliĉa. - მეეჭვება ბედნიერი ხარ თუ არა.

    შეკითხვა pri-დამატების როლს ასრულებს. = Mi dubas pri tio, ĉu...

  • Li faris al mi la demandon, ĉu mi bone fartas. - მკითხა კარგად ვიყავი თუ არა.

    შეკითხვა წარმოადგენს დამატებას სიტყვისა demandon.

  • Mia sola demando al vi estas, ĉu vi amas min. - ჩემი შენდამი ერთადერთი შეკითხვა ისაა, გიყვარვარ თუ არა.

    შეკითხვა წარმოადგენს შემასმენლურ ზედსართავს.

  • Kion ni nun faru, estas demando tre malfacila. - ახლა რა გავაკეთოთ, სწორედ ესაა ძალიან რთული შეკითხვა.

    KI-შეკითხვა მოქმედებს ქვემდებარედ სიტყვისა estas.

  • Mi montris al la infano, kie kuŝas ĝia pupo. - ბავშვს ვაჩვენე სად დევს თავისი თოჯინა.

    შეკითხვა წარმოადგენს დამატებას სიტყვისა montris.

  • Mi volus scii, kiom de la ŝtofo ili jam pretigis. - მინდა ვიცოდე რამდენი მატერია მოამზადეს უკვე.

    შეკითხვა წარმოადგენს დამატებას ზმნისა scii.

  • Mi ne scias, ĝis kiam ili restos ĉi tie. - არ ვიცი აქ როდემდე დარჩებიან.

    კითხვა დამატებაა.

  • Kiel longe ni estis en la malliberejo, tion mi ne scias. - არ ვიცი რამდენი ხანი ვიყავით ციხეში.

    შეკითხვა წარმოადგენს დამატებას დამხმარე tio-თი.

  • Nun mi venis, por informi vin, kio estos kun via popolo en la estonta tempo. - ახლა მოვედი, რათა შეგატყობინო, თუ რა მოუვა შენს ხალხს მომავალში.

    შეკითხვა წარმოადგენს pri-იან დამატებით გარემოებას, მაგრამ გამოტოვებულია pri tio: ...por informi vin pri tio, kio estos...

  • La demando pri tio, kia estos la formo de tiu lingvo, estas por mi afero negrava. - საკითხი იმისა, თუ რა ფორმისა იქნება ეს ენა, ჩემთვის სრულიად უმნიშვნელოა.

    შეკითხვა პირდაპირ აღწერს la demando-ს დამხმარე tio-თი.

ზოგიერთ ენაში დამოკიდებულ წინადადებებში ĉu-სა და se-სთვის ერთსა და იმავე სიტყვას იყენებენ. ესპერანტოში მათ განვასხვავებთ. Ĉu აღნიშნავს შეკითხვას. Se უჩვენებს პირობას. მნიშვნელობითი განსხვავებაა ძალზედ დიდია:

  • Morgaŭ li diros, ĉu li venos. ≈ Morgaŭ li diros "jes, mi venos" aŭ "ne, mi ne venos". - ხვალ იტყვის მოდის თუ არა. ≈ ხვალ იტყვის „კი, მოვდივარ“ ან „არა, არმოვდივარ“.

    Ĉu-შეკითხვა წარმოადგენს diros-ის დამატებას (ობიექტს). = ხვალ გვეტყვის პასუხს შეკითხვაზე, მოვა თუ არა.

  • Morgaŭ li diros, se li venos. = Morgaŭ li diros (ion), sed tio okazos nur se li venos. - ხვალ იტყვის, თუკი მოვა. = ხვალ იტყვის (რაღაცას), მაგრამ მხოლოდ მისი მოსვლის შემთხვევაში.

    Se-წინადადება წარმოადგენს პირობით გარემოებას.

კავშირებითი ქვეფრაზები

ასევე KI-კორელატებსაც შემოჰყავთ კითხვითი მნიშვნელობის გარეშე დამოკიდებული წინადადებები. ხშირად ასეთი KI-სიტყვა როგორღაც აგრეთვე მთავარ წინადადებაში არსებულ საგანსაც წარმოადგენს. ასეთ სიტყვებს კავშირებითი ეწოდება, რადგან ისინი მთავარსა და დამოკიდებულ წინადადებებს შორის ურთიერთმიმართებას უჩვენებენ.

კავშირებითი kiu

  • Hieraŭ mi vidis viron, kiu promenis sur la strato. - გუშინ კაცი დავინახე, რომელიც ქუჩაში მისეირნობდა.

    Kiu-ფრაზა წარმოადგენს ეპითეტს სიტყვისა viron. მთლიანობა ორივე ფრაზის შეერთებითაა მიღებული: Hieraŭ mi vidis viron. + La viro promenis sur la strato. (გშინ კაცი ვნახე. + კაცი ქუჩაში მიდიოდა.) ორივე წინადადებაში იგივე კაცი გვხვდება. დამოკიდებულ წინადადებაში კაცის აღსანიშნად იხმარება კავშირებითი kiu. Kiu-წინადადების ნაცვლად მიმღეობური ზედსართავის ხმარებაა შესაძლებელი: Hieraŭ mi vidis viron promenantan sur la strato. (გუშინ ქუჩაში მოსიარულე კაცი ვნახე.)

  • La libroj, kiuj kuŝas tie, estas miaj. - იქ რომ წიგნები აწყვია, ჩემია. = La libroj estas miaj. + La libroj kuŝas tie. (= La libroj kuŝantaj tie estas miaj.)

    Kiuj J-დაბოლოებით იხმარება, რადგან იგი მრავლობითს წარმოადგენს.

  • La domo, kiun vi aĉetis, estas malbona. - შენ რომ სახლი იყიდე, ცუდია. = La domo estas malbona. + Vi aĉetis la domon. (= La domo aĉetita de vi estas malbona.)

    {1Kiun N-დაბოლოებით იხმარება, რადგან მას დამოკიდებულ წინადადებაში დამატების ფუნქცია აქვს.

  • Mi vidis la filmojn, pri kiuj vi tiel multe rakontis. - ვნახე ფილმები, რომლებზეც ამდენს მიყვებოდი. = Mi vidis la filmojn. + Vi rakontis tiel multe pri la filmoj.

    Kiuj-ს წინ ხშირად იხმარება pri, რადგან მას დამოკიდებულ წინადადებაში დამხმარე pri-ს ფუნქცია აქვს.

  • Jen venas la verkisto, la librojn de kiu ĉiuj legas. - აი მოდის მწერალი, რომლის წიგნებსაც ყველა კითხულობს. = Jen venas verkisto. + Ĉiuj legas la librojn de la verkisto.

    De kiu წარმოადგენს la librojn-ის კუთვნილებით დამატებას და უნდა იდგეს la librojn-ის წინ. ჩვეულებრივ იხმარება kies de kiu-ს ნაცვლად: Jen venas la verkisto, kies librojn ĉiuj legas.

  • Riĉa estas tiu, kiu ŝuldas al neniu. - მდიდარი ისაა, ვისაც არავის ვალი არ აქვს.
  • Mi nun havas tie ĉi preskaŭ neniun, al kiu mi povus konfidi! - ახლა აქ თითქმის არავინ მყავს, ვისაც ვენდობოდი.

  • Mi vizitos tiujn amikojn, kiujn mi ekkonis dum la pasinta Universala Kongreso. - იმ მეგობრებს მოვინახულებ, რომლებიც წინა მსოფლიო კონგრესზე გავიცანი. = Mi vizitos tiujn amikojn. + Mi ekkonis tiujn amikojn dum...

    Amikojn-ის წინ tiujn-ის დამატება შემდგომ კავშირებით წინადადებასთან კავშირს აძლიერებს.

  • Ŝi kisis tiun manon, kiu ankoraŭ antaŭ nelonge kruele batis ŝian infanon. - მან იმ ხელს აკოცა, რომელმაც ჯერ კიდევ ცოტა ხნის წინ სასტიკად მის თავის ბავშვს.

  • Unuj servas por ornamo, kaj aliaj por manĝo, ekzistas ankaŭ tiaj, kiuj estas tute superfluaj. - ზოგს დეკორაციული დანიშნულება აქვს, სხვებს - საკვების. ასევე არსებობენ ისეთებიც, რომლებიც სრულიად ზედაპირულია.

    შესაძლოა ითქვას, რომ ქვემდებარე ნაგულისხმევია: ...ekzistas ankaŭ tiaj kreskaĵoj, kiuj estas.... (არსებობს ისეთი მცენარეებიც, რომლებიც...) შესაძლებელია აგრეთვე გამოვიყენოთ კავშირებითი kia tia-ის შემდეგ, თუკი ცხადად ნიშან-თვისებაზეა საუბარი.

  • Al Vi, kiu kreas, al Vi, kiu reĝas, hodiaŭ ni preĝas. - შენ - ვინც ქმნი, შენ - ვინც მეუფებ, დღეს ჩვენ ლოცვას გიძღვნით.

ხშირად რთულია კავშირებითი kiu-ფრაზის მთავარი წინადადებისგან გამოყოფა, რადგან მნიშვნელობა ერთად ორივე მათგანზეა დამოკიდებული:

  • Ŝi prenis la plej belan arĝentan vazon, kiu estis en la loĝejo. - მან ყველაზე ლამაზი ლარნაკი აიღო, რომელიც სახლში იყო. = Ŝi prenis la plej belan arĝentan vazon. + La plej bela arĝenta vazo estis en la loĝejo.

    ცალკეული წინადადებები არაა მართებული. საჭიროა kiu-ფრაზა წინადადების la plej belan arĝentan vazon მნიშვნელობის შესაზღუდად.

Kiu-ფრაზების წინ და შემდეგ ბევრი მძიმეს არ სვამს, რომელიც მთლიანი წინადადების მნიშვნელობის განსასაზღვრად საჭიროა. თუმცა ამაზე კონკრეტული წესები არ არსებობს, მძიმის დასმა ყოველთვისაა შესაძლებელი.

კავშირებითი kiu-ფრაზა ჩვეულებრივ შესაბამისი სიტყვის შემდეგ დგას, მაგრამ ზოგჯერ განსხვავებულ პოზოციაზეც, მაგ. მთლიანი წინადადების დასაწყისში. ამ შემთხვევაში აღწერილი სიტყვაა ყოველთვის tiu ან წინ დაირთავს tiu-ს:

  • Kiu volas perfektiĝi en Esperanto, al tiu mi rekomendas la diversajn lernolibrojn kaj vortarojn. = Al tiu, kiu volas perfektiĝi en Esperanto, mi rekomendas... - მათ, ვისაც ესპერანტოს დახვეწა სურს, სხვადასხვა სახელმძღვანელოებსა და ლექსიკონებს ვურჩევ. = ვისაც ესპერანტოს დახვეწა სურს, მათ ვურჩევ...
  • Kiun malĝojo ne turmentis, tiu ĝojon ne sentas. = Tiu, kiun malĝojo ne turmentis, ne sentas ĝojon. - ვისაც სევდა არ გამოუცდია, სიხარულს ვერ იგრძნობს.

ზოგჯერ ერთ მთავარ სიტყვას ერთზე მეტი კავშირებითი kiu-ფრაზა აქვს ეპითეტად. ჩვეულებრივ, მეტი სიცხადისთვის კავშირებს ამატებენ, მაგ. kaj ან sed: Hieraŭ mi vidis viron, kiu promenis sur la strato, kaj kiu portis grandan valizon. ორივე kiu-ფრაზა უკავშირდება სიტყვას viron. ორზე მეტი კავშირებითი kiu-ფრაზის შემთხვევაში საკმარისია მხოლოდ ბოლო kiu-ფრაზის წინ მაკავშირებლის დასმა: Jen estas afero, kiu estas tre utila, kiu helpos vin en multaj okazoj, kaj kiun vi tre zorge gardu. სამივე kiu-ფრაზა წარმოადგენს სიტყვა afero-ს ეპითეტს.

ზოგჯერ კავშირებითი kiu-ფრაზა ძალიან სუსტადაა დაკავშირებული იმ სიტყვასთან, რომლის ეპითეტსაც თავად წარმოადგენს. ასეთი kiu-ფრაზა უბრალოდ თხრობას აგრძელებს. შეგვიძლია ზუსტად ასევე გამოვიყენოთ ცალკე მთავარი წინადადება. თხრობითი kiu-ფრაზა ყოველთვის მთავარი წინადადების ბოლოში დგას:

  • Ŝi kun ĝentila rideto transdonis la leteron al la anglino, kiu leviĝis, faris saluton kaj eliris el la ĉambro. = Ŝi kun ĝentila rideto transdonis la leteron al la anglino, kaj tiu (poste) leviĝis... - მან ნაზი ღიმილით გადასცა წერილი ინგლისელ ქალბატონს, რომელიც წამოდგა, დაემშვიდობა და დატოვა ოთახი. = ნაზღიმილიანმა ინგლისელ ქალბატონს წერილი გადასცა, ინგლისელი ქალბატონი (შემდეგ) წამოდგა ...
  • Kelkaj estimataj scienculoj per sugestio falis en kaptilon, el kiu ili tamen baldaŭ retiriĝis. = ...falis en kaptilon, sed ili tamen baldaŭ retiriĝis el ĝi. - ზოგი პატივცემული მეცნიერი შეთავაზებით გაება მახეში, საიდანაც ისინი მალევე ამოვიდნენ. = ...მახეში გაებნენ, მაგრამ თავი მალევე დააღწიეს.
  • Li ŝuldas al mi mil eŭrojn, kiun sumon li ne repagis malgraŭ plurfoja rememorigo. = Li ŝuldas al mi mil eŭrojn. Tiun sumon li ne repagis... - მას ჩემი ათასი ევრო ჰმართებს, რომელიც, მიუხედავად არაერთი შეხსენებისა, არ დაუბრუნებია. = მას ჩემი ათასი ევრო ჰმართებს. ეს თანხა მას არ დაუბრუნებია...

კავშირებითი kio

კავშირებითი kio შეიძლება kiu-ს მსგავსად გამოვიყენოთ კავშირად. კავშირებით kio-ს კავშირებით kiu-ს მაგივრად იყენებენ, თუკი დამოკიდებული წინადადება O-კორელატის ეპითეტს წარმოადგენს:

  • Mi volas, ke tio, kion mi diris, estu obeata. = Mi volas, ke tio estu obeata. + Mi diris tion. - მინდა დაემორჩილოთ(ნ) იმას, რაც ვთქვი. = მინდა, რომ ამას დაემორჩილონ. + ეს ვთქვი.
  • Mi faros ĉion, kion mi povos, por trovi por vi konforman okupon. - რაც შემიძლია ყველაფერს გავაკეთებ, რომ შესაფერისი სამუშაო მოგიძებნო.
  • La juvelista laboro enhavas en si nenion, kio superus miajn fortojn. - იუველირის საქმიანობა ისეთს არაფერს მოიცავს, რაც ჩემს ძალებს აღემატება.
  • Vi rakontis al mi ion, kion mi neniam forgesis. - მომიყევი რაღაც, რაც არასდროს დამვიწყებია.

  • Neniu faris ion eminentan, kio meritus mencion. - არავის გაუკეთებია რაიმე გამორჩეული, რომ ხსენებას იმსახურებდეს.

    ასეთ შემთხვევებში, როდესაც O-კორელატს ზედსართავური ეპითეტი მოსდევს, შესაძლებელია აგრეთვე კავშირებითი kiu-ს ხმარებაც: ...faris ion eminentan, kiu meritus mencion.

ხშირად აღწერილი კორელატი ნაგულისხმევია:

  • Redonu, kion vi prenis. = Redonu tion, kion vi prenis. - დააბრუნე რაც აიღე. = დააბრუნე ის, რაც აიღე.
  • Post du aŭ tri tagoj mi jam ne havos per kio hejti la ĉambron. = ...ne havos ion, per kio mi povus hejti la ĉambron. - ორი ან სამი დღის შემდეგ ოთახის გამათბობელი აღარ მექნება.

კავშირებითი kio kiu-ს ნაცვლად იხმარება, თუკი დამოკიდებული წინადადება ზოგადმნიშვნელობიანი ქვემდებარული ზედსართავის ეპითეტს წარმოადგენს. შეიძლება ითქვას, რომ სიტყვა io ნაგულისხმევია ზედსართავი სახელის შემდეგ. მაგრამ რეალურად არასდროს იხმარება io-თი ასეთი სრული გამოთქმა:

  • La sola, kion mi deziras, estas: ke la mondo havu lingvon internacian. (≈ La sola io, kion mi deziras...) - ერთადერთი, რაც მწადია, ისაა, რომ მსოფლიოში არსებობდეს საერთაშორისო ენა.
  • La unua, kion li faris vespere, estis tio, ke li elprenis la nukson. - პირველი, რასაც საღამოობით აკეთებდა, იყო ის, რომ თხილს იღებდა.
  • Okazis la plej bona, kion oni povus imagi. - საუკეთესო რამ მოხდა, რისი წარმოდგენაც შეიძლება.

თუკი ქვემდებარეს ჩავსვამთ, მაგ. afero, ყოველთვის უნდა გამოვიყენოთ კავშირებითი kiu: La sola afero, kiun mi deziras... (ერთადერთი რამ, რაც მსურს...) La unua afero, kiu okazis... (პირველი რამ, რაც მოხდა...) Okazis la plej bona afero, kiun oni povus imagi. (საუკეთესო რამ მოხდა, რისი წარმოდგენაც შესაძლებელია.)

ქვემდებარული ზედსართავის მნიშვნელობა ნაკლებაბსტრაქტულია და რაღაცგვარი ნამდვილი ქვემდებარე იგულისხმება, მაშინ გამოიყენეთ: kiu:

  • Vi ne estas la unua [persono], kiu parolas al mi en tia maniero. - ერთადერთი [ადამიანი] არ ხარ, ვინც ასე მესაუბრება.
  • Ĉiu estis ravata de la nova kaj bela [afero], kiun ŝi vidis. - ყველა აღაფრთოვანა მის მიერ ნანახმა სიახლემ და სილამაზემ.

მთლიანი წინადადების აღსაწერად kiu-ს მაგივრად კავშირებითი kio გამოიყენება. ამ შემთხვევაში kio მთლიანი წინადადების არსს გამოხატავს:

  • Li donadis multe da mono al la malriĉuloj, kio estis tre laŭdinda. - მან ღარიბებს უამრავი ფული დაურიგა, რაც შესაქებია. = Li donadis multe da mono al la malriĉuloj. + Tio estis tre laŭdinda.

    Kio მთლიან წინადადებას წარმოადგენს: Li donadis multe da mono al la malriĉuloj. (მან ღარიბებს ბევრი ფული დაურიგა.)

  • Ŝi havas ŝatokupon, kio estas bona. = Estas bone, ke ŝi havas ŝatokupon. - მას ჰობი აქვს, რაც კარგია. = კარგია, რომ მას ჰობი აქვს.

    შეადარეთ: Ŝi havas ŝatokupon, kiu estas bona. = Ŝi havas bonan ŝatokupon. (მას კარგი ჰობი აქვს.)

  • La filmo estis tute teda, pro kio li foriris jam antaŭ la fino. = Ĉar la filmo estis tute teda, li foriris... - ფილმი სრულიად მოსაწყენი იყო, ამიტომაც წავიდა ის დასრულემადე. = ვინაიდან ფილმი სრულიად მოსაწყენი იყო, იგი წავიდა...

  • Oni proponis al li oficon de kuriero, kio promesis esti tre enspeziga afero. - მას კურიერის სამუშაო შესთავაზეს, რომელიც სარფიანი ჩანდა.

    აქ kio წარმოადგენს არა აზრს oni proponis al li oficon de kuriero, არამედ - ke li eble havos oficon de kuriero, ან havi oficon de kuriero.

წინადადების ხაზგასმითი შემობრუნებები კავშირებითი kiu-თი ან kio-თი

არსებობს წინადადების სპეციალური ხაზგასმითი შებრუნება, სადაც ახლანდელი დრო გადმოიცემა ზმნა esti-ს პლუს კავშირებითი დამოკიდებული წინადადება kiu-თი ან kio-თი:

  • Li decidas pri ĉi tiaj aferoj. → Estas li, kiu decidas pri ĉi tiaj aferoj. - ის წყვეტს ასეთ რამეებს. → ის არის, ვინც ასეთ რამეებს წყვეტს.

    მთავარი წინადადება estas li ხაზგასმით აღნიშნავს ქვემდებარეს.

  • Ni manĝas makaroniojn. → Tio, kion ni manĝas, estas makaronioj. → Estas makaronioj [tio], kion ni manĝas. - მაკარონს ვჭამთ. → ის, რასაც ვჭამთ, მაკარონია. → მაკარონია [ის], რასაც ვჭამთ.

    მაკარონზე განსაკუთრებული აქცენტი.

ხშირად უფრო იოლადაა შესაძლებელი ხაზგასმა სიტყვათა შემდეგი წყობით: Pri ĉi tiaj aferoj decidas li. Makaroniojn ni manĝas.

კავშირებითი kies

კავშირებითი kies{3} ყველაზე ხშირად კუთვნილებას ან მიკუთვნებას აღნიშნავს:

  • Jen venas la verkisto, kies librojn ĉiuj legas. - აი მოდის მწერალი, ვის წიგნებსაც ყველა კითხულობს. = Jen venas verkisto. + Ĉiuj legas la librojn de tiu verkisto.

    წიგნები იმ მწერლისაა (რადგან მან დაწერა).

  • La ĉambro, kies pordon la pordisto malfermis, estis sufiĉe vasta. - ოთახი, რომლის კარიც პორტიემ გააღო, საკმაოდ ვრცელი იყო. = La ĉambro estis sufiĉe vasta. + La pordisto malfermis la pordon de la ĉambro.

კავშირებითმა kies-მა შესაძლოა აგრეთვე უჩვენოს მოქმედი არსებითი სახელის აზრობრივი დამატება ან ქვემდებარე:

  • Ĝi estas ia ennovaĵo, pri kies akceptado aŭ neakceptado oni devas konsiliĝi. - ეს ისეთი სიახლეა, რომლის მიღება-არმიღებაზეც მათ რჩევა უნდა მიიღონ. = Ĝi estas ia ennovaĵo. + Oni devas konsiliĝi pri la akceptado aŭ neakceptado de tiu ennovaĵo.

    დამატება de tiu ennovaĵo უჩვენებს (ne)akceptado-ს აზრობრივ დამატებას: ამ სიახლის მიღება-არმიღებაზე მათ რჩევა უნდა მიიღონ.

  • La serpento, de kies mordo mortis via patro, nun portas lian kronon. - გველი, რომლის ნაკბენითაც გარდაიცვალა მამაშენი, ახლა მის გვირგვინს ატარებს. = La serpento nun portas lian kronon. + Via patro mortis de la mordo de la serpento.

    De la serpento უჩვენებს mordo-ს აზრობრივ ქვემდებარეს: Via patro mortis, ĉar la serpento mordis lin. (მამათქვენი მოკვდა, რადგან მას გველმა უკბინა.)

ზოგ ენაში არსებობს kies-ის მსგავსი, მაგრამ უფრო მეტი მნიშვნელობის მქონე სიტყვა. ესპერანტული kies შესაძლოა ნიშნავდეს მხოლოდ de kiu-ს და მხოლოდ მაში, როცა საუბარია კუთვნილებაზე, აზრობრივ ქვემდებარესა ან დამატებაზე. Kies არ ნიშნავს el kiu-ს, al kiu-ს, pri kiu-ს და ა.შ.: Venis grupo de junuloj, el kiuj du estis miaj filoj. დაუშვებელია: ...junuloj, kies du estis miaj filoj. დამოუკიდებელი წინადადებაა: Du el la junuloj estis miaj filoj. საუბარია ჯგუფიდან ინდივიდების გამოყოფაზე. უნდა ვთქვათ el la junuloj და არა de la junuloj. ამიტომ kies-ის ხმარება დაუშვებელია. Nia asocio, al kiu ne apartenas tiuj personoj, ne havas ian ajn respondecon pri iliaj agoj. Ne eblas: Nia asocio, kies ne apartenas... დამოუკიდებელი წინადადებაა: Tiuj personoj ne apartenas al nia asocio. არასდროს ვამბობთ aparteni de. ამიტომ აქ kies-ს ვერ გამოვიყენებთ.

კავშირებითი kiam

კავშირებითმა kiam შესაძლოა დროითი დამოკიდებული წინადადება შემოიყვანოს. იგი მთავარ წინადადებაში შეიძლება უკავშირდებოდეს დროით გამოთქმას ან ნაგულისხმევ tiam-ს:

  • Antaŭhieraŭ, kiam mi estis en la urbo, mi aĉetis novan robon. - გუშინწინ, როცა ქალაქში ვიყავი, ახალი კაბა ვიყიდე. = Antaŭhieraŭ mi aĉetis novan robon. + Tiam mi estis en la urbo.
  • Kiam Nikodemo batas Jozefon, tiam Nikodemo estas la batanto kaj Jozefo estas la batato. - როდესაც ნიკოდიმი იოსებს სცემს, მაშინ ნიკოდიმია გამლახველი, ხოლო იოსები - გალახული.
  • Kiam oni estas riĉa, [tiam] oni havas multajn amikojn. - როცა მდიდრდებიან, [მაშინ] ბევრი მეგობარი უჩნდებათ. = Tiam oni havas multajn amikojn. + Tiam oni estas riĉa.
  • Kiam mi venis al li, [tiam] li dormis. - როცა მასთან მოვედი, [მაშინ] ეძინა.

კავშირებით kiam-ფრაზას შეიძლება მის წინ დროითი წინდებული ჰქონდეს. წინდებული უჩვენებს მთლიანი kiam-ფრაზის დანიშნულებას, და არა სიტყვისა kiam:

  • Post kiam ŝi estis mallongan tempon en la arbaro, fariĝis nokto. = Post mallonga estado en la arbaro fariĝis nokto. - მისი ტყეში ცოტა ხნით ყოფნის შემდეგ დაღამდა. = ტყეში ცოტა ხნით ყოფნის შემდეგ დაღამდა.
  • De kiam naskiĝis mia filino, mi estas kiel alia homo. = De la naskiĝo de mia filino mi estas kiel alia homo. - მას შემდეგ, რაც ქალიშვილი შემეძინა, თავს სხვა ადამიანად ვგრძნობ. = ჩემი ქალიშვილის დაბადებიდან თავს სხვა ადამიანად ვგრძნობ.
  • Adam vivis, post kiam naskiĝis al li Set, okcent jarojn. = ...post la naskiĝo de Set... - ადამმა სეთის დაბადებიდან რვაასი წელი იცოცხლა. = ...სეთის დაბადების შემდეგ...

თუკი ასეთ წინადადებებში tiam-ს ჩავსვამთ, წინდებული აუცილებლად tiam-ის წინ უნდა იდგეს: Adam vivis, post tiam, kiam naskiĝis al li Set, 800 jarojn.

კითხვით kiam-თან განსხვავებული სიტუაციაა. კითხვით kiam-თან წინდებული kiam-ის როლს უჩვენებს, და არა მთლიანი კითხვითი წინადადების: Ŝi demandis, ĝis kiam mi restos hejme. = Ŝi demandis, ĝis kiu tempo mi restos hejme.

კავშირებითი kie

კავშირებითმა kie-მ შეიძლება ადგილის აღმნიშვნელი დამოკიდებული წინადადება შემოიყვანოს. ასეთი წინადადება შესაძლოა მიემართოს მთავარ წინადადებაში ადგილის აღმნიშვნელ გამოთქმას ან ნაგულისხმევ tie-ს:

  • Mi volis resti tie, kie mi estis. - სადაც ვიყავი იქ დარჩენა მინდოდა. = Mi volis resti tie. + Mi estis tie.
  • Kie fumo leviĝas, tie fajro troviĝas. - ცეცხლი იქაა, საიდანაც კვამლი ამოდის.
  • Jen la loko, de kie venis la bruo. - აი ადგილი , საიდანაც მოდიოდა ხმაური. = Jen (estas) la loko. + De tiu loko venis la bruo.
  • Ĉie, kien mi venas, troviĝas ia malbonaĵo, kiu premas la koron. - ყველგან, სადაც კი მოვდივარ, რაიმე გულისგამაწვრილებელ სიავეს ვაწყდები.

კავშირებითი kie-ს მაგივრად შეგვიძლია ხშირად გამოვიყენოთen kiu(j), ĉe kiu(j), sur kio ან მსგავსნი, განსაკუთრებით თუკი დამოკიდებული წინადადება ქვემდებარის ეპითეტია, რომელიც მთავარ წინადადებაში ადგილის აღმნიშვნელ დამატებას არ წარმოადგენს. მაგრამ kie ხშირად უფრო ელეგანტურია:

  • Kelkajn fojojn mi eĉ legis longajn artikolojn pri mia afero, kie estis videble, ke la aŭtoroj eĉ ne vidis mian verkon. = ...longajn artikolojn pri mia afero, en kiuj estis... - რამდენჯერმე გრძელი სტატიებიც კი წავიკითხე ჩემს საკითხზე, სადაც ცხადი იყო, რომ ავტორებს ჩემი ნაშრომი არც კი ენახათ. = ...გრძელი სტატიები ჩემს საკითხზე, რომლებშიც იყო...

    წინადადების წევრი longajn artikolojn pri mia afero არის არა ადგილის აღმნიშვნელ დამატებითი გარემოება, არამედ დამატება (ობიექტი).

  • Ne troviĝas, kie sidi. = Ne troviĝas io, sur kio oni povus sidi. - დასაჯდომი არსადაა. = არსად არაფერია, რაზე დაჯდომაც შეიძლება.

კავშირებითი kia

კავშირებით kia-ს ნიშან-თვისების აღმნიშვნელი დამოკიდებული წინადადება შემოჰყავს. კავშირებითი kia-ფრაზა შესაძლოა უკავშირდებოდეს tia-ს, tiaspeca-ს ან tiuspeca-ს მთავარ წინადადებაში:

  • Ŝi ne estas tia, kia devas esti reĝino. - ის ისეთი არაა, როგორიც უნდა იყოს დედოფალი. = Ŝi ne estas tia. + Reĝino devas esti tia.
  • Kia oni vin vidas, tia oni vin taksas. - როგორსაც გხედავენ, ისე გაფასებენ. = Tia oni vin taksas. + Tia oni vin vidas.
  • Regis tia frosto, kian ni ĉe ni ne havas eĉ en la plej kruela vintro. - ისეთი ყინვა სუფევდა, როგორიც ყველაზე მკაცრ ზამთარშიც კი არ გვაქვს ხოლმე. = Regis tia frosto. + Tian froston ni ĉe ni ne havas eĉ en la plej kruela vintro.
  • La arbo de la suno estis belega arbo tia, kian ni neniam vidis. - მზის ხე ისეთი ლამაზი იყო, როგორც აქამდე არასოდეს გვინახავს.

თუკი კავშირებითი KI-ფრაზა tia-იან ქვემდებარეს მიემართება, შესაძლებელია ასევე კავშირებითი kiu-ს გამოყენებაც: Vi havas plenan rajton uzi la monon en tia maniero, kiu ŝajnas al Vi la plej bona.

კავშირებითი kiu უჩვენებს კონკრეტულ ინდივიდს, ხოლო კავშირებითი kia კი - ნაირსახეობას (ნიშან-თვისებას):

  • Mi uzis tiun aŭton, kiu povas veturi tre rapide. - ის ავტომობილი გამოვიყენე, რომელიც ძალიან სწრაფად დადის.

    საუბარია კონკრეტულ ცალკეულ ავტომობილზე. ის ძალიან სწრაფად დადის.

  • Mi uzis tian aŭton, kia povas veturi tre rapide. - ისეთი ავტომობილით წავედი, რომელიც ყველაზე სწრაფია.

    საუბარია ავტომანქანის ნაირსახეობაზე. ამ სახეობის ყველა მანქანა ასე სწრაფად დადის.

მაგრამ ამ შემთხვევებში უკვე tiun და tian საკმაოდ ნათლად უჩვენებენ ინდივიდსა და ნაირსახეობას შორის განსხვავებას. შეგვიძლია kiu ორივე დამოკიდებულ წინადადებაში ვიხმაროთ. ყველაზე ხშირად kiu გამოიყენება, მაგრამ kia უფრო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ საუბარია ნაირსახეობაზე.

იხმარეთ კავშირებითი kia მხოლოდ ზმნიანი წინადადების წინ. წინადადების ცალკეული წევრის ან წევრთა უზმნო ჯგუფის წინ გამოიყენეთ შედარებითი kiel: Li vizitis (tiajn) urbojn kiel Parizo. არასწორია: ...urbojn kia Parizo.

კავშირებითი kiel

კავშირებითმა kiel-მა შეიძლება შემოიყვანოს მოქმედების წესისხარისხის აღმნიშვნელი დამოკიდებული წინადადება. კავშირებითი kiel-ფრაზა მთავარ წინადადებაში მიემართება tiel-ს, მაგრამ ხშირად tiel გამოტოვებულია:

  • Oni ludas sur fortepiano, tamen tre mallaŭte kaj tiel bele, kiel ŝi neniam antaŭe aŭdis. - ფორტეპიანოზე უკრავენ, თუმცა ისე ხმადაბლა და ისე ლამაზად, როგორადაც მას აქამდე არასდროს გაუგია.
  • Li komprenas predikon [tiel], kiel bovo [komprenas] muzikon. - იგი ქადაგებას ისე იგებს, როგორც ძროხა - მუსიკას.

კავშირებითი kiel-ფრაზა ზოგჯერ მთელს წინადადებას აღწერს. ამ დროს kiel მთელი წინადადების არსს წარმოადგენს, კავშირებითი kio-ს მსგავსად: Ŝia beleco, kiel oni diris, estas la deloga beleco de la malbono. = Ŝia beleco estas la deloga beleco de la malbono. + Tiel oni diris. (მისი სილამაზე ეშმაკის მაცდურრი სილამაზე იყო + ასე ამბობდნენ. = Oni diris, ke ŝia beleco estas... (ამბობდნენ, რომ მისი სილამაზე...)

კავშირებითი kiom

კავშირებითმა სიტყვამ kiom შესაძლოა რაოდენობითი დამოკიდებული წინადადება შემოიყვანოს. კავშირებითი kiom-ფრაზა მთავარ წინადადებში tiom-ს მიემართება, მაგრამ ხშირად tiom გამოტოვებულია:

  • Vi faris por nia afero tiom multe, kiom neniu alia ĝis nun faris. - ჩვენი საქმისთვის იმდენი გააკეთეთ, რამდენიც აქამდე არავის გაუკეთებია. = Vi faris por nia afero tiom multe. + Neniu alia ĝis nun faris tiom.
  • Nun vi ricevos tiom multe da mono, kiom vi volas havi. - ახლა იმდენ ფულს მიიღებ, რამდენიც გინდა რომ გქონდეს.
  • Ĉiuj donas al mi prunte [tiom], kiom mi volas. - ყველა იმდენს მასესხებს, რამდენიც მინდა.

კავშირებით kiom-იანი დამოკიდებული წინადადება ხშირად შეზღუდვას აღნიშნავს:

  • La kompatinda stana soldato tenis sin, kiom li povis, tute rekte. - საბრალო კალის ჯარისკაცი როგორაც შეეძლო თავს ისე იჭერდა, სრულიად სწორად.

    მისი შესაძლებლობები შეზღუდული იყო.

  • Unu el la plej kuraĝaj knaboj kaj iom post iom ankaŭ ĉiuj aliaj ekkantis strofon el malnova kanto pri cikonioj, kiom ili tion memoris. - უმამაცეს ბიჭთაგან ერთ-ერთმა და თანდათან სხვებმაც დაიწყეს ყარყატზე ძველი სიმღერიდან სტროფის მღერა, რამდენადაც ახსოვდათ.

    მათ მეხსიერებას საზღვარი ჰქონდა. იმაზე მეტს ვერ მღეროდნენ, რის საშუალებასაც მეხსიერება იძლეოდა.

კავშირებითი kial

ასევე kial-იც იხმარება კავშირებით სიტყვად, მაგრამ მხოლოდ ქვემდებარის დამატებად, როგორიცაა მიზეზი ან მოტივი, და მაშინაც მხოლოდ ძალზედ იშვიათად:

  • La efektiva kaŭzo, kial ili ne aliĝas al ni, estas tio, ke ili timas. - რეალური მიზეზი, თუ რატომაც არ გვიერთდებიან ისაა, რომ ეშინიათ. = La efektiva kaŭzo estas tio, ke ili timas. + Tial ili ne aliĝas al ni.

    შეგვიძლია ასევე ვთქვათ ...la kaŭzo, pro kiu ili ne aliĝas al ni... თუმცა უფრო ხშირად იხმარება ke-frazon: ...la kaŭzo, ke ili ne aliĝas al ni...

დაუშვებელია წინადადებები: Ili foriris tial, kial mi foriris. მაგრამ შეგვიძლია ვთქვათ: Ili foriris pro la sama kaŭzo, kial mi foriris. ან უფრო ხშირად: ...pro la sama kaŭzo, pro kiu mi foriris.

მიზეზის მაჩვენებელი მთლიანი ფრაზის წარსადგენად შეგვიძლია ვიხმაროთ pro kio: Mi ne ricevis vian leteron, pro kio mi ne respondis. შესაძლებელია ასევე წინადადების წყობის შებრუნებაც ĉar-ის გამოყენებით: Ĉar mi ne ricevis vian leteron, mi ne respondis.

კავშირებითი kial-ფრაზა თავის მხრივ არ აღნიშნავს მიზეზს ან მოტივს. მიზეზს აღნიშნავს სიტყვა, რომელსაც მიემართება თავად kial-ფრაზა და ნაწილაკი kial დამოკიდებულ წინადადებაში ამ მიზეზს წარმოადგენს. დამოკიდებული წინადადების შემოსაყვანად, რომელიც თავის მხრივ უჩვენებს მიზეზსა ან მოტივს, მეტწილად იყენებენ ĉar-ს: Ili foriris, ĉar mi foriris. (მათი წასვლის მიზეზი ჩემი წასვლაა.)

TI-ნაწილაკის გამოტოვება

კავშირებითი KI-სიტყვა მთავარ წინადადებაში ხშირად მსგავს TI-სიტყვას მიემართება. ხშირად მნიშვნელობის შეუცვლელადაა TI-სიტყვა ნაგულისხმევი. TI-სიტყვის გამოტოვებასთან დაკავშირებული აბსოლუტური წესები არ არსებობს. ყველაზე მეტად აზრის სიცხადეა მნიშვნელოვანი: თუკი წინადადება ზედმეტად გაუგებარი ხდება, მაშინ TI-სიტყვის გამოტოვება არარეკომენდებულია. კავშირებით KI-სიტყვასა და საპასუხო TI-სიტყვას ჩვეულებრივ მსგავსი ფორმები უნდა ჰქონდეთ: ისინი კორელატთა იგივე ჯგუფს უნდა ეკუთვნოდნენ (tiu — kiu, tio — kio, tiel — kiel და ა.შ.) და იგივე ფუნქციური მსაზღვრელი უნდა გააჩნდეთ, ან საერთოდ მსაზღვრელის გარეშე იყვნენ.

  • Tiu, kiu havas forton, havas rajton. → Kiu havas forton, havas rajton. - მას, ვისაც ძალა აქვს, აქვს უფლებაც. → ვისაც ძალა აქვს, მას უფლებაც აქვს.
  • Kiu okupas sin je meĥaniko, estas meĥanikisto, kaj kiu okupas sin je ĥemio, estas ĥemiisto. = Tiu, kiu okupas sin... - ის, ვინც მექანიკითაა დაკავებული, არის მექანიკოსი, ხოლო ის, ვინც ქიმიითაა დაკავებული - ქიმიკოსია.
  • Mi pagis al tiu, al kiu oni devis [pagi]. → Mi pagis, al kiu oni devis. - იმას გადავუხადე, ვისთვისაც უნდა გადაეხადათ.

ჩვეულებრივ ერთადერთი tiun ან tiujn გამოტოვებული არაა ხოლმე: Mi finfine provis tiujn, kiujn vi tiom laŭdis. არასწორია: Mi finfine provis, kiujn vi tiom laŭdis.

თუკი tiu არსებითი სახელი წინ დგას მის მსაზღვრელად, დაუშვებელია მნიშვნელობის შეუცვლელად tiu-ს გამოტოვება. მაგრამ ხშირად შეგვიძლია შევცვალოთ tiu la-დ მნიშვნელობის დიდად შეუცვლელად: Li ankoraŭ ne redonis tiun libron, kiun li pruntis de mi. → Li ankoraŭ ne redonis la libron, kiun li pruntis de mi. თუკი ვიტყვით: Li ankoraŭ ne redonis libron, kiun..., მაშინ საუბარი იქნება წიგნთაგან ერთ-ერთზე, რომელიც მან ჩემგან ითხოვა. მნიშვნელობა შეიცვლება.

  • Tio, kio pasis, ne revenos. → Kio pasis, ne revenos. - ის, რამაც ჩაიარა, არ დაბრუნდება. → რამაც ჩაიარა, არ დაბრუნდება.
  • Li tuj faris tion, kion mi volis. → Li tuj faris, kion mi volis. - მან მაშინვე გააკეთა ის, რაც მინდოდა. → მან მაშინვე გააკეთა რაც მინდოდა.

თუკი tio და kio დაირთავს წინდებულებს, უმჯობესია არ გამოტოვოთ tio: Marta renkontiĝis kun tio, kun kio renkontiĝas milionoj da homoj. არა: Marta renkontiĝis, kun kio renkontiĝas...

თუკი კავშირებითი kiam-ფრაზა მიემართება tiam-ს, მაშინ ყველაზე ხშირად tiam გამოტოვებულია. Tiam-ს ვტოვებთ მხოლოდ მაშინ, როცა მნიშვნელობის სიმძაფრის ხაზგასმა გვინდა:Kiam oni estas riĉa, [tiam] oni havas multajn amikojn.

ნაცვლად ფრაზებისა post tiam kiam, de tiam kiam და ა.შ., ჩვეულებრივ იხმარება მხოლოდ post kiam, de kiam და სხვ. ასე რომ, tiam გამოტოვებულია, მაგრამ შენარჩუნებულია წინდებული. ასეთ შემთხვევებში წინდებული მიემართება არა სიტყვას kiam, არამედ მთლიანად kiam-ფრაზას: Post tiam, kiam ŝi estis mallongan tempon en la arbaro, fariĝis nokto. → Post kiam ŝi estis mallongan tempon en la arbaro, fariĝis nokto.

ნაცვლად ფრაზისა ĝis (tiam) kiam, უნდა ვთქვათ უბრალოდ ĝis. დაუშვებელია აგრეთვე dum (tiam) kiam, სწორია - dum. Ĝis და dum თავად დამოკიდებულებით კავშირებს წარმოადგენენ და სრუალიად არ საჭიროებენ დამხმარეს kiam-ის სახით. ნაცვლად ფრაზისა antaŭ tiam kiam ჩვეულებრივ ვამბობთ antaŭ ol.

თუკი კავშირებითი kie-ფრაზა ერთადერთ tie-ს მიემართება, ხშირად tie გამოტოვებულია, მაგრამ აზრის ხაზგასასმელად tie შეგვიძლია დავტოვოთ: Kie estas pano, [tie] ne mankas panpecetoj.

კავშირებითი kia-ფრაზა მთავარ წინადადებაში ყოველთვის tia-ს მიემართება. ყველაზე ხშირად tia-ს ტოვებენ, მაგრამ თუკი წინადადება ცხადია, მისი გამოტოვება შეგვიძლია: Li havas [tian] kapon, kian vi ne trovos en la tuta mondo.

კავშირებითიkiel-ფრაზა მთავარ წინადადებაში ყოველთვის tiel-ს მიემართება, მაგრამ ხშირად tiel მხოლოდ ნაგულისხმევია ხოლმე: Ne vivu [tiel] kiel vi volas, vivu [tiel] kiel vi povas.

კავშირებითი kiom-ფრაზა მთავარ წინადადებაში ყოველთვის tiom-ს მიემართება, მაგრამ ხშირად tiom მხოლოდ ნაგულისხმევია ხოლმე: Da pulvo ni havas [tiom] kiom vi volas.

კავშირებითი kies-ფრაზა მთავარ წინადადებაში ძალზედ იშვიათად მიემართება ties-ს. თუმცა როდესაც ასე ხდება, ties-ის გამოტოვება იშვიათია: Kies ĝi estas, ties ĝi restu.

კავშირებითი kial-წინადადება არასდროს უკავშირდება tial-ს მთავარ წინადადებაში.

TI-სიტყვის გამოტოვება ჩვეულებრივ დაუშვებელია, როდესაც მასა და კავშირებით KI-სიტყვას განსხვავებული ფუნქციური მსაზღვრელები აქვთ, ან როცა ეს უკანასკნელი მხოლოდ ერთ-ერთ მათგანს გააჩნია:

  • არ თქვათ: Mi konas, kiu venis. თქვით: Mi konas tiun, kiu venis. არ თქვათ: Ĝi estas besto, kian vi timas. უმჯობესია: Ĝi estas tia besto, kian vi timas.
  • არასწორია: Ili loĝas, de kie mi venas. სწორია:: Ili loĝas tie, de kie mi venas. ასევე არასწორია: Li devenas, kien mi iros. საჭიროა: Li devenas de tie, kien mi iros. აგრეთვე დაუშვებელია გამოვტოვოთ tie, მაგრამ შევინარჩუნოთ წინდებული, რომელიც tie-ს წინ დადგებოდა. არ თქვათ: Li venas de kie mi loĝas. სწორია: Li venas de tie, kie mi loĝas.

ზო ენაში ხანდახან კავშირებითი KI-ნაწილაკის გამოტოვება შეიძლება. ესპერანტოში ეს დაუშვებელია. არ თქვათ: La viro, mi vidis, portis valizon. სწორია: La viro, kiun mi vidis, portis valizon. არასწორია: Nun estas la horo, ŝi normale alvenas. თქვით: Nun estas la horo, kiam ŝi normale alvenas.}

ზოგიერთ ენაში KI-სიტყვის საერთოდ გამოტოვება, მაგრამ საბოლოო წინდებულის შენარჩუნება შეიძლება, რომელიც დამოკიდებულ წინადადებაში სადმე მარტო დგას ხოლმე. ესპერანტოში ეს აბსოლუტურად დაუშვებელია. წინდებული აუცილებლად წინადადების იმ წევრის წინ უნდა იდგეს, რომლის ფუნქციასაც იგი უჩვენებს. არასწორია: Mi vidis tiun knabinon, vi parolis pri. სწორია: Mi vidis tiun knabinon, pri kiu vi parolis.

Se

Se = „იმ პირობით, რომ“. Se-ს დამოკიდებული წინადადება შემოჰყავს, რომელიც უჩვენებს პირობას, ვარაუდს, შემთხვევას:

  • Se li scius, ke mi estas tie ĉi, li tuj venus al mi. = En la okazo, ke li scius... - რომ სცოდნოდა აქ ვარ, მაშინვე მოვიდოდა ჩემთან. = იმ შემთხვევაში, რომ სცოდნოდა...

    იხმარება პირობითი, რადგან საქმე მხოლოდ ფანტაზიას ეხება.

  • Se mi estus sana, mi estus feliĉa. = Sub la kondiĉo, ke mi estus sana... - ჯანმრთელი რომ ვიყო, ბედნიერი ვიქნებოდი. = იმ შემთხვევაში, რომ ჯანმრთელი ვიყო...

  • Se li havas multe da mono, li verŝajne aĉetos aŭton. - თუკი ბევრი ფული აქვს, ალბათ ავტომობილს იყიდის.

    AS და OS-ფორმა (თხრობითი კილო) უჩვენებს, რომ შესაძლოა საუბარია რეალობაზე. შესაძლოა ბევრი ფული გაქვთ, მაგრამ ზუსტად არ იციან.

  • Se iu havas multe da mono, tiu havas ankaŭ multe da problemoj. - თუ ვინმეს ბევრი ფული აქვს, მას ბევრი პრობლემაც აქვს.

    AS-ფორმები უჩვენებს, რომ საუბარია ყოველთვის ვალიდურ ფორმაზე.

  • Tiu ĉi libro havas sesdek paĝojn; tial, se mi legos en ĉiu tago po dek kvin paĝoj, mi finos la tutan libron en kvar tagoj. - ამ წიგნს სამოცი გვერდი აქვს; მაშასადამე, თუკი ყოველდღე ხუთ-ხუთ გვერდს წავიკითხავ, მთლიან წიგნს ოთხ დღეში დავამთავრებ.

    ასეთ წინადადებებში პირობითი კილოს გამოყენებაც შეიძლება. მომავალ დროში ფაქტსა და ფანტაზიას შორის მკაცრი საზღვრის გავლება ყოვლეთვის შეუძლებელია, რადგან მომავალი მუდამ გაურკვეველია.

როდესაც se-ფრაზა წინადადების დასაწყისშია, მთავარ წინადადებაში ხშირად tiam-ს იყენებენ მეტი სიცხადისთვის. Tiam se-ფრაზის აზრს წარმოადგენს. შესაძლებელია აგრეთვე tiuokaze-ს, tiaokaze-ს ან სხვა მსგავსის გამოყენებაც: Se ĉiu balaos antaŭ sia pordo, tiam en la tuta urbo estos ordo.

ხანდახან tio მთავარ წინადადებაში წარმოადგენს წინა se-ფრაზის იდეას: Se ŝi havas multe da mono, tio ne nepre signifas, ke ŝi estas feliĉa. = თუკი მას ბევრი ფული აქვს, ფაქტი, რომ მას ბევრი ფული აქვს, არ ნიშნავს აუცილებლად, რომ...

Se მთავარ წინადადებაში ასევე ძლიერი და სავარაუდოდ განუხორციელებელი სურვილი გამოსახტად გამოიყენება. ასეთ წინადადებებში ზმნას მუდამ US-ფორმა აქვს: Ho, se mi estus sola! Se mi ne havus infanon! (ოჰ, ნეტა მარტო ვიყო! ნეტა ბავშვი არ მყავდეს!) = ძალიან მსურს მარტო ვიყო და ბავშვი არ მყავდეს, მაგრამ ეს შეუძლებელია. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ რეალური მთავარი წინადადება ნაგულისხმევია: Ho, se mi estus sola, tiam mi estus feliĉa! (ოჰ, ნეტა მარტო ვიყო, მაშინ ბედნიერი ვიქნებოდი!) შეგვიძლია ვიხმაროთ nur სურვილის გამომხატველ se-ფრაზებში სურვილის მნიშვნელობის გასამძაფრებლად: Ho, se mi nur estus sola! (ოჰ, ნეტა უბრალოდ მარტო ვიყო!) Ho, se mi nur povus esti tiu feliĉulo! (ოჰ, ნეტა მხოლოდ ის ბედნიერი ადამიანი ვიყო!)

Ĉar

Ĉar = „რადგან“. Ĉar-ს შემოჰყავს მიზეზის ან მოტივის აღმნიშვნელი დამოკიდებული წინადადება:

  • La tranĉilo tranĉas bone, ĉar ĝi estas akra. = Ke la tranĉilo estas akra, estas la kaŭzo, ke ĝi tranĉas bone. - დანა კარგად ჭრის, რადგან ბასრია. = იმის მიზეზი, რომ დანა კარგად ჭრის, მისი სიბასრეა.
  • Ĉar vi estas tiel servema, mi faras al vi donacon. - რადგანაც ასე მეხმარები, საჩუქარს გიკეთებ.
  • Venigu la kuraciston, ĉar mi estas malsana. - ექიმი მოიყვანეთ, რადგან ავად ვარ.

  • Li estas mia onklo, ĉar mia patro estas lia frato. - ის ბიძაჩემია, რადგან მამაჩემი მისი ძმაა.

    ფაქტი, რომ მამაჩემი მისი ძმაა, განსაზღვრას იმას, რომ მე მას ბიძა დავუძახო.

თუ ĉar-ფრაზა წინადადების დასაწყისშია, მთავარ წინადადებაში ხშირად იხმარება tial. Tial ĉar-ფრაზის იდეას წარმოადგენს: Ĉar la aŭtoro de la lingvo Esperanto tuj en la komenco rifuzis unu fojon por ĉiam ĉiujn personajn rajtojn kaj privilegiojn rilate tiun lingvon, tial Esperanto estas "nenies propraĵo". ასეთი გრძელი ĉar-ფრაზის ბოლოში შესაძლოა დაგვავიწყდეს კიდეც, რომ იგი ĉar-ით დაიწყო. Tial-ს შემოჰყავს შედეგობრიობა და გვახსენებს, რომ საუბარია მიზეზზე. ზოგჯერ tial იხმარება პირდაპირ ĉar-ის წინ მნიშვნელობის ხაზგასასმელად: Mi petas tion ĉi tial, ĉar mi scias la inklinon de la plimulto da homoj. თუმცა tial-ის შემდეგ ჩვეულებრივი ke-ფრაზა იხმარება. Tial ke = pro tio ke = ĉar: Tio ĉi estas nur tial, ke la ideo mem de lingvo "tutmonda" estas tiel alta kaj alloga. არ იხმაროთ ვარიანტი pro tio ĉar.

Dum

Dum-ს შემოჰყავს დროითი დამოკიდებული წინადადება. Dum-ფრაზა აღნიშნავს რაიმეს, რაც მთავარ წინადადებასთან პარალელურად მიმდინარეობს Dum იხმარება, თუკი დამოკიდებულიცა და მთავარი წინადადებაც ორივე მეტნაკლებად განგრძობითია და ერთდროულად მიმდინარეობს: :

  • Unu el la vojaĝantoj gardodeĵoris, dum la aliaj dormis. - სანამ სხვებს ეძინათ, ერთი მოგზაური დარაჯობდა.

    დარაჯი და ძილი ერთდროულად გრძელდებოდა.

  • Restu apud mi, dum mi kun li ekstere parolos. - ჩემთან დარჩი, სანამ მას გარეთ გავესაუბრები.

ხშირად dum-ფრაზა აღნიშნავს რაიმეს, რაც მთავარ წინადადებასთან მიმართებით კონტრასტს გამოხატავს. ამ შემთხვევაში დროითი მნიშვნელობა სუსტდება და შესაძლოა სრულიად გაქრეს კიდეც:

  • Dum interne ĉio kantadis kaj ĝojadis, ŝi sidis malgaja en sia ĝardeneto. - მაშინ როცა შიგნით ყველა მღეროდა და ერთობოდა, ის თავის ბაღში მოწყენილი იჯდა.

    ორი ერთდროული და განგრძობითი მოქმედება ერთმანეთთან მკვეთრად კონტრასტული იყო.

  • Li estas nur unufoja mensoginto dum vi estas ankoraŭ nun ĉiam mensoganto. - მან მხოლოდ ერთხელ მოიტყუა, შენ კი ჯერ ისევ ყოველთვის იტყუები.

    ორი მდგომარეობა თანადროულია (მიუხედავად იმისა, რომ პირველი მატყუარის ქმედება მანამდე მოხდა), მაგრამ მნიშვნელოვანია ერთხელ მოტყუებასა და მუდამ ტყუილის თქმას შორის არსებული განსხვავება.

Dum თავდაპირველად მხოლოდ დამოკიდებული კავშირი იყო. მოგვიანებით კი იგი წინდებულიც გახდა: Dum la manĝado venas apetito.

თუკი ორივე მოქმედება განგრძობითი არაა, ან თუკი განგრძობითობის ცალკე ჩვენება არ გვსურს, უნდა გამოვიყენოთ კავშირებითი kiam3}. ამ დროს ორი მოქმედება ალბათ მხოლოდ მომენტალურადაა ერთდროული: Kiam mi venis al li, li dormis. Kiam oni estas riĉa, oni havas multajn amikojn. Dum და kiam განსხვავებულ ნიუანსებს უჩვენებენ. ერთდროულად ორივეს გამოყენება არ შეიძლება. არასწორია: Tio okazis, dum kiam mi loĝis en Romo. სწორია: ...dum mi loĝis en Romo, როდესაც საუბარია ხანგრძლივ მოქმედებაზე. თქვით ...kiam mi loĝis en Romo, თუკი საუბარია ხანმოკლე მოქმედებაზე ან თუკი ხანგრძლივობა სულაც არაა მნიშვნელოვანი.

Ĝis

Ĝis-ს შემოჰყავს დამოკიდებული წინადადება, რომელიც მთავარი წინადადების დროით დანიშნულებას უჩვენებს. როდესაც ĝis-წინადადების მოქმედება იწყება, მთავრდება მთავარი წინადადების მოქმედება:

  • Ili persekutos vin, ĝis vi pereos. - გარდაცვალებამდე განგდევნიან.

    შენი გარდაცვალებისას დევნა შეწყდება.

  • Malĝoje ŝi eliris el la palaco kaj iris dum la tuta tago tra kampoj kaj marĉoj, ĝis ŝi venis al la granda arbaro. - იგი სასახლიდან დამწუხრებული გამოვიდა და მთელი დღე მინდვრებსა და ჭაობებში მიმოდიოდა, სანამ დიდ ტყემდე არ მოაღწია.

    მოვიდა რა დიდ ტყესთან, სიარული შეწყდა.

  • Ili jam obstine celados al ĝi ĉiam pli kaj pli kaj ne ĉesos en sia celado tiel longe, ĝis ili la aferon atingos. - ისინი მისკენ მუდამ უფრო და უფრო სწრაფვას მანამ განაგრძობენ, სანამ მას არ მიაღწევენ.

Ĝis-ფრაზამ ყოველთვის რაიმე მეტნაკლებად მომენტალური უნდა აღნიშნოს. არასწორია: Mi restis, ĝis li dormis. სწორია: Mi restis, ĝis li ekdormis. ან: Mi restis, ĝis mi vidis, ke li dormas. ან რაიმე მსგავსი.

დროის აღმნიშვნელ დამოკიდებულ წინადადებაში ზედმეტია და არარეკომენდებულიც კი, დავამატოთ kiam ĝis-ის შემდეგ. დაუშვებელია: Mi daŭrigos demandadi, ĝis kiam vi respondos. სწორი ფორმაა: Mi daŭrigos demandadi, ĝis vi respondos. Ĝis თავადაა დაქვემდებარებული კავშირი და ამიტომ kiam-ის დახმარებას არ საჭიროებს. მაგრამ თუკი საუბარია კითხვით წინადადებაზე, ĝis kiam სრულიად ნორმალურია: Mi demandis, ĝis kiam ili restos tie.

Ĝis kiam-ის მხოლოდ შეკითხვებთან გამოყენება შესაძლოა უცნაურად ჩანდეს. განმარტება ისაა, რომ კითხვითი ĝis kiam-ისგან განსხვავებით არაკითხვითი ĝis kiam სრულიად განსხვავებული წინადადებრივი კონსტრუქციაა. მსგავსება მხოლოდ მოჩვენებითია. არაკითხვითი დამოკიდებული წინადადების წინ ĝis მთლიან დამოკიდებულ წინადადებას მიემართება: Mi daŭrigos demandadi, ĝis kiam vi respondos. = Mi daŭrigos demandadi ĝis la tempo de via respondo. თუმცა კითხვით დამოკიდებულ წინადადებაში ĝis მხოლოდ kiam-თანაა დაკავშირებული: {5} = {6} ასეთ კითხვით დამოკიდებულ წინადადებასთან ĝis-იცა და kiam-იც აუცილებლად საჭიროა მნიშვნელობის ზუსტად აღსაქმელად. თუმცა დროით ĝis-ფრაზასთან kiam სრულიად ზედმეტია. ასეთი ზედმეტი kiam-ის დამატებამ ზოგჯერ შეიძლება დაგვარწმუნოს კიდეც, რომ საუბარია შეკითხვაზე, მიუხედავად იმისა, რომ ეს ასე არაა.

ზოგჯერ შეცდომით ამატებენ ne-ს ĝis-ფრაზაში (დედაენის გავლენით), რაც აბსოლუტურად მცდარ არსს იძლევა. მაგ. ამბობენ: Mi rifuzos kredi al viaj vortoj, ĝis vi ne donos pruvojn. რეალურად კი განზრახული აზრია, რომ მოქმედება „rifuzi kredi al viaj vortoj“ იმ მომენტში შეწყდება, როდესაც მტკიცებულება გამოჩნდება. ამიტომ უნდა ვთქვათ: Mi rifuzos kredi al viaj vortoj, ĝis vi donos pruvojn. თუკი ĝis-ის მაგივრად dum-ს ხმარობენ, მაინც ne გამოვიყენოთ: Mi rifuzos kredi al viaj vortoj, dum vi ne donos pruvojn. მოქმედება „rifuzi kredi al viaj vortoj“ მანამ გაგრძელდება, სანამ მტკიცებულებას არ წარმოადგენ.

Ĝis თავიდან არა მხოლოდ დაქვემდებარებული კავშირია, არამედ წინდებულიც: Post la vespermanĝo niaj fratoj eliris kun la gastoj el sia domo kaj akompanis ilin ĝis ilia domo.

Kvankam

Kvankam-ს შემოჰყავს დამოკიდებული წინადადება, რომელიც არასაკმარის მიზეზს ან არასაკმარის ხელშემშლელ ფაქტორს უჩვენებს. Kvankam-წინადადება აღნიშნავს იმას, რაც ხელს ვერ უშლის (ვერ ეწინააღმდეგება) მთავარ წინადადებაში გამოთქმულ აზრს:

  • Ŝi edziniĝis kun sia kuzo, kvankam ŝiaj gepatroj volis ŝin edzinigi kun alia persono. - თავის ბიძაშვილს მისთხოვდა, თუმცა მშობლებს მისი სხვა პიროვნებაზე დაქორწინება სურდათ.

    თავის ბიძაშვილს მისთხოვდა. მშობლების სურვილმა ეს ვერ შეაჩერა.

  • Ĉemizojn, kolumojn, manumojn kaj ceterajn similajn objektojn ni nomas tolaĵo, kvankam ili ne ĉiam estas faritaj el tolo. - პერანგებს, საყელოებს, მანჟეტებსა და სხვა მსგავს ნივთებს თეთრეულს ვუწოდებთ, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ყოველთვის თეთრი მატერიისგან არაა დამზადებული.

    მათ თეთრეულს ვუწოდებთ. ფაქტი, რომ ისინი ყოველთვის თეთრი მატერიისგან არაა დამზადებული, ამას ხელს არ უშლის.

თუკი kvankam-ფრაზა დასაწყისშ დგას, ხშირად მეტი სიცხადისთვის მთავარ წინადადებაში tamen იხმარება:

  • Kvankam la pasintaj tagoj povis ŝin prepari al tia sorto, ĝi tamen estis surprizo. - თუმცა წარსულ დღეებს შეეძლოთ მისი მომზადება ბედისწერისთვის, ეს სიურპრიზი აღმოჩნდა.
  • Kvankam blinda kaj maljuna, li en la daŭro de tre mallonga tempo perfekte ellernis Esperanton. = Kvankam li estis blinda kaj maljuna... - თუმცა ბრმამ და მოხუცმა, მან ძალზედ მოკლე პერიოდში ბრწყინვალედ შეისწავლა ესპერანტო. = თუმცა იგი ბრმა და მოხუცი იყო...

დაუშვებელია sed-ის გამოყენება (ისევე როგორც kaj-ს) kvankam-ფრაზის დასახმარებლად. არ თქვათ: Kvankam mi ne volis tion, sed mi faris. თქვით: Kvankam mi ne volis tion, mi tamen faris. ან: Mi ne volis tion, sed mi tamen faris.

Kvankam ძალიან ჰგავს malgraŭ-ს. განსხვავება ისაა, რომ kvankam-ს შემოჰყავს დამოკიდებული წინადადება, მაშინ როცა malgraŭ ქვემდებარის წინ მდგომი წინდებულია: Ili rifuzis helpi, kvankam mi petegis. = Ili rifuzis helpi malgraŭ mia petego.

მაგრამ აგრეთვე malgraŭ-მაც შესაძლოა შემოიყვანოს დამოკიდებული წინადადება ke-ს ან tio ke-ს დახმარებით: Ili rifuzis helpi malgraŭ (tio), ke mi petegis. გამოთქმა malgraŭ (tio) ke ნაკლებად გვხვდება და ამიტომაც kvankam-თან შედარებით უფრო ხაზგასმითია. არსებობს განზრახული წინააღმდეგობის აღმნიშვნელი უფრო ძლიერი გამოთქმაც კი - spite ke: Ili rifuzis spite ke mi petegis. აგრეთვე eĉ + se კონსტრუქციასაც შეიძლება ზოგჯერ მსგავსი მნიშვნელობა ჰქონდეს. Eĉ + se უჩვენებს, რომ საკვირველი იქნებოდა, რომ საქმე არ შეწყვეტილიყო: Ili rifuzus, eĉ se mi petegus.

Kvazaŭ

Kvazaŭ = „თითქოს“. Kvazaŭ-ს შეუძლია დამოკიდებული წინადადების შემოყვანა, რომელიც წარმოსახვით შედარებას აკეთებს:

  • Tie ili sidis kune, kvazaŭ ili estus gefianĉoj. = Ili sidis kune tiel, kiel estus, se ili estus gefianĉoj. - იქ ისინი ერთად ისხდნენ, თითქოს დანიშნულები ყოფილიყვნენ. = ისინი ერთად ისე ისხდნენ, როგორც დანიშნულობის შემთხვევაში ისხდებოდნენ.

    დანიშნულები არ ყოფილან, მაგრამ ასე ჩანდა.

  • Ŝi kuris al li renkonte, kvazaŭ ŝi volus lin kisi. Ŝi tion ne faris. - შესაგებებლად გაიქცა, თითქოს მისი კოცნა სურდა. ეს არ გააკეთა.
  • Estas al mi kvazaŭ mi sonĝus. - თითქოს მესიზმრებოდა.
  • Mi havas tian senton, kvazaŭ mi kisus mian patrinon! = Mi havas tian senton, kian mi havus, se mi kisus mian patrinon. - ისეთი შეგრძნება მაქვს, თითქოს დედაჩემს ვკოცნიდე.

ასეთ kvazaŭ-ფრაზებში ჩვეულებრივ პირობითი კილო უნდა გამოვიყენოთ. მაგრამ თუკი kvazaŭ-ფრაზა როგორღაც ვინმეს მოსაზრებას გადმოსცემს, მაშინ უფრო ხშირად თხრობითი კილოს გამოყენებაა რეკომენდებული. ამ დროს საუბარია ირიბ თქმაზე, რომელშიც ყოველთვის სწორედ ის ფორმა უნდა ვიხმაროთ, როგორშიც თავდაპირველი მოსაზრება გამოითქვა: Ŝi havis la senton, kvazaŭ tio estas ŝia arbo.

Kvazaŭ ხშირად ზმნიზედურ ნაწილაკად იქცევა (რომელსაც დამოკიდებული წინადადება საერთოდ არ შემოჰყავს ). ამ შემთხვევაში ჩვეულებრივ თხრობითი კილო იხმარება: Ili vidas en mi personon, kiu kvazaŭ ludas la rolon de ia reĝo.

Ol

Ol-ს დროითი დამოკიდებული წინადადების შემოყვანა შეუძლია, თუკი ამ წინადადბეის წინ დგას სიტყვა antaŭ:

  • Antaŭ ol li atingis sian celon, la suno subiris. = Pli frue ol tiam, kiam li atingis... - სანამ მიზანს მიაღწია, მზე ჩავიდა. = მანამ, სანამ მიაღწია...
  • Mi ne manĝos, antaŭ ol mi diros mian aferon. = Mi ne manĝos pli frue ol tiam, kiam mi diros mian aferon. - ჩემი ამბის მოყოლამდე არ შევჭამ.= მხოლოდ მაშინ შევჭამ, როცა ჩემს ამბავს მოვყვები.

Ol მეტწილად შედარებებს უჩვენებს pli-სა და alia-სთან ერთად. ასევე antaŭ ol-შიც საუბარია შედარებაზე. ერთმანეთთან შედარებულია ორი დრო. ერთ-ერთი მათგანი უფრო ადრინდელია. ლოგიკურად, შეგვიძლია ასევე antaŭ kiam-იც ვიხმაროთ, ისევე როგორც post kiam-ს ვხმარობთ. მსგავსად, შესაძლებელია ვიხმაროთ post ol ნაცვლად post kiam-ისა. მაგრამ უკვე დიდი ხანია პრაქტიკაში დამკვიდრდა antaŭ ol და post kiam. ორივე მათგანი სავსებით ლოგიკურია. ლოგიკური იქნებოდა აგრეთვე antaŭ ke (= antaŭ tio ke) და post ke (= post tio ke), მაგრამ ეს გამოთქმები პრაქტიკაში არ იხმარება. რეკომენდებულია ვთქვათ antaŭ ol და post kiam, რადგან ისინი ყველაზე იოლადაა გაგებული სწორედ თავიანთი ხშირად გამოყენებადობის გამო.

თუკი მთავარსა და დამოკიდებულ წინადადებებს ერთი და იგივე ქვემდებარ აქვთ, დამოკიდებული წინადადების მაგივრად შეგვიძლია ვიხმაროთ antaŭ ol + ინფინიტივი: Oni devas iri longan distancon, antaŭ ol veni al la rivero.

Apenaŭ

Apenaŭ მეტწილად ზმნიზედური ნაწილაკია, მაგრამ იგი დროითი დამოკიდებული წინადადების კავშირიც შეიძლება იყოს. ამ დროს apenaŭ ნიშნავს „მაშინვე“-ს ან „თითქმის მაშინვე, როცა...“-ს. ასეთი apenaŭ-ფრაზები ყოველთვის მთავარი წინადადების წინ დგანან:

  • Apenaŭ ŝia patrino ŝin rimarkis, ŝi kriis al ŝi: "Nu, mia filino?" = Tuj post kiam ŝia patrino ŝin rimarkis (preskaŭ samtempe), ŝi kriis... - დედამისმა იგი ძლივს დაინახა, მან მას დაუყვირა: „და ჩემი ქალიშვილი?“ = მაშინვე, როდესაც დედამისმა იგი დაინახა (თითქმის ერთდროულად), მან დაიყვირა...
  • Apenaŭ ŝi ektuŝis ŝian brakon, el la buŝo de Janjo elsaltis krieto de doloro. - მის მკლავს არც კი შეხებია, რომ იანიომ ისე წამოიყვირა, თითქოს ეტკინაო.

ალტერნატიულად, შეგვიძლია apenaŭ ზმნიზედისებურ ნაწილაკად გამოვიყენოთ მთავარ წინადადებაში: Apenaŭ ŝi ektuŝis ŝian brakon, kiam el la buŝo... ფრაზა kiam el la buŝo... ახლა დროით დამოკიდებულ წინადადებას წარმოადგენს.

ზემოთ დაბრუნება