13 Tablične riječi / Gramatika

U esperantu postoji 45 riječca koje se zovu tablične riječi (ili korelativi), jer ih je moguće razmjestiti u tablicu po sličnosti oblika i značenja.

Može se reći da se svaka tablična riječ sastoji od prvog i zadnjeg dijela, ali ipak ne treba ih smatrati složenicama. Tablične riječi tvore poseban, zatvoreni sistem i ne treba ih miješati s običnim elementima za tvorbu riječi.

Početni dijelovi

KI-: upitna riječ, odnosna riječ, uzvik
TI-: pokazna riječ
I-: nedefinirana riječ
ĈI-: sveobuhvatna riječ
NENI-: niječna riječ

Završetci

-U: pojedinac, pojedina stvar
-O: stvar
-A: svojstvo, vrsta
-ES: vlasnik (subjekt ili objekt po smislu)
-E: mjesto
-AM: vrijeme, put (prilika, uvjet)
-AL: uzrok
-EL: način, stupanj
-OM: količina (naglašeni stupanj)

Neki završetci tabličnih riječi sliče običnim nastavcima, ali imaju različito značenje:

Obični imenični nastavak -O i tablični završetak -O imaju gotovo isto značenje, ali ipak tablične riječi na -O obično ne dobivaju nastavak za množinu -J.
Obični nastavak -U je glagolski nastavak za imperativ, dok tablični završetak -U označava osobe(ili nešto što se na njih odnosi) — posve različito.
Običan pridjevski nastavak -A je opći nastavak opisa. Često označava svojstva, ali može označavati i pripadnost, odnos, individualnost i sl. Tablične riječi na -A označavaju samo svojstvo i vrstu.
Obični priloški nastavak -E može označavati način, vrijeme, mjesto, mjeru i druga slična značenja. Tablični završetak -E uvijek označava mjesto.

KI-riječi

Tablične KI-riječi koriste se uglavnom kao upitne riječi i kao odnosne riječi, ali i kao uzvici:

Kio estas tio? - Što je to?

Upitno kio.
Kiu kuraĝas rajdi sur leono? - Tko se usuđuje jahati na lavu?

Upitno kiu.
Kiel vi fartas? - Kako se osjećaš?

Upitno kiel.
Fremdulo, diru, kiu kaj el kie vi estas. - Stranče, reci, tko si i odakle si.

Upitni kiu i kie.
La fera bastono, kiu kuŝis en la forno, estas nun brule varmega. - Željezni štap koji je ležao u peći sada je usijan.

Odnosno kiu.
Kiam mi venis al li, li dormis. - Kada sam došao k njemu, on je spavao.

Odnosno kiam.
Li estas tiu, kies monon vi prenis. - On je taj, čiji ste novac uzeli.

Odnosno kies.
Kia granda brulo! - Kakav veliki požar!

Uzvično kia.
Fi, kiel abomene! - Fuj, kako odvratno!

Uzvično kiel.
Kion mi vidas! - Što vidim!

Uzvično (i upitno) kio.

Riječca ajn

Priloška rječca ajn naglašava neodređenost ili neodlučnost. Ajn se koristi najčešće zajedno s KI- riječi, ali i s I- i ĈI- riječima, katkad i s NENI- riječima. Ajn uvijek dolazi nakon pripadne tablične riječi:

Mi kondukos vin al ŝi, kie ajn ŝi estos trovebla! - Odvest ću vas k njoj, ma gdje se bude nalazila.

Nije važno gdje će se nalaziti.
Kiu ajn ŝi estos, mi deziras al ŝi feliĉon! - Tko god ona bude, želim joj sreću!

Nije važno tko će ona biti.
Mi donis solenan promeson, ke mi silentos, ĝis mi revenos, kiam ajn tio ĉi fariĝos. - Dao sam svečano obećanje da ću šutjeti dok se ne vratim, kad god se to desilo.
Ĉiam ajn vi estas bonvena ĉe mi. - Vi ste u svako vrijeme dobrodošli k meni.

Dođi kada želiš.
Kial ŝi forlasis tiun lokon, en kiu ŝi havis ian ajn eblon, por ion ajn laborenspezi? - Zašto je napustila to mjesto gdje je imala sve mogućnosti, da zaradi bilo što?

Bez tog mjesta potpuno nedostaje mogućnost.
Nenion ajn mi diros. - Neću reći baš ništa.

Apsolutno ništa.

Ispred ajn Zamenhof je, pod uticajem nacionalnih jezika, katkad koristio odnosnu KI-riječ, kada bi logičnije bilo koristiti ĈI- riječ ili I- riječ. Kada se ne radi o uvođenju zavisne rečenice, bolje je koristiti ĈI- ili I- riječ. Mi konsentas akcepti kian ajn pagon. Bolje: ...ĉian ajn pagon ili ...ian ajn pagon.

TI-riječi

Tablične riječi na TI su pokazne riječi. Najčešće pokazuju nešto što je ranije rečeno, ili će kasnije biti rečeno. Također, mogu pokazivati i nešto direktno što se može direktno vidjeti, čiti ili slično:

Mi volas, ke tio, kion mi diris, estu vera. - Želim da to što sam rekao bude istina.

Tio označava ranije rečeno.
Tio estas mia hejmo. - To je moj dom.

Tio pokazuje nešto što vidimo (može biti pokazano rukom).
Li estas tiel dika, ke li ne povas trairi tra nia mallarĝa pordo. - On je tako debeo da ne može proći kroz naša uska vrata.

Tiel pokazuje na ke-rečenicu koja slijedi.
Kio estas, kio vin tiel afliktas? - Što je to što te toliko pogađa?

Tiel označava stvar koju možemo vidjeti ili čuti.
Ŝi estis en tiu momento tre bela. - Bila je u tom trenutku prekrasna.

Tiu se odnosi na ranije spomenuti trenutak.
Tiu ĉi malfreŝa pano estas malmola, kiel ŝtono. - Ovaj stari kruh je tvrd kao kamen.

Tiu pokazuje prisutnu stvar (stari kruh).

Riječca ĉi

Tabličnim riječima na TI možemo dodati rječcu ĉi, koja označava bliskost govorniku. Ĉi može biti ispred ili iza tablične riječi. Ĉi ne može dobiti nastavke. Obična TI-riječ uvijek označava nešto ne sasvim blisko govorniku. TI-riječ + ĉi označava nešto bliže govorniku:

tie = na tom mjestu → tie ĉi, ĉi tie = na ovom mjestu blizu mene
tiu domo (dalje od mene) → tiu ĉi domo, ĉi tiu domo (pored mene)
tio = ta stvar (dalje od mene) → tio ĉi, ĉi tio = ova stvar
tiel = na taj način → tiel ĉi, ĉi tiel = na ovaj način (koji pokazujem)

Ĉi tiam ili tiam ĉi se u praksi ne koriste. Umjesto njih koristi se nun.

Ĉi je zasebna riječ. Nemoje koristiti crticu. Nemojte pisati: ĉi-tiu, tiu-ĉi, ĉi-tie, tie-ĉi, ĉio-ĉi i t.d. Pišite: ĉi tiu, tiu ĉi, ĉi tie, tie ĉi, ĉio ĉi i.t.d.

Ali, od rečeničnog dijela koji sadrži riječcu ĉi često se napravi pridjev ili prilog. Tada cijeli izraz postaje jedna riječ. Obično TI-riječ nestaje. Radi jasnoće obično se piše crtica iza ĉi: ĉi tie → ĉi-tiea, en tiu ĉi nokto → ĉi-nokte, sur ĉi tiu flanko → ĉi-flanke, la somero de tiu ĉi jaro → la ĉi-jara somero.

I-riječi

Tablične riječi na I predstavljaju neprecizirane ili nepoznate stvari:

Ŝi ricevis ion por manĝi kaj por trinki. - Dobila je nešto za jesti i za piti.

Nije rečeno što je dobila.
Venis iuj personoj, kiujn mi ne konas. - Došle su neke osobe koje ne poznajem.

Ne zna se tko su bile te osobe..
Ili iam revenos. - Oni će se jednom vratiti.

Vremenski trenutak nije poznat.
Hodiaŭ estas ies tago de naskiĝo. - Danas je dan nečijeg rođenja.

Nije rečeno čiji je to rođendan.

ĈI-riječi

Tablične riječi na ĈI imaju sveobuhvatna značenja:

Li faris ĉion per la dek fingroj de siaj manoj. - Sve je napravio sa svojih deset prstiju na rukama.

Ĉio označava sveukupnost stvari koje je napravio.
Ĉiu homo amas sin mem. - Svaki čovjek voli sam sebe.

Ne postoji osoba za koju to ne vrijedi.
Tiuj ĉi du amikoj promenas ĉiam duope. - Ova dva prijatelja uvijek su hodala u paru.

Ĉiam kazuje da ne postoji situacija kada oni ne hodaju u paru.
Ĉie regis ĝojo. - Svuda je vladalo veselje.

Nije bilo mjesta gdje nije vladalo veselje.

Ponekad se koristi riječca ĉi ispred ili iza tablične ĈI-riječi: ĉio = sve stvari → ĉio ĉi, ĉi ĉio = sve ove stvari, sve ovo.

NENI-riječi

Tablične NENI-riječi znače negaciju:

La tempon venontan neniu ankoraŭ konas. - Buduće vrijeme još nitko ne pozna.

Neniu označava da ne postoji osoba koja pozna buduće vrijeme.
Mi neniel povas kompreni, kion vi parolas. - Nikako ne mogu razumjeti što govoriš.

Neniel označava da ne postoji način na koji bih te mogao razumjeti.
Kiam mi ien veturas, mi neniam prenas kun mi multon da pakaĵo. - Kada nekamo putujem, nikada ne nosim sa sobom mnogo prtljage.

Neniam znači da ne postoji takva prilika u kojoj bih ponio mnogo prtljage na put.

NENI-riječ dovoljna je za negiranje cijele rečenice.

Tablične riječi na -U

kiu: Pita o identitetu jedne od više znanih osoba, predmeta ili stvari.
tiu: Označava jednu određenu od više znanih osoba, predmeta ili stvari.
iu: Označava neznanu ili neodređenu osobu, predmet ili stvar.
ĉiu: Označava pojedinačno i bez iznimke članove grupe osoba, predmeta ili stvari.
neniu: Negira pojedinačne iz grupe osoba, predmeta ili stvari.

Riječi na -U označavaju pojedinačno i određeno. To su osnovne tablične riječi.

La tabelvortoj je U povas akcepti N-finaĵon, kaj J-finaĵon. Kun J-finaĵo ili montras plurajn individuajn personojn, aĵojn aŭ aferojn.

Tabelvortoj je U estas difiniloj. Tial oni ne povas uzi la kune kun ili.

Tabelvortoj je U normale estas epiteto (difinilo) de substantivo, sed la substantivo ofte estas subkomprenata. Se nenio en la kunteksto montras alie, oni supozas, ke temas pri la vorto "persono(j)(n)":

Kiu libro estas via? → Kiu estas via? - Kaja knjiga je tvoja? → Koja je tvoja?
Tiu seĝo ŝajnas bona. → Tiu ŝajnas bona. - Ona stolica izgleda dobra. → Ona izgleda dobra.
Ĉiu homo devas pensi mem. → Ĉiu devas pensi mem. - Svaki čovjek mora sam misliti. → Svatko mora sam misliti.
Kiu persono venis? → Kiu venis? - Koja je osoba došla? → Tko je došao?
Ĉu estas iu [persono] en la kuirejo? — Jes, Paŭlo estas tie. - Je li netko u kuhinji? — Da, Paulo je tamo.
Jen kelkaj bonaj libroj. Kiun [libron] vi volas legi? — Mi volas tiun [libron]. - Jen kelkaj bonaj libroj. Kiun [libron] vi volas legi? — Mi volas tiun [libron].
Ĉu vi havas krajonon? — Neniun [krajonon] mi havas. - Imaš li olovku? — Nijednu [olovku] nemam.

Ĉiu(j) estas ĉiam plurala laŭsence, sed oni tamen faras distingon inter singulara ĉiu kaj plurala ĉiuj.

Oni uzas ĉiu, se oni konsideras la individuojn aparte.
Oni uzas ĉiuj, se oni pensas pri la tuta grupo kune.

Ponekad ta razlika nije važna, ali katkad je razlika velika:

Por ĉiu tago mi ricevas kvin eŭrojn. = Por ĉiu aparta tago... - Za svaki dan dobivam po pet eura.
Ĉiu amas ordinare personon, kiu estas simila al li. = Ĉiu aparta homo amas... - Svatko obično voli osobu koja mu je slična. = Svaki pojedinačni čovjek voli...
Kvinope ili sin ĵetis sur min, sed mi venkis ĉiujn kvin atakantojn. = ...mi venkis la tutan grupon. - Njih petoro se bacilo na mene, ali sam pobijedio svih petoro napadača. = ...pobijedio sam cijelu grupu.

Ovdje je J potrebno, jer se spominje broj pet. Ali moglo bi se reći: ...mi venkis ĉiun el la kvin atakantoj. No tada se ne govori o jednoj borbi protiv cijele grupe, nego o pet više-manje odvojenih borbi.
Post la kurado ĉiuj estis terure lacaj. - Nakon trčanja svi su bili užasno umorni.

Govori se o cijeloj grupi trkača. Može se reći i: ...ĉiu estis terure laca.
El ĉiuj miaj infanoj Ernesto estas la plej juna. = El la tuta grupo de miaj infanoj... - Od sve moje djece Ernesto je najmlađi. = Od cijele grupe moje djece...
Nun mi legas, vi legas kaj li legas; ni ĉiuj legas. - Sada ja čitam, ti čitaš i on čita; mi svi čitamo.

Ni je riječ koja znači množinu. Zato ĉiuj mora obavezno imati -J.

Samostalni neniu obično dolazi bez nastavka -J:

La tempon venontan neniu ankoraŭ konas. Neniu = neniu persono. - Vrijeme koje dolazi nitko još ne poznaje. Nitko = nijedna osoba.
Mi konas neniun en tiu ĉi urbo. - Ne poznam nikoga u ovom gradu.

I ispred imenice obično se koristi neniu bez J:

Ŝi ne vidis eĉ la ĉielon, ĉar ĝi estis kovrita de nuboj kaj neniu stelo en ĝi brilis. - Nije vidjela ni nebo, jer je bilo prekriveno oblacima i nijedan zvijezda nije sjala na njemu.

Ipak, može se koristiti neniuj, ako se želi na neki način izraziti suprotno od "više od jednog", no to se obično radi samo ispred imenice:

Ĉe la fenestro restis plu neniuj floroj. - Kod prozora nije ostalo ništa cvijeća.

Ranije je tamo bilo mnogo cvijeća.

Tablične riječi na -O

kio: što, "koja stvar, kakva stvar"
tio: to, "ta stvar"
io: nešto, "neka stvar, nekakva stvar"
ĉio: sve, "svaka stvar, svakakva stvar"
nenio: ništa, "nijedna stvar, nikakva stvar"

Tabelvortoj je O montras aferon, kiun oni ne povas precize nomi per substantivo. Ĉi tie la ĝenerala vorto "afero" estas uzata kiel klarigo, sed la signifo estas eĉ pli ĝenerala. La tabelvortoj je O estas uzataj ankaŭ por reprezenti ion, kion oni esprimis per tuta frazo.

Tabelvortoj je O povas ricevi N-finaĵon, sed normale ili ne ricevas J-finaĵon, ĉar ili esprimas ĝeneralan tuton.

Epiteti tabličnih riječi na O dolaze uvijek nakon tablične riječi: io bona, kion novan, ĉio grava i sl.

Tabelvortoj je O estas memstaraj frazpartoj. Ili ne povas priskribi substantivon. Ili respondas al U-vorto + afero:

Kio estas tio? = Kiu afero estas tiu afero? - Što je to?
Tio estas speco de meblo. = Tiu afero estas speco de meblo. - To je vrsta namještaja. = Ta stvar je vrsta namještaja.
Ĉio restis kiel antaŭe. = Ĉiu afero restis kiel antaŭe. - Sve je ostalo kao prije. = Svaka stvar je ostala kao prije.
Kion bonan vi trovis tie? = Kiujn bonajn aferojn vi trovis tie? - Kion bonan vi trovis tie? = Kiujn bonajn aferojn vi trovis tie?
Nenion interesan mi trovis. = Neniun interesan aferon mi trovis. - Nenion interesan mi trovis. = Neniun interesan aferon mi trovis.

Iafoje oni povas heziti inter tio kaj ĝi. Normale oni uzas tio pri io nedifinita, kion oni ne povas aŭ volas nomi per preciza substantivo. Nepre oni uzu tio por reprezenti ion, kio estis esprimita per tuta frazo. Oni uzas ĝi por io difinita, kiun oni antaŭe esprimis per substantivo, kaj kiun oni povus ripeti per la sama substantivo kun la aŭ alia difinilo:

Ŝi rakontis belan fabelon. Tio estis tre amuza. - Ispričala je lijepu priču. To je bilo vrlo zabavno.

Zabavno je to što je ona ispričala priču. Tio se odnosi na cijelu prethodnu rečenicu.
Ŝi rakontis belan fabelon. Ĝi estis tre amuza. - Ispričala je lijepu bajku. Bila je jako zabavna.

Zabavna je bila priča. Ĝi predstavlja rečeničnu cjelinu la (bela) fabelo.

Tablične riječi na -A

kia: kakav, "koje vrste, kojeg svojstva"
tia: takav, "te vrste, tog svojstva"
ia: nekakav, "neke vrste, nekog svojstva"
ĉia: svakakav, "svake vrste, svakog svojstva"
nenia: nikakav, "nikakve vrste, nikakvog svojstva"

Tabelvortoj je A rolas adjektivece. Ili ricevas J-finaĵon kaj N-finaĵon laŭ la samaj reguloj kiel adjektivoj. Sed tabelvortoj je A montras ĉiam ecojn kaj specojn, dum veraj adjektivoj (kun vera A-finaĵo) povas havi multe pli variajn signifojn.

Tabelvortoj je A estas difiniloj. Tial oni ne povas uzi la kune kun ili.

Kia li estas? Ĉu li estas maljuna aŭ juna? - Kakav je on? Je li star ili mlad?
Kian aĝon vi havas? - dosl.: Kakvu dob imaš?
Kia estas via nomo? - Kako se zoveš? (dosl.: Kakvo je tvoje ime?)

Ili: Kiu [el ĉiuj nomoj] estas via nomo? Ili češće: Kio estas via nomo? Zamenhof je koristio i: Kiel estas via nomo? Najčešće se ipak kaže: Kiel vi nomiĝas?
Be! li staris senhelpe, tian respondon li ne atendis. - Uh! stajao je bespomoćno, takav odgovor nije očekivao.
Estis tia ventego, ke la tegoloj deflugis de la tegmentoj. - Bio je tako jak vjetar da su crijepovi letjeli s krovova.
Restu ĉiam tia, kia vi estas! - Ostani uvijek takav kakav jesi!

Tia ukazuje na kasniju kia-rečenicu. Ako nakon tia ne slijedi cijela rečenica (s predikatom), već samo dio rečenice, onda se ne koristi kia nego kiel usporedbe: Li estas tia kiel mi.
Mi ne volis trinki la vinon, ĉar ĝi enhavis en si ian suspektan malklaraĵon. - Nisam htio piti vino jer je u njemu bilo neke sumnjive muteži.
Maldiligenteco estas la radiko de ĉia malbono. - Nemarnost je korijen svih zala.
Nenia konstruo povas esti sen bruo. - Nikakva gradnja nije moguća bez buke.

Tabelvortoj je A montras econ aŭ specon, dum tabelvortoj je U montras identecon. Ĉe kia/kiu kaj tia/tiu la diferenco normale estas klara. Ĉe ia/iu, ĉia/ĉiu kaj nenia/neniu estas iafoje nur malgranda diferenco:

Kia homo li estas? - Kakav je on čovjek?

Žele karakteristiku tog čovjeka.
Kiu homo li estas? - Koja je on osoba?

Žele npr. ime čovjeka da bi saznali njegov identitet.
Tia opinio estas tute erara. - Takvo mišljenje je posve pogrešno.

Sva mišljenja ove vrste su pogrešna.
Tiu opinio estas tute erara. - To mišljenje je potpuno pogrešno.

Mišljenje o kojem se govori je pogrešno. Druga slična mišljenja su možda ispravna.
Ni devas enloĝiĝi en ia hotelo. = ...en hotelo de iu el la diversaj specoj de hoteloj. - Moramo se smjestiti u nekakvom hotelu. = ... u hotelu neke od različitih vrsta hotela.
Ni devas enloĝiĝi en iu hotelo. = ...en iu el la diversaj individuaj hoteloj, kiuj troviĝas ĉi tie. - Moramo se smjestiti u neki hotel. = ... u neki od raznih pojedinačnih hotela koji se ovdje nalaze.

Obično se u takvoj rečenici ispušta iu.

Tablične riječi na -ES

kies: čiji, "od koga"
ties: "od tog"
ies: nečiji, "od nekog"
ĉies: svačiji, "od svakog"
nenies: ničiji, "ni od koga"

ES-vorto, kiu estas epiteto de substantivo, aldonas difinitan signifon. ES-vortoj do estas difiniloj – same kiel la posedaj pronomoj – kaj oni ne povas uzi la kune kun ili. Se oni anstataŭigas ES-vorton per de-esprimo, oni normale devas aldoni la.

Kao i posvojne zamjenice, korelativi na ES stoje ispred imenice, a de-izraz istog značenja obavezno dolazi iza imenice: ties libro = la libro de tiu (persono).

Riječi na -ES ne dobivaju -J i -N nastavak:

Kies filino vi estas? - Čija si ti kćer?
Mi efektive ne scias, kies kulpo ĝi estas. - Ja zapravo ne znam čija je to krivnja.
Ili ekvidis virinon, kies vizaĝon ili en la krepusko ne rekonis. - Ugledali su ženu čije lice u sumraku nisu prepoznali.
Kies gasto mi estas, ties feston mi festas. - Slavim što slavi onaj čiji sam gost.

Ties se ne koristi često. Obično se radije koriste posvojne zamjenice (lia, ŝia, ĝia ili ilia).
La infano ludis kun sia pupo, kiam subite ties kapo frakasiĝis. - Dijete se igralo sa svojom lutkom, kada se iznenada njena glava razbila na komadiće.

Ties označava da je riječ o glavi lutke. Da se radi o glavi djeteta, reklo bi se ĝia kapo.
Kiu ĝojas pri ies malfeliĉo, tiu ne restos sen puno. = ...pri la malfeliĉo de iu persono... - Tko se veseli nečijoj nesreći, neće proći nekažnjeno. = ...o nesreći neke osobe...

Ies se obično koristi samo kad se radi o jednoj nepoznatoj osobi (ne o stvarima, niti o više stvari ili osoba).
Tio estis la koro de riĉa fama viro, kies nomo estis sur ĉies lipoj. = ...sur la lipoj de ĉiuj personoj. - To je bilo srce bogatog poznatog muškarca, čije je ime bilo na svačijim usnama. = ... na usnama svih osoba.

Ĉies se obično koristi samo za osobe, ne za stvari.
Memoru, ke Esperanto estas nenies propraĵo. - Upamtite da esperanto nije ničije vlasništvo.

Nenies se obično koristi samo za osobe, ne za stvari.

Tablične riječi na -E

kie: gdje, "na kojem mjestu"
tie: tu, "na tom mjestu"
ie: negdje, "na nekom mjestu"
ĉie: svugdje, "na svakom mjestu"
nenie: nigdje, "ni na kojem mjestu"

Tablične riječi na -E ne mogu dobiti nastavak -J, ali mogu imati nastavak -N kojim se pokazuje smjer:

kien: kamo, "prema kojem mjestu, u kojem smjeru"
tien: tamo, "prema tom mjestu, u tom smjeru"
ien: nekamo, "prema nekom mjestu, u nekom smjeru"
ĉien: "prema svakom mjestu, u svakom smjeru"
nenien: nikud, "ni prema kakvom mjestu, ni u kojem smjeru"

Kie estas la libro kaj la krajono? - Gdje su knjiga i olovka?
Mi montris al la infano, kie kuŝas ĝia pupo. - Pokazao sam djetetu gdje se nalazi njegova lutka.
Sonorado al li venas, sed de kie — li ne komprenas. - Zvonjava stiže do njega, ali odakle — to ne razumije.
Mi volis resti tie, kie mi estis. - Htio sam ostati tamo gdje sam bio.
Se li scius, ke mi estas tie ĉi, li tuj venus al mi. - Da je znao da sam ja ovdje, odmah bi došao k meni.
Ĉu vi loĝas ie? = Ĉu vi loĝas en iu loko? - Stanuješ li negdje? = Stanuješ li na nekom mjestu?
Malsaĝulo ĉie sian nomon skribas. - Budala svugde svoje ime piše.
Pli bela reĝidino ol ŝi troviĝis nenie en la mondo. - Ljepše kraljevne od nje nije bilo nigdje na svijetu.
Kien vi iras? — Mi iras en la ĝardenon. - Kuda ideš? — Idem u vrt.
Rigardu tien ĉi. - Pogledaj ovamo.
Mi nenien plu iros hodiaŭ. - Danas neću više nikamo ići.

Tablične riječi na AM

kiam: kada, u kojem vremenu, kojom prilikom
tiam: "tada, onda, u to vrijeme"
iam: "nekad, u neko vrijeme"
ĉiam: "uvijek, u svako vrijeme"
neniam: nikad, "ni u kom vremenu, nijednom prilikom"

AM-riječi ne mogu imati nastavak -J niti -N.

Sed kiam tio okazis? - Ali kada se to dogodilo?

Kada se pita za precizno vrijeme, ipak se ne koristi kiam, nego "redna" upitna riječ kioma.
Li skribis al mi, ke li intencas ĝin eldoni, sed li ne skribis ankoraŭ kiam li ĝin eldonos. - Pisao mi je da ga namjerava objaviti, ali nije još napisao kada će izići.
En unu tago, kiam ŝi estis apud tiu fonto, venis al ŝi malriĉa virino. - Jednog dana, kada je bila kod tog izvora, prišla joj je siromašna žena.
Tubeto, en kiun oni metas cigaron, kiam oni ĝin fumas, estas cigaringo. - Tubeto, en kiun oni metas cigaron, kiam oni ĝin fumas, estas cigaringo.
De kiam vi loĝas ĉi tie? - Od kada stanuješ ovdje?
Li vekiĝis nur tiam, kiam la suno leviĝis. - Probudio se tek onada kada je sunce izašlo.
Ŝajnas al mi, ke ĉi tiun vizaĝon mi jam iam vidis. - Čini mi se da sam ovo lice već nekad vidio.
Ŝi estis ja la plej bela knabino, kiun li iam vidis. - Ona je bila zaista najljepša djevojka koju je on ikada vidio.

Iam predstavlja bilo koje prošlo vrijeme.
Oni diras, ke la vero ĉiam venkas. - Kaže se da istina uvijek pobjeđuje.
Bona koro neniam fariĝas fiera. - Dobro srce nikad ne postaje oholo.
La maljunulo fermos por ĉiam siajn okulojn. - Starac će zauvijek zatvoriti svoje oči.

Izraz por ĉiam pokazuje da će posljedice uvijek ostati. Zatvaranje očiju je samo trenutna, ali zatvorenost očiju bit će vječna.

Tablične riječi na AL

kial: zašto, zbog kojeg uzroka, zbog kojeg razloga, zbog čega
tial: "zbog tog uzroka, zbog tog razloga, zbog toga", zato
ial: "zbog nekog uzroka, zbog nekog razloga, zbog nečega"
ĉial: "zbog svakog uzroka, zbog svakog razloga, zbog svega"
nenial: "zbog nikakvog uzroka, zbog nikakvog razloga, ni zbog čega"

AL- riječi ne mogu dobiti -J ili -N nastavak.

Kial vi ploras? - Zašto plačeš?
Mi komprenas, kial vi faris tion. - Razumijem zašto si to napravio.
Hodiaŭ estas bela frosta vetero, tial mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti. - Danas je lijepo hladno vrijeme, stoga ću uzeti svoje klizaljke i ići se klizati.

Uočite razliku između tial i ĉar. Tial predstavlja uzrok, ali ĉar uvodi zavisnu rečenicu koja iskazuje uzrok: Mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti, ĉar hodiaŭ estas bela frosta vetero.
Mi vin ial ankoraŭ ne konas. - Ja te iz nekog razloga još uvijek ne poznajem.
Vi demandas, kial mi amas vin. Mi respondas: ĉial! - Pitaš zašto te volim. Ja odgovaram: iz svih razloga!

La vorto nenial estas en la praktiko tre malmulte uzata, sed kiam oni ĝin ja uzas, ĝi neas la tutan frazon (same kiel ĉiuj aliaj NENI-vortoj):

Tian Regularon por nia Ligo mi nenial povus aprobi. = ...mi pro neniuj motivoj povus aprobi. - Takav Pravilnik za naš Savez nipošto ne bih mogao prihvatiti. = ... iz nikakvih razloga ne bih mogao prihvatiti.
Vi povus inciti lin kiom ajn. Li nenial kolerus. = ...li pro neniu kaŭzo kolerus. - Mogli biste ga provocirati koliko god. On se nizašto ne bi naljutio. = ... ne bi se ljutio ni zbog kojeg razloga.

Ako se želi izraziti pozitivni smisao, koristi se sen kaŭzo, senkaŭze, senmotive ili slično: Ŝi ridis senkaŭze. (Smijala se bezrazložno.) = Ŝi ja ridis, sed sen motivo. (Doista se smijala, ali nije bilo razloga.).

Tablične riječi na EL.

kiel: "na koji način, u kojem stupnju", kako
tiel: "na taj način, u tom stupnju", tako
iel: "na neki način, u nekom stupnju"
ĉiel: "na svaki način", svakako
neniel: "ni na koji način"

Tablične riječi na -EL imaju karakteristike priloga, i koriste se kada se ne radi o vremenu/situaciji (tada se koriste AM-riječi), mjesto (E-riječi), uzrok (AL-riječi) ili količina/broj (OM-riječi). EL-riječi pokrivaju više-manje sva ostala značenja koja se mogu izraziti prilogom. Najčešće se radi o stupnju i načinu.

EL-vortoj ne povas ricevi J-finaĵon aŭ N-finaĵon.

Kiel li aspektas? - Kako on izgleda?
Kiel vi fartas? - Kako se osjećaš?
Rakontu al mi per malmulte da vortoj, kiel tio okazis. - Ispričaj mi u malo riječi kako se to dogodilo.
Mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem. - Brinem o njoj onako kako brinem o samome sebi.
Kiel alta estas tiu turo? - Koliko (dosl.: kako) je visok ovaj toranj?
Kiel longe tio ankoraŭ daŭros? - Koliko dugo će to još trajati?
Tiu ĉi malfreŝa pano estas malmola, kiel ŝtono. - Ovaj stari kruh je tvrd kao kamen.
Bojas hundido, ĉar tiel faras la hundo. - Laje psić, jer to radi pas.
Ne faru tiel, faru tiel ĉi! - Nemoj tako, napravi ovako!
Ili ambaŭ estis tiel malagrablaj kaj tiel fieraj, ke oni ne povis vivi kun ili. - Obojica su bila tako neugodni i tako oholi, da se nije moglo živjeti s njima.
Mi estas tiel forta, kiel vi. - Ja sam toliko (dosl.: tako) jak kao ti.
Iel ni sukcesos. - Nekako ćemo uspjeti.
Ili ĉiel helpis al mi. - Oni su mi pomogli na sve moguće načine.
Mi neniel esperis sukceson. - Mi neniel esperis sukceson.

Tablične riječi na -OM

kiom: koliko mnogo, u kolikom broju, u kojoj količini
tiom: "tako mnogo, u tom broju, u toj količini", toliko
iom: "ne jako mnogo, ali ne ni malo", ponešto
ĉiom: "cijela količina"
neniom: "u nikojem broju, u nikojoj količini, nimalo"

Riječi na -OM ne mogu dobiti nastavak -J niti -N.

Kiom vi volas, ĉu du aŭ tri? = Kiel multajn vi volas... - Koliko želiš, dva ili tri? = Koliko mnogo ih želiš?
Ŝi pripensis, kiom kostos al ŝi la nokta restado. - Pomislila je, koliko će ju koštati to što ostaje preko noći.
Ho, kiom pli bona estas via amo, ol vino! - Oh, koliko je bolja tvoja ljubav od vina!
Kiom mi vidas, vi havas nur unu filon. = Laŭ tio, kion mi vidas, vi havas... - Koliko vidim, imate samo jedno dijete. = Prema tome što vidim, imate...

Možda imaš više djece, ali ne vidim ih više.
Sendi 100 ekzemplerojn mi ne povis, ĉar mi nun tiom ne havas. - Nisam mogao poslati 100 primjeraka, jer sada nemam toliko.
Mi havas tiom multe, ke mi ne bezonas ŝpari! - Imam toliko (mnogo) da ne moram štediti!

Često se kiom i tiom koriste zajedno s multe (ili multaj). Multe se može ispustiti, ali donekle naglašava značenje. Može se koristiti i kiel multe, tiel multe, no tada nema naglašavanja.
Ŝi aĉetis iom da butero. = ...kvanton da butero ne tre grandan sed tamen konsiderindan. - Kupila je nešto maslaca. = ... količinu maslaca koja nije velika, ali nije ni zanemariva.

U teoriji iom bi trebalo značiti "neka nedefinirana količina", ali u praksi gotovo uvijek označava malu količinu. Značenje je zapravo još preciznije, naime: "ne jako puno, ali ipak dovoljno da bi se smatralo značajnim". Ne brkajte iom i malmulte: Li faris iom da eraroj. Nije bilo mnogo grešaka, ali ipak ih je bilo dovoljno da ga se pokudi. Li faris malmulte da eraroj. Grešaka je bilo tako malo da ga treba pohvaliti.
Mi pensas, ke mi ĝin ankoraŭ iom memoras. = ...ne tre multe memoras, sed ankoraŭ ja memoras. - Mislim da se još malo sjećam toga. = ...ne sjećam se puno, ali se ipak sjećam.
Tie supre estingiĝis la ruĝaj koloroj, dum la suno iom post iom malaperis. - Tie supre estingiĝis la ruĝaj koloroj, dum la suno iom post iom malaperis.

Izraz iom post iom kazuje da se nešto događa nizom malih jedva razlučljivih promjena.
— Kiom da benzino vi volas? — Mi volas ĉiom, kiom vi havas. = ...Mi volas la tutan kvanton da benzino, kiun vi havas. - — Koliko benzina želite? — Želim sve, koliko god imate. = ... Želim čitavu količinu benzina koju imate.

Značenje riječi ĉiom često je u praksi vrlo slična značenju riječi ĉio, koja se mnogo češće koristi.
Sur la mezo de la strato estas multe da radoj kaj da ĉevalaj hufoj, sed da homoj piedirantaj estas malpli, preskaŭ neniom. - Na sredini ulice ima mnogo kotača i konjskih kopita, ali ljudi koji pješače je manje, gotovo da ih nema.

Riječi na -OM koriste se i poput priloga i poput imenica.

Obično se za izražavanje istog stupnja koristi kiel i tiel. Ali za jako isticanje može se umjesto toga koristiti kiom i tiom: Ĝi estis tiom bela, ke mi svenis. (Bila je toliko lijepa da sam se onesvijestio.) La Esperantistoj tute ne pretendas, ke ilia lingvo prezentas ion tiom perfektan, ke nenio pli alta jam povus ekzisti. (Esperantisti uopće ne tvrde da je njihov jezik toliko savršen da ništa bolje ne bi moglo postojati.)

Ĉu ALI-vortoj povas esti tabelvortoj?

Mnogo puta je predloženo dodavanje u korelativnu tablicu riječi koje počinju s ALI-, dakle serije aliu, alio, alia, alies, alie, aliam, alial, aliel, aliom*. Neki to čak koriste u praksi, posebno riječi aliel i alies.

En oficiala Esperanto ALI estas ordinara radiko, el kiu oni faras vortojn per la ordinaraj finaĵoj.

alia = "ne taj isti, različit"
alio = "nešto drugo"
alie = "u drugom slučaju, na drugačiji način"
alii = "biti različit, razlikovati se" (rijetko se koristi)

Ekuzo de la novaj tabelvortoj kunportus drastajn ŝanĝojn en la lingvon. Jen nur kelkaj ekzemploj:

Obična riječ alie najčešće znači "u drugom slučaju", ali može značiti i "na drugi način". Tablična riječ alie ipak bi imjesto toga značila "na drugom mjestu". Stoga bi se značenje običnih rečenica poput Ni devas alie agi potpuno promijenilo.

Alia u standardnom esperantu nije tablična riječ, nego običan pridjev, a znači "različite vrste" ili "s različitim identitetom". Nova tablična riječ alia značila bi samo "različite vrste". Da postoje tablične riječi s ALI, ne bi se dakle smjelo reći npr. la alia ĉambro estas pli granda, nego la aliu ĉambro estas pli granda. Također, trebalo bi reći: ili amas unu la aliun umjesto normalnog ili amas unu la alian.

Često se stvaraju složenice poput: de alia speco → alispeca. Ali korisnici tabličnih ALI-riječi umjesto toga bi trebali reći: aliuspeca, jer se završni dio tablične riječi ne može ispustiti. Usporedite: de tiu speco → tiuspeca (ne: tispeca).

Nitko još nije u praksi dosljedno koristio sve tablične riječi s ALI. Postoji samo nepromišljena i nelogična upotreba riječi aliel i alies, te katkad aliu. Neki koriste dijelom klasični esperanto, a dijelom reformirani "dijalekt". Kada kažu npr. alie ili alia, ne može se znati treba li to shvatiti prema značenju iz Fundamenta, ili prema novom dijalektu. Srećom, velika većina i dalje upotrebljava esperanto pravilno i logično.

Uzu do nur la jam ekzistantajn tabelvortojn, kaj esprimu aliajn aferojn per ordinaraj radikoj laŭ la reguloj de la Fundamenta Esperanto:

Reforma koju treba izbjegavati	Službeni esperanto
aliu	alia
alia	alia, alispeca, alieca
alies	de alia (persono), aliula
alie	aliloke
alien	aliloken
aliam	alifoje, aliokaze
alial	alikaŭze
aliel	alimaniere, alie
aliom	alikvante

Napomena: Predloženi su "kompromisni" oblici aliio, aliiu, aliia, aliie, aliiel i t.d. (složenice korijena ALI s tabličnim riječima na I). Takve riječi su pravilne, ali nažalost sasvim neprikladne u praktičnoj upotrebi. Nije lako čuti razliku između aliie i alie, između aliia i alia, i t.d. Nije dovoljno da riječi budu pravilno konstruirane, trebaju i funkcionirati u praktičnoj komunikaciji.