Ku rupapuro rw'ibirimwo
  2. 13 Amajambo ngirakamaro

Mu ki esperanto, dufise ibihimba 45 twita sahwanya dushobora gushira mu gicapo bivanye n'igikorwa c'ukuntu zubatswe hamwe n'ivyo zisobanura.

turashobora kuvuga ko sahwanya imwe imwe fifse agace k'imbere hamwe n'akandi k'inyuma ariko ntidushobora kuvuga ko ari amajambo y'urunani. Utwo duce twubaka ikintu cugaye, kandi ntidushobora kuzivanga n'ayandi majambo asanzwe y'ururimi.

ibice vy'imbere

KI-
kabaza, nyemezi, gatangazi
TI-
rugena
I-
zidahera
ĈI-
ijambo rishira hamwe
NENI-
ijambo ryo guhakana

ibice vy'inyuma

-U
umuntu, ikintu c'umuntu umwe
-O
ikintu
-A
ubwiza, ubwoko
-ES
satunga(umuntu n'ikintu)
-E
ikibanza
-AM
umwanya, igihe
-AL
intuma
-EL
ukugene, urugero
-OM
incuro (urugero rufatira hamwe)

Hariho uduce tw'inyuma tw'izo sahwanya dushaka gusa n'udusozo dusanzwe, ariko insiguro ziratandukanye.

amajambo arimwo -KI

Sahwanya zirimwo KI- zikoreshwa nk'izo kubaza hamwe na muvugwa; eka mbere nk'izo gutangara.

  • Kio estas tio? - ivyo ni ibiki?

    Kio y'ukubaza

  • Kiu kuraĝas rajdi sur leono? - Ni nde afise umwete wo kumungura intare?

    Kiu y'ukubaza

  • Kiel vi fartas? - murakomeye?

    Kiel y'ukubaza

  • Fremdulo, diru, kiu kaj el kie vi estas. - Kavamahanga, vuga uwo uri we n'iyo uva.

    Kiu et kie z'ukubaza

  • La fera bastono, kiu kuŝis en la forno, estas nun brule varmega. - icuma cari cashizwe mw'ifuru ubu kiraturira.

    Kiu muvugwa

  • Kiam mi venis al li, li dormis. - Igihe nashika iwe, yari aryamye.

    kiam muvugwa

  • Li estas tiu, kies monon vi prenis. - ni umwe watwara amahera

    kies muvugwa

  • Kia granda brulo! - Mbega ugusha!

    kia gatangaza

  • Fi, kiel abomene! - Mbega ubwoba!

    Kiel gatangaza

  • Kion mi vidas! - Mbona iki?

    Kio gatangaz (na kabaza)

agace ajn

agaceajn k'irivuga kerekana ko sahwanya igakurikira itavuga igitigiri canke itandukanye.Ajn ikunda gukoreshwa na sahwanya zirimwo KI- hamwe n'izirimwo I-, rimwe na rimwe hamwe n'izirimwo NENI-. Ajn yama iri inyuma ya sahwanya irongoye.

  • Mi kondukos vin al ŝi, kie ajn ŝi estos trovebla! - Nzogutwara iwe aho azoba ari hose.

    ikibanza azoshobora kuba arimwo nta kamaro gifise.

  • Kiu ajn ŝi estos, mi deziras al ŝi feliĉon! - Uko ari kose ndamwipfuriza umunezero

    Nta ngorane uwo azoba ari

  • Mi donis solenan promeson, ke mi silentos, ĝis mi revenos, kiam ajn tio ĉi fariĝos. - Naramwemereye kumugaragaro kutamvuga, ntaco bitwaye igihe cose bizoberako

  • Ĉiam ajn vi estas bonvena ĉe mi. - Uratumiwe buri munsi iwanje

    uraza niwabishaka

  • Kial ŝi forlasis tiun lokon, en kiu ŝi havis ian ajn eblon, por ion ajn laborenspezi? - ni kuki yahevye iki kibanza yari afitiyemwo amahirwe yo kuronka amahera menshi?

    ico kibanza kitabonetse, nta bundi buhinga.

  • Nenion ajn mi diros. - nta na kimwe nzovuga kuri ivyo.

    nta na kimwe

bitumwe n'indimi z'ibihugu Zamenhof yakoresha rimwe na rimwe ijambo ririmwo KI- imbere ya ajn ariko yategerezwa gukoresha ijambo ririmwo ĈI- canke I-. Mu gihe bidakenewe gushiramwo indongorazina , haba hakenewe amajambo arimwo ĈI- canke I-. Mi konsentas akcepti kian ajn pagon. hakenewe: ...ĉian ajn pagon canke ...ian ajn pagon.

Sahwanya zirimwo TI-

Amasahwanya muri TI- ni iza rugena. Mu bisanzwe zerekana ikintu camaze kuvugwa canke ikintu kigiye kuvugwa. Zirashoboye no kwerekana ikintu kiboneka canke twumva ubwo nyene, canke bigomba gusa.

  • Mi volas, ke tio, kion mi diris, estu vera. - Ndipfuza ko ivyo navuze biba vyo.

    Tio yerekana ikintu camaze kuvugwa.

  • Tio estas mia hejmo. - Ni inzu yanje.

    Tio yerekana ikintu kiboneka (bishoboka ko bacerekana n'urutoke).

  • Li estas tiel dika, ke li ne povas trairi tra nia mallarĝa pordo. - Aravyibushe cane, ku buryo atoca mu muryango wacu upfunganye.

    Tiel yerekana ijambo ritangurwa na ke ikurikira.

  • Kio estas, kio vin tiel afliktas? - Ni igiki kibakorako nkuko  ?

    Tiel yerekana ikintu kiboneka canke cumvikana.

  • Ŝi estis en tiu momento tre bela. - Muri uwo mwanya yari mwiza.

    Tiu yerekana umwanya wamaze kuvugwa.

  • Tiu ĉi malfreŝa pano estas malmola, kiel ŝtono. - Uwo mukate ugumye nk'ibuye.

    Tiu yerekana ikintu kiboneka (umukate ugumye).

igihimba ĉi

Amasahwanya muri TI- harashoboye kwongengwako igihimba ĉi, yerekana ukwegereza ugereranije n'uwuvuga. Ĉi ishoboye gushirwa imbere canke inyuma ya sahwanya. Ntibishoboka kwongerako itsitso kuri ĉi. Ijambo muri TI - risanzwe imisi yose ryerekana ikintu kiri kure buke buke y’uwuvuga. Ijambo muri TI- + ĉi ryerekana ikintu cegereye uwuvuga.

  • tie = muri ico kibanza → tie ĉi, ĉi tie = muri ico kibanza kinyegereye
  • tiu domo (kure yanje) → tiu ĉi domo, ĉi tiu domo (hafi yanje)
  • tio = kirya kintu (kure yanje) → tio ĉi, ĉi tio = iki kintu
  • tiel = kurya kuntu → tiel ĉi, ĉi tiel = uku kuntu (nerekana)

Ĉi tiam canke tiam ĉi ntizigera zikoreshwa. zikoreshwa mu kibanza nun.

Ĉi ni ijambo, kandi si igice c'ijambo. Ntimukoreshe agakwego. Ntimwandike  : ĉi-tiu, tiu-ĉi, ĉi-tie, tie-ĉi, ĉio-ĉi n'ibindi. , ahubwo andika  : ĉi tiu, tiu ĉi, ĉi tie, tie ĉi, ĉio ĉi; n'ibindi.

Ariko akenshi babigira ku nsigarirazina canke intumbuzi mu gukoresha ijambo ririmwo igice ĉi. imvugo ikwiye ica ihinduka ijambo rimwe . Mu bisanzwe sahwanya ya TI- ntiboneka. kugira vyumvikane gusumba hariho akamenyero ko gushira agakwego inyuma ya ĉi  : ĉi : ĉi tie → ĉi-tiea, en tiu ĉi nokto → ĉi-nokte, sur ĉi tiu flanko → ĉi-flanke, la somero de tiu ĉi jaro → la ĉi-jara somero.

Amajambo muri I-

Ama sahwanya muri I- yerekana ibintu bitadomweko canke bitazwi.

  • Ŝi ricevis ion por manĝi kaj por trinki. - Yararonse ikintu co gufungura no kunwya.

    Ntibavuga ico yaronse.

  • Venis iuj personoj, kiujn mi ne konas. - Abantu ntazi baje.

    Ntibazi abo bantu abo ari bo..

  • Ili iam revenos. - Umusi umwe bazogaruka.

    Ntawuzi aho bazogarukira.

  • Hodiaŭ estas ies tago de naskiĝo. - Uno musi ni umusi mukuro w'amavuka w'umuntu.

    Ntibavuga uwo muntu afise umusi mukuru w'amavuka.

Amajambo muri ĈI-

Ama sahwanya muri ĈI- afise iciyumviro gikwiye.

  • Li faris ĉion per la dek fingroj de siaj manoj. - Agizwe neza n'intoke cumi z'amaboko yiwe.

    Ĉio yerekana ibintu bimugize.

  • Ĉiu homo amas sin mem. - Umuntu wese arikunda we nyene.

    Nta muntu numwe ivyo atari ivyo ukuri.

  • Tiuj ĉi du amikoj promenas ĉiam duope. - Aba bagenzi babiri batembera imisi yose ari babiri.

    Ĉiam yerekana ko ata mwanya numwe batigera batemberana ari babiri.

  • Ĉie regis ĝojo. - Hose harangwa umunezero.

    Nta kibanza kibaho kitarangwamwo umunezero.

Akenshi hakoreshwa igice ĉi imbere canke inyuma ya sahwanya muri ĈI: ĉio = , → ĉio ĉi, ĉi ĉio = ibi bintu vyose, iki kintu.

Amajambo muri NENI-

Amasahwanya muriNENI- afise insiguro yo guhakana.

  • La tempon venontan neniu ankoraŭ konas. - Kazoza, nta numwe ubu akazi.

    Neniu yerekana ko ata muntu numwe azi ivya kazoza.

  • Mi neniel povas kompreni, kion vi parolas. - Nta buryo na bumwe noshobora gutahura ivyo uvuga.

    Neniel yerekana ko ata buryo na bumwe bushoboka noshobora gutahura.

  • Kiam mi ien veturas, mi neniam prenas kun mi multon da pakaĵo. - Iyo ngiye ahantu, nta na rimwe nigera ntwara imizigo myinshi.

    Neniam yerekana ko ata gihe na kimwe nigera ntwara imizigo myinshi mu gufata urugendo.

Ijambo muri NENI- rirahagije kugirango rihindure iryungane ryose mu mero mpakanyi .

Isahwanya ya -U

kiu
Ibaza ku biranga umuntu umwe canke abantu benshi canke ibintu bizwi.
tiu
Yerekana umuntu kanaka canke ikintu muri vyinshi bizwi.
iu
Yerekana umuntu canke ikintu c'umuntu umwe kitazwi canke kidaharurika.
ĉiu
Yerekana buri muntu atagukuramwo abantu umurwi w'abantu canke ibintu.
neniu
Yerekana uguhakana umurwi w'abantu canke ibintu.

Amajambo ya -U yerekana umwe umwe n'ibimuranga. Ziri ku mushinge w'amasahwanya yose.

Amasahwanya ya -U zirashoboye kuronka agasozo -N n'agasozo -J. Ari agasozo -J zerekana abantu benshi canke ibintu vya buri muntu.

Amasahwanya ya -U ni iza kudondora . Ni co gituma bidashoboka gukoresha akajambo la.

Amasahwanya ya -U mubisanzwe ni karangura (idondora) izina, ariko iryo zina akenshi ntiryumvikana. Mu gihe ata na kimwe cerekana igihushane, dufata ko ari ijambo «  atamuntu  ».

  • Kiu libro estas via? → Kiu estas via? - Igitabo ikihe ari ic'iwawe ? → Ni ikihe ari iciwawe  ?
  • Tiu seĝo ŝajnas bona. → Tiu ŝajnas bona. - Iyi ntebe iboneka neza. → Iyi isa neza.
  • Ĉiu homo devas pensi mem. → Ĉiu devas pensi mem. - Umuntu wese ategerezwa kwibaza we nyene. → Umwe ategerezwa kwibaza we nyene.
  • Kiu persono venis? → Kiu venis? - Ni nde muntu yaje? → Ni nde yaje  ?
  • Ĉu estas iu [persono] en la kuirejo? — Jes, Paŭlo estas tie. - Hariyo umuntu mu gikoni? Egome Paul ni yo ari.
  • Jen kelkaj bonaj libroj. Kiun [libron] vi volas legi? — Mi volas tiun [libron]. - Raba ibitabo bimwe vyiza. Ikihe [igitabu ikihe ].ugomba gusoma? Ngomba iki [iki gitabo].
  • Ĉu vi havas krajonon? — Neniun [krajonon] mi havas. - Urafise ikaramu y'igiti? Nta nimwe nfise [nta karamu y'igiti nimwe].

Ĉiu(j) imisi yose ifise insiguro ya mwinshi, ariko ni ugutandukanya ĉiu mu rudende na ĉiuj mu mbinshi.

  • Hakoreshwa ĉiu mu gihe bafata abantu ugutandukanye.
  • Bakoresha ĉiuj mu gihe biyumvira umurwi muri rusangi.

Akenshi ubwo butandukane ntibufise agaciro, ariko ku zindi mpande ubudasa buribonekeza cane.

  • Por ĉiu tago mi ricevas kvin eŭrojn. = Por ĉiu aparta tago... - Imisi yose, ndonka amafaranga y'abanyaburaya atanu. = Umusi wose ufatwa ugutandukanye...
  • Ĉiu amas ordinare personon, kiu estas simila al li. = Ĉiu aparta homo amas... - Umuntu wese akunda imashine nyabwonko bagomba gusa = Umuntu wese afatwa ugutandukanye...

  • Kvinope ili sin ĵetis sur min, sed mi venkis ĉiujn kvin atakantojn. = ...mi venkis la tutan grupon. - Mu myaka itanu, baciye banshikira, ariko naratsinze bose muri iyo myaka itanu. = ... naratsinze umurwi wose.

    Ngaha -J irakenewe, kuko bavuga igitigiri ca gatanu. Ariko ugukurakuranwa kwoba kuvuga: : ...mi venkis ĉiun el la kvin atakantoj.. Ariko rero ntibovuga ukudashoboka kw'umurwi wose, ariko n'imiburiburi ukudashoboka gutandukanye kwa batanu.

  • Post la kurado ĉiuj estis terure lacaj. - Inyuma y'ihiganwa, bose bari barushe biteye ubwoba.

    Bavuga ivy'umurwi wose w'abirutsi. Birashoboka no kuvuga  : ...ĉiu estis terure laca.

  • El ĉiuj miaj infanoj Ernesto estas la plej juna. = El la tuta grupo de miaj infanoj... - Mu bana banje bose. Ernest ni we mutoya.= Ku murwi wose w'abana banje ...

  • Nun mi legas, vi legas kaj li legas; ni ĉiuj legas. - Ubu nyene ndasoma, urasoma kandi arasoma, twese turasoma.

    Ni ni ijambo riri mu bwinshi. Ni co gituma ĉiuj ritegerezwa guherezwa na -J.

neniu ririgenga ntirifise agasozo -J

  • La tempon venontan neniu ankoraŭ konas. Neniu = neniu persono. - Kazoza, nta numwe kandi akazi.
  • Mi konas neniun en tiu ĉi urbo. - Nta numwe nzi muri iki gisagara.

Ni co kimwe imbere y'izina mu bisanzwe hakoreshwa neniu ata -J »:

  • Ŝi ne vidis eĉ la ĉielon, ĉar ĝi estis kovrita de nuboj kaj neniu stelo en ĝi brilis. - Nta n'ijuru yabona, kuko ryari ripfutswe n'ibicu kandi nta n'urunyenyeri rwaka.

Birashoboka no gukoresha neniuj mu gihe hagomba kwerekanwa uguhakana iciyumviro ca , gisumba kimwe, ariko ivyo bishoboka gusa iyo ikurikiwe n'izina.

  • Ĉe la fenestro restis plu neniuj floroj. - Kw'idirisha, hasigaye amashurwe gusa.

    Ubwa mbere hariho amashurwe menshi.

Sahwanya muri - O

kio
« ikintu nyabaki, igiki »
tio
« kirya kintu  »
io
« ikintu kanaka  »
ĉio
« ikintu cose, ubwoko bwuse bw'ikintu  »
nenio
« nta kintu na kimwe  »

Amasahwanya muri -O zerekana ikintu umuntu adashobora kwerekana adomako neza n'izina. Ngaha ijambo « ikintu  » rikoreshwa mu gutanga insiguro, mugabo iciyumviro kirumvikana. Amasahwanya muri -O ziranakoreshwa mu guserukira ico bashatse kwerekana mu ryungane ryose.

Amasahwanya muri -O zirashobora no kuronka agasozo -N, ariko mu bisanzwe ntibazongerako agasozo -J kuko zerekana vyose.

Karangura ziza yagati y'amasahwanya muri -O imisi yose ziza inyuma ya sahwanya  : io bona, kion novan, ĉio grava, n'izindi.

Amasahwanya muri -O ni utujambo tw'igenga. Tudashonora kudondora izina. Turinganishwa n'ijambo ririmwo -U + ikintu kanaka  :

  • Kio estas tio? = Kiu afero estas tiu afero? - Ico ni igiki? = Ikintu kanaka ni ikintu ki?
  • Tio estas speco de meblo. = Tiu afero estas speco de meblo. - Ni ubwoko bw'inyubakwa. = Ico kintu ni ubwoko bw'inyubakwa.
  • Ĉio restis kiel antaŭe. = Ĉiu afero restis kiel antaŭe. - Ikintu cose cagumye uko cari. = Ibintu vyose vyagumye uko vyari.
  • Kion bonan vi trovis tie? = Kiujn bonajn aferojn vi trovis tie? - Waronse iciza nyabaki ngaha? = Waronse ivyiza nyabaki ngaha ?
  • Nenion interesan mi trovis. = Neniun interesan aferon mi trovis. - Nta na kimwe canezereje.= Nta kintu na kimwe naronse canezereje.

Akenshi haraba kugira amakenga hagati ya tio na ĝi. Mu bisanzwe hakoreshwa tio ku kintu kanaka kitadondowe udashobora canke udashaka kuvuga n'izina rizwi. Haca hategerezwa gukoresha tio kugirango userukire ikivurwa mu ryungane ryose.. Hakoreshwa ĝiku kintu kanaka kizwi bamaze kudomako n'izina kandi bishoboka ko bagisubiramwo n'iryo zina nyene rikurikirwa na la canke iyindi nyitangizo  :

  • Ŝi rakontis belan fabelon. Tio estis tre amuza. - Yarayaze igitito ciza. Cari kiryoshe cane.

    Icari kiryoshe ni igikorwa c'uko yigana igitito. Tio iserukira iryungane ryose.

  • Ŝi rakontis belan fabelon. Ĝi estis tre amuza. - Yayaze igitito ciza. Cari kiryoshe cane.

    Ni igitito cari kinezereje. Ĝi yashizweho kubera la (bela) fabelo.

Amasahwanya muri -A

kia
« ubwoko nyabaki, gifise ubwiza nyabaki  »
tia
« c'ubwo bwoko, gifise ubwo bwiza  »
ia
« c'ubwoko kanaka, gifise ubwiza kanaka  »
ĉia
« c'ubwoko bwose, gifise ubwiza bwose  »
nenia
« nta bwoko na bumwe, kidafise ubwiza na bumwe  »

Amasahwanya muri -A zifise igikorwa c'insigarirazina. Zica zifita agasozo -J na -N ica iba ngenderwako nk'insigarirazina. Ariko amasahwanya muri -A imisi yose zerekana ubwoko canke ubwiza, mu gihe insigarirazina nyazo (ifise agasozo -A) zishobora gufita insiguro nyinshi zitandukanye.

Amasahwanya muri -A ni inyitangizo . ni co gituma udashobora gukoresha la na zo.

  • Kia li estas? Ĉu li estas maljuna aŭ juna? - Ameze gute  ? Arashaje canke aracari muto  ?
  • Kian aĝon vi havas? - Mufise imyaka ingahe  ?

  • Kia estas via nomo? - Mwitwa ba nde  ?

    Canke  : Kiu [el ĉiuj nomoj] estas via nomo? Canke akenshi  : Kio estas via nomo? Zamenhof yarakoreshwa no  : Kiel estas via nomo? Akenshi baranavuga  : Kiel vi nomiĝas?

  • Be! li staris senhelpe, tian respondon li ne atendis. - Eh ni vyiza ! avuga, kuvubu, ntiwitege inyishu nkiyo.
  • Estis tia ventego, ke la tegoloj deflugis de la tegmentoj. - Harabaye umuyaga amategura anyiganga ku gisenge.

  • Restu ĉiam tia, kia vi estas! - Imisi yose guma uko uri  !

    Tia yerekana iciyumviro gitangurwa na kia gikurikira. Mu gihe inyuma tia hatagira ijambo ryose (harimwo irivuga),ariko gusa iciyumviro, mu gihe hadakoreshwa kia, ariko ukugereranya kiel : Li estas tia kiel mi.

  • Mi ne volis trinki la vinon, ĉar ĝi enhavis en si ian suspektan malklaraĵon. - Sinashatse kunywa umuvinyu, kuko harimwo ico niketse.
  • Maldiligenteco estas la radiko de ĉia malbono. - Ugutevya ni umushinge w'amabi yose.
  • Nenia konstruo povas esti sen bruo. - Nta nyubako nimwe ishoboye kubaho itagira urwamo.

Amasahwanya ya -A zerekana ubwiza canke ubwoko, mu gihe amasahwanya ya -U zerekana umwidondoro. Nka kia/kiu na tia/tiu mu bisanzwe itandukaniro riboneka. Kuri ia/iu, ĉia/ĉiu na nenia/neniu umwanya umwe hariho itandukaniro rito.

  • Kia homo li estas? - Ni umuntu nyabaki  ? (= Ni ubwoko ubuhe bw'umuntu…)

    Hakenewe kumenyekana ikiranga uwo muntu.

  • Kiu homo li estas? - Ni umuntu nyabaki  ?

    Bashaka nk'akarorero izina ry'umuntu, kumenya umwidondoro wiwe.

  • Tia opinio estas tute erara. - Iciyumviro nkico cari cuzuyemwo ukwihenda.

    Ivyiyumviro vyose vy'ubwo bwoko birimwo kwihenda.

  • Tiu opinio estas tute erara. - Ico ciyumviro cose kigizwe no kwihenda.

    Iciyumviro duharirako kirimwo ukwihenda. Ibindi vyiyumviro bigomba gusa bishobora kuba ari vyo.

  • Ni devas enloĝiĝi en ia hotelo. = ...en hotelo de iu el la diversaj specoj de hoteloj. - Dutegerezwa kurara mu nzu y'uburaro. = mu nzu y'uburaro y'ubwoko ubwo ari bwo bwose.

  • Ni devas enloĝiĝi en iu hotelo. = ...en iu el la diversaj individuaj hoteloj, kiuj troviĝas ĉi tie. - Dutegerezwa kurara mu nzu y'uburaro. mu bisanzwe turirengagiza iu muri ubwo bwoko bw'iryungane.= muri imwe mu nzu z'uburaro ziri ngaha.

    Mu bisanzwe turirengagiza iu muri ubwo bwoko bw'iryungane.

Amasahwanya ya -ES

kies
« ca nde  »
ties
« c'uyu ngaha  »
ies
«  (la/le)… ya kanaka  »
ĉies
« (le/la)… ya buri muntu  »
nenies
« y'umuntu  »

Sahwanya ya -ES ari karangura y'izina yongegwako iciyumviro kidondora. Amasahwanya ya -ES rero ni integuza - nka masatunga - kandi ntushoboye gukoresha ingingo la imbere yazo. Mu gihe usubirije ijambo na -ES ukarisubiriza n'akajambo de, mu bisanzwe utegerezwa kwongerako la.

Co kimwe n'amasatunga, amasahwanya ya -ES ziza imbere y'amazina, mu gihe ijambo ritangurwa nade, ikerekana co kimwe, itegerezwa gushirwa inyuma  : ties libro = la libro de tiu (persono).

Amajambo ya -ES ntiyigera afita agasozo -J canke -N

  • Kies filino vi estas? - Muri bande wa mukobwa  ?
  • Mi efektive ne scias, kies kulpo ĝi estas. - Simenya neza na neza ikosa uwo ryagira.
  • Ili ekvidis virinon, kies vizaĝon ili en la krepusko ne rekonis. - Arabukwa umupfasoni atamenya ku mugoroba w'ijoro.

  • Kies gasto mi estas, ties feston mi festas. - Ndi umushitsi wa nde, kubera uyu nagize umusi mukuru.

    Ties ntikoreshwa cane. Bayihitamwo insigarirazina satunga (lia, ŝia, ĝia canke ilia).

  • La infano ludis kun sia pupo, kiam subite ties kapo frakasiĝis. - Umwana yakina n'igishushanyo ciwe, mu gihe ubwo nyene cameneka umutwe.

    Ties yerekana ko umutwe w'igishushanyo atari umutwe w'umwana. Mu gihe ari ikibazo c'umutwe w'umwana, bari kuvuga ĝia kapo.

  • Kiu ĝojas pri ies malfeliĉo, tiu ne restos sen puno. = ...pri la malfeliĉo de iu persono... - Uwunezerezwa n'ikibi ku muntu ntazoguma atagihano.= ikibi c'uwundi muntu ...

    Ies ikunda gukoreshwa mu kuvuga umuntu atazwi gusa (ariko atari ibintu, ikintu canke abantu).

  • Tio estis la koro de riĉa fama viro, kies nomo estis sur ĉies lipoj. = ...sur la lipoj de ĉiuj personoj. - Vyari ibintu vy'umuntu afise umutima mwiza, abantu bose bama bahayagiza.

    Ĉies ikunda gukoreshwa ku bantu gusa, ariko atari ku bintu.

  • Memoru, ke Esperanto estas nenies propraĵo. - Mwibuke ko iki esperanto atari itongo ry'umuntu.

    Nenies ikunda gukoreshwa ku bantu, ariko atari ku bintu.

Sahwanya zirimwo -E

kie
« amaja hehe, hehe »
tie
« mu kibanza kiri hano, harya »
ie
« mu kibanza kindi, ahantu hamwe »
ĉie
« mu kibanza ico ari co cose, hose »
nenie
« ntanahamwe »

Sahwanya irimwo E ntizishobora kuronka agasozo -J, ariko dushobora kuzishirako agasozo -N mu kwerekana amerekezo :

kien
« amatumbera he, amaja he »
tien
« amatumbera iki kibanza, muri aya merekezo »
ien
« amatumbera ahantu hamwe, ngaha (hatavuzwe) »
ĉien
« mu mpande zose, amatumbera hose »
nenien
« ata nahamwe, ataho uja »
  • Kie estas la libro kaj la krajono? - Igitabu n'ikaramu biri hehe?
  • Mi montris al la infano, kie kuŝas ĝia pupo. - Nareretse umwana ahari igipupe ciwe.
  • Sonorado al li venas, sed de kie — li ne komprenas. - Iciyumviro kimujamwo, ariko kivuye hehe- ntiyatahuye.
  • Mi volis resti tie, kie mi estis. - Nahsaka kuguma aho nari.
  • Se li scius, ke mi estas tie ĉi, li tuj venus al mi. - Iyo aba yaramenye ko nari ngaha, yari guca aza ubwo nyene angana.
  • Ĉu vi loĝas ie? = Ĉu vi loĝas en iu loko? - Muba mu bice vyo ngaha? = muba mu kibanza kimwe co ngaha hafi?
  • Malsaĝulo ĉie sian nomon skribas. - Intumva yandika izina ryayo hose.
  • Pli bela reĝidino ol ŝi troviĝis nenie en la mondo. - Abakobwa beza utobona kw'isi nzima
  • Kien vi iras? — Mi iras en la ĝardenon. - Ugiye hehe? - Ngiye mu murima.
  • Rigardu tien ĉi. - Raba ngaha.
  • Mi nenien plu iros hodiaŭ. - Ntaho nja uyu munsi.

Sahwanya zirimwo -AM

kiam
mu mwanya uyuhe. ryari?
tiam
muri ico gihe, rero
iam
« muri ico gihe, rimwe rizima »
ĉiam
« mu mwanya wose, buiri munsi »
neniam
« nta na rimwe, ntanarimwe »

Amajambo arimwo -AM ntashobora kujako agasozo -J canke agasozo -N.

  • Sed kiam tio okazis? - Ariko vyashitse ryari ?

    Mu gihe babajije isaha nyayo, ntibakoresha kiam, ariko bakoresha kioma.

  • Li skribis al mi, ke li intencas ĝin eldoni, sed li ne skribis ankoraŭ kiam li ĝin eldonos. - Yaranyandikiye ko yashaka guhindura, ariko ntiyari bwandike aho yari kugitangariza.
  • En unu tago, kiam ŝi estis apud tiu fonto, venis al ŝi malriĉa virino. - Umunsi umwe, ari hampande y'iryo soko, umukamakare aca aza amugana.
  • Tubeto, en kiun oni metas cigaron, kiam oni ĝin fumas, estas cigaringo. - Akaringoti gatoyi bashiramwo umusogoto bariko banywa itabi ni inkono y'itabi.
  • De kiam vi loĝas ĉi tie? - Muba ngaha kuva ryari?
  • Li vekiĝis nur tiam, kiam la suno leviĝis. - Yahaguruka izuba ryatse gusa.
  • Ŝajnas al mi, ke ĉi tiun vizaĝon mi jam iam vidis. - Biboneka ko nari maze kubona uyo muntu.

  • Ŝi estis ja la plej bela knabino, kiun li iam vidis. - Yari umukobwa mwiza ntari bwigere mbona.

    Iam umwanya uwo ari wo wose muri kahise.

  • Oni diras, ke la vero ĉiam venkas. - Bavuga ko ukuri kwama gutsinda.
  • Bona koro neniam fariĝas fiera. - Umuntu mwiza ntiyigera ashavura.

  • La maljunulo fermos por ĉiam siajn okulojn. - Uwutazi na kimwe ntazopfa abimenye.

    Imvugo por ĉiam (buri munsi) yerekana ko ibizokurikira bizokwamaho. Ukuba utazi ibintu ntibihoraho ariko ibizokurikira bizokwamaho.

Sahwaya zirimwo -AL

kial
« ku mvo nki, kubera iki, bivuye kuki »
tial
« kubw'iyo mvo, iyo mvo, iyo ntuma, kubera ivyo »
ial
« kubera imvo itazwi, kubera intua imwe, kubera ikintu kimwe »
ĉial
« kubera izo mvo zose, kubera izo ntuma, kubera ivyo vyose »
nenial
« ataco bivuyeko, atamvo imwe ibitumye, ata mvo »

Amaabo arimwo -AL ntashobora kujako agasozo -J canke -N.

  • Kial vi ploras? - Kubera iki urira?
  • Mi komprenas, kial vi faris tion. - Ndatahura igituma wakoze ivyo.

  • Hodiaŭ estas bela frosta vetero, tial mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti. - Uno munsi harakanye ariko hasa neza, mpava ngenda gutora ibirato vyanje ndabinyonge.

    Tumeye ubudasa hagati ya tial na ĉar. Tial yerekana intuma, ariko ĉar ituma turonka karangura y'igenekerezo y'imvo. Karangura y'igenekerezo y'imvo : Mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti, ĉar hodiaŭ estas bela frosta vetero. (, mpava ngenda gutora ibirato vyanje ndabinyonge kuko uno munsi harakanye ariko hasa neza.)

  • Mi vin ial ankoraŭ ne konas. - Nta kintu na kimwe ndababonamwo.
  • Vi demandas, kial mi amas vin. Mi respondas: ĉial! - Ubajije igituma ngukunda. Nishura kubera;: vyose !

Ijambo nenial ntirikunda gukoreshwa mu ngiro, ariko mu gihe turikoresheje rituma iryungane ryose rija mu mero mpakanyi. (nk'ayandi majambo arimwo NENI-) :

  • Tian Regularon por nia Ligo mi nenial povus aprobi. = ...mi pro neniuj motivoj povus aprobi. - Ayo mategeko kuri iri higanwa, sinshobora kuyemeza na gato.
  • Vi povus inciti lin kiom ajn. Li nenial kolerus. = ...li pro neniu kaŭzo kolerus. - Urashobora kumutunga uko ameze. Ashavura ata kimushavuje. = .... ata mvo n'imwe.

Mu gihe dushaka kuvuga imero nyemezi, twokoresha sen kaŭzo, senkaŭze, senmotive canke imvugo bisa : Ŝi ridis senkaŭze. = Ŝi ja ridis, sed sen motivo.

Sahwanya zirimwo -EL

kiel
« mu buryo buki, ku ngero iyahe »
tiel
« muri ubu buryo , kuri uru ngero  »
iel
« mu buryo bumwe, ku rugero rumwe »
ĉiel
« mu buryo bwose »
neniel
ataco bivuyeko

Amajambo arimwo -EL mu bisanzwe ni sahwanya z'ingereka, bakoresha mu gihe atari ivy'umwanya/ikintu cabaye (ijambo ririmwo -AM), y'ikibanza (ijambo ririmwo -E), y'imvo (ijambo ririmwo -AL) canke y'incuro/igitigiri (ijambo ririmwo -OM). Amajambo arimwo -EL afise insiguro nyinshi dushobora kuvuga dukoresheje amajambo mva ngereka. i mu bisanzwe ukugene hamwe n'incuro.

Amajambo arimwo -EL ntashobora kuronka agasozo -J canke -N.

  • Kiel li aspektas? - Asa na nde?
  • Kiel vi fartas? - Umerewe gute?
  • Rakontu al mi per malmulte da vortoj, kiel tio okazis. - Mbwira mu majambo make uko vyagenze.
  • Mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem. - Ndamuba hafi nk'uko ndavyikorera.
  • Kiel alta estas tiu turo? - Iyo ncuro ireha gute?
  • Kiel longe tio ankoraŭ daŭros? - Ivyo biza kumara umwanya ungana gute?
  • Tiu ĉi malfreŝa pano estas malmola, kiel ŝtono. - Uyo mukate uragumye nk'ibuye.
  • Bojas hundido, ĉar tiel faras la hundo. - Ikibunda kirakuga kuko nuko imbwa ikora.
  • Ne faru tiel, faru tiel ĉi! - Ntukore nk'uko, kora uku.
  • Ili ambaŭ estis tiel malagrablaj kaj tiel fieraj, ke oni ne povis vivi kun ili. - Bari bameze nabi uko ari babiri kandi bafishe ishavu ku buryo ata washobora kubana na bo.
  • Mi estas tiel forta, kiel vi. - Nkomeye nka wewe.
  • Iel ni sukcesos. - Tuzomenya mu buryo ubu canke buriya.
  • Ili ĉiel helpis al mi. - Bamfashie mu buryo bwose bushoboka.
  • Mi neniel esperis sukceson. - Sinibaza ko nzomenya na gato.

Sahwanya -OM

kiom
« bingahe, igitigiri icahe, bingahe »
tiom
 uko bingaa kwose, ivyo nyene, iyo ngero nyene »
iom
« atari vyinshi, ariko kandi atari bike »
ĉiom
« vyose, vyose hamwe »
neniom
« nta a kimwe, ntaco, ata ngero 'imwe »

Amajambo arimwo -OM ntasobora kuako agasozo -N canke -J.

  • Kiom vi volas, ĉu du aŭ tri? = Kiel multajn vi volas... - Ushaka mwo bingahe? Bibiri canke bitatu? = Ivyo ushaka vyose.....
  • Ŝi pripensis, kiom kostos al ŝi la nokta restado. - Aca yiyumvira ayo azotanga kw'ijoro rimwe ryari risigaye.
  • Ho, kiom pli bona estas via amo, ol vino! - Oh, ese urukundo rwawe ukuntu rusosa!

  • Kiom mi vidas, vi havas nur unu filon. = Laŭ tio, kion mi vidas, vi havas... - Kuvyo ndiko mbona, ufise umuhungu umwe.

    Ngira go urafise iyindi misore, ariko sinshobora kubaboa abandi.

  • Sendi 100 ekzemplerojn mi ne povis, ĉar mi nun tiom ne havas. - Sinshobora kuringika uturorero 100, kuko niho nkironka vyinshi.

  • Mi havas tiom multe, ke mi ne bezonas ŝpari! - Ndabona neza ko ntakeneye kuziganya.

    Rimwe a rimwe, kiom na tiom zikoreshwa ziri kumwe na multe (canke multaj). Multe irashobora kudakoreshwa, ariko ifasha gutahuza insiguro. Dushobora gukoresha kandi kiel multe, tiel multe,, ariko ngaha nta kuryohora birimwo.

  • Ŝi aĉetis iom da butero. = ...kvanton da butero ne tre grandan sed tamen konsiderindan. - Yaraguze amavuta makeyi y'inka. = .... amavuta makeyi y'inka atari menshi, ariko akwiye ku buryo buboneka.

    Mu mvugo iom devrait signifier « igitigiri kitavuzwe », ariko mu ngiro ihakwa kwerekana igitigiri gitoyi. Insiguuro nayo nyene ntisanzwe, ni ukuvuga« si vyinshi, ariko kugira go biboneke, bisigurike ». Ntimwitiranye iom na malmulte : Li faris iom da eraroj. Nta akosha menshi yari arimwo, ariko vyaraboneka ko atawomushimira. Li faris malmulte da eraroj. Amakosha yari makeyi ku buryo yategerezwa gushimirwa.

  • Mi pensas, ke mi ĝin ankoraŭ iom memoras. = ...ne tre multe memoras, sed ankoraŭ ja memoras. - Nibaza ko nkicibuka bikeyi. ... = nta vyinshi nibuka, ariko ndazi bikeyi.

  • Tie supre estingiĝis la ruĝaj koloroj, dum la suno iom post iom malaperis. - Aho hejuru amabara atukura ntaboneka neza kandi izuba ririko rirarenga.

    Imvugo iom post iom yerekana ko habaye ikintu, hakoreshejwe ibintu bitobito bitaboneka neza.

  • — Kiom da benzino vi volas? — Mi volas ĉiom, kiom vi havas. = ...Mi volas la tutan kvanton da benzino, kiun vi havas. - Ushaka igitoro kingaa gute ? — Nshaka ico ufise cose.= …Nshaka igitoro cose ufise.

    Insiguro ya ĉiom irakunda gusa n'iya ĉio, niyo ikunda gukoreshwa.

  • Sur la mezo de la strato estas multe da radoj kaj da ĉevalaj hufoj, sed da homoj piedirantaj estas malpli, preskaŭ neniom. - Hagati mw'ibarabara hari amapine menshi hamwe n'imikogote myinshi, ariko imiduga womengo ntayirimwo.

Amaambo arimwo -OM akoreshwa nk'intumbuzi canke nk'amazina.

Mu bisanzwe mu kwerekana urugero rw'igitigiri, bakoresha kiel na tiel. Ariko mu gihe bashaka gushimika cane, turashobora gukoresha mu kibanza ca kiom na tiom : Ĝi estis tiom bela, ke mi svenis. La Esperantistoj tute ne pretendas, ke ilia lingvo prezentas ion tiom perfektan, ke nenio pli alta jam povus ekzisti.

Amajambo arimwo ALI- arashobora kuba sahwaya ?

Bamye basaba ko botanga igicapo kirimwo indobeko ALI- kugira ngo haboneke ubundi buryo. aliu, alio, alia, alies, alie, aliam, alial, aliel, aliom*. Benshi bakoresha ubwo buryo, na cane cane amajambo aliel na alies.

Mu mategeko mu ki esperanto ALI ni itsitso bakoresha mu kubaka amajambo bongerako udusozo.

  • alia = sico kimwe, bidasa
  • alio = ikindi kintu
  • alie = ukundi, mu bundi buryo
  • alii = kuba udasa n'ibindi (ntikunda gukoreshwa)

Ikoreshwa z'izo sahwanya nshasha zozana ihinduka rinini mu rurimi. Ngubu uburorero bumwe bumwe :

Iambo alie risigura mu bisanzwe « mu bundi buryo, ukundi », ariko rirashobora kandi gusigura « mu kundi kuntu ». Sahwanya alie yoca icika rero « hanze ». Bigenze uko, iryungae ryikwije nka Ni devas alie agi (« Dutegerezwa gukora ukundi ») ica ifata iyindi nsiguro idasa n'iya mbere.

Mu ki esperanto, alia si sahwanya, ahubwo ni ingereka isigura « mu bundi bwoko » canke « bifise ibindi bibiranga ». Sahwanya nshasha alia yosigura rero « mu yundi murwi ». Iyo sahwanya zirimwo ALI zarabaho, ntibari kuvuga la alia ĉambro estas pli granda (« ikindi cumba kiragutse»), ariko bovuze la aliu ĉambro estas pli granda. Ni vyiza kandi kuvuga : ili amas unu la aliun (« Barakundanye [hagati yabo] ») mu kibaza ca ili amas unu la alian.

Turakunda kwubaka amajambo y'urunani nka de alia speco → alispeca (« mu bundi buryo »). Ariko abakoresha sahwaya ziriwo ALI bategerezwa kuvuga aliuspeca, kuko agasozo ka zi sahwanya katigera kavako. Gereranya na de tiu speco → tiuspeca (« vy'ico gitsina ») (ariko atatri tispeca).

Gushika ubu nta muntu numwe arashira urutonde rwose rw'ama sahwanya ya ALI aliel na alies, hakaca hibonekeza aliu. Abandi bakoresha igice c'iki Esperanto ca kera canke igice c'ahantu hatandukanye n'ururimi nyezina. Nk'akarorero mu gihe bavuze alie canke alia, ntushoboye kumenya ko utegerezwa gutahura hisunzwe amategeko y'ururimi canke ikoreshwa rishasha ritandukanye n'ururimi. Iciza abantu benshi baracakoresha ururimi ku buryo ku rutonde kandi vyumvikana.

Ntimukoreshe rero amasahwanya amaze kubaho, kandi yerekana ibindi bintu n'amatsitso asanzwe kandi hisunzwe amategeko ngenderwako y'iki Esperanto.

Ihinduka ryo kwirinda. Iki Esperanto mu ntwaro
aliu alia
alia alia, alispeca, alieca
alies de alia (persono), aliula
alie aliloke
alien aliloken
aliam alifoje, aliokaze
alial alikaŭze
aliel alimaniere, alie
aliom alikvante

Menya;: Barahisemwe inyubako yo kuvuga ukutariko nka aliio, aliiu, aliia, aliie, aliiel n'ibindi. (ugushirahamwe itsitso ALI n'amasahwanya arimwo I-. Ayo majambo arisunze amategeko, ariko ikibabaje ntibayisunga mw'ikoreshwa nyezina. Ntivyoroshe kwumva ubudasa buri hagati ya aliie na alie, hagati ya aliia na alia,n'ibindi. Kubona ayo majambo yisunze amategeko ntibihagije, ategerezwa no kuba akoreshwa kenshi mu gutumatumanato amakuru.

Subira ku ntango