Nominativ ( uten preposisjon, uten akkusativ endelse) bruker man for disse setningsrollene:
Subjekt
Subjekt er det, som gjør handlingen til predikatet. Subjektet er alltid i nominativ:
- La patro donis al mi dolĉan pomon. - Faren gav et søtt eple til meg.
- Ili promenadis. - De spaserte.
- La soldato pafis. - Soldaten skjøt.
- Subite granda hundo alsaltis el inter la arbetaĵoj. - Plutselig hoppet en stor hund fram mellom buskene.
- Ĉu vi aŭdis jam tiun historion? - Har du hørt den historien allerede ?
- La folioj faladis de la arboj. - Bladene falt av trærene.
- Tio surprizis min. - Det overrasket meg.
- Estis iam malgranda knabino. - Det var en gange en liten jente.
- Mankas al mi nenio. - Jeg mangler ingenting.
- Ŝi estas tre maljuna. - Hun er meget gammel.
Imperativ (vokativ )
Setningsrollen imperativ viser, til hva utsagnet har som mål. Imperativ er vanligvis navnet på den man snakker til, uttalt spesielt for å vekke dens oppmerksomhet. Imperativ er normalt adskilt fra resten av setningen med komma eller flere komma. Imperativ er alltid i nominativ:
- Elizabeto, ĉu vi scias, kie la hundo estas? - Elisabet, vet du, hvor hunden er ?
- Mi konstatis, kara Petro, ke vi ne estis en la lernejo hodiaŭ. - Jeg konstaterte, kjære Peter, at du ikke var på skolen i dag.
- Mi deziras al vi bonan tagon, sinjoro! - Jeg ønsker god dag til deg herre !
- Estimata prezidanto, mi ŝatus fari jenan proponon. - Ærede president, jeg skulle ønske å komme med følgende forslag.
Nominativisk
Substantivisk setningsdel kan ha tillegg, som viser identiteten til saken, normalt med dets eget navn. Slik nominacio står alltid etter hovedordet sitt, og er i nominativ:
-
Tio estis en la monato Majo. - Det var i mars måned.
Måneden kalles "mai". Majo er navneapposisjon til ordet monato .
- Ni vizitis la urbon Seulo. - Vi besøkte byen Seoul.
- La ĉefurbo de Britio estas Londono, sed ankaŭ en Kanado kaj Usono oni havas urbojn Londono. - Hovedstaden i England er London, men også i Canada og USA har man byene London.
- Sinjoro Petro kaj lia edzino tre amas miajn infanojn. - Herr Peter og hans kone elsker mine barn høyt.
Man kan ofte sette inn kiu nomigxas foran en navneapposisjon (nominativisk ): monato, kiu nomiĝas Majo; urbon, kiu nomiĝas Seulo; urbojn, kiuj nomiĝas Londono
Bruk ikke preposisjon de foran navneapposisjon (nominativisk) : la urbo de Nov-Jorko, la ŝtato de Keralo, la Popola Respubliko de Ĉinujo. Det rette er bare: la urbo Nov-Jorko, la ŝtato Keralo, la Popola Respubliko Ĉinujo.
Sammenlign nominativisk med apozicio .
Predikativ
Predikativ er setningsdel, som beskriver subjektet eller objektet ved hjelp av predikativ . Predikativ er normalt nominativ.
Subjektspredikativ
Verbet esti er hovedverbet, som forbinder beskrivelsen til et substantiv. Andre beskrivende verb er f.eks. ( far ) igx , montrigxi Kaj nomigxi .
Et subjektspredikativ er oftest et adjektiv ( adjektivisk setningsdel ) eller adjektivisk småord:
-
Ŝi estis terure malbela. - Hun var fryktelig stygg.
Terure malbela er beskrivelse av sxi . Beskrivelsen er formidlet fra verbet estis .
-
La patro estas sana. - Faren er frisk.
Sana er beskrivelse av la patro .
- La dentoj de leono estas akraj. - Tennene til en løve er skarpe.
- Ili fariĝis trankvilaj. - De ble rolige.
- La juna vidvino fariĝis denove fianĉino. - Den unge enken ble på nytt forlovet.
-
Ŝi aspektis kolera. - Hun så sint ut.
Med aspekti bruker man likevel ofte adverbisk måte tillegg i stedet for adjektivisk predikatsord: En la novaj vestoj sxi aspektis tiel elegante og bele .
-
Ordinare li ne estas tia. - Vanligvis er han ikke slik.
Det adjektiviske småordet tia beskriver subjektet li med hjelp av estas .
Subjektspredikativ kan også være substantivisk setningsdel i nominativ:
-
Leono estas besto. - En løve er et dyr.
Besto er ( art ) beskrivelse av leono .
- Januaro estas la unua monato de la jaro. - Januar er den første måneden i året.
- Mi scias, kio mi estas. - Jeg vet, hva jeg er.
- Mia frato fariĝos doktoro. - Broren min skal bli doktor.
Subjektspredikativ kan også være substantivisk setningsdel med preposisjon. Slik beskrivelse viser egenskap. Man kan ofte omforme en slik beskrivlse til adjektiv
- Li estas hodiaŭ en kolera humoro. = Li estas hodiaŭ kolerhumora. - Han er i rasende humør i dag. = Han er rasende i dag.
- Ili estas de la sama speco. = Ili estas samspecaj. - De er av samme slag. = De er likartig.
Man bruker adverb som predikatsord i stedet for adjektiv, hvis det beskrevne subjektet er infinitivo eller subfrazo :
- Resti kun leono estas danĝere. - Å bli med en løve er farlig.
- Estas pli bone, ke ni tie ĉi manĝu kaj iru en la urbon vespere. - Det er best, at vi spiser her og går til byen om kvelden.
Man bruker adverb i stedet for adjektiv også når det ikke eksisterer subjekt. Da beskriver predikatsordet hele situasjonen:
-
Estis al mi tiel terure! - Det var helt forferdelig for meg !
Estis terure er generelt en beskrivelse av situasjonen.
- Ĉu hodiaŭ estas varme aŭ malvarme? - Er det varmt eller kalt i dag ?
Hvis subjektet er underforstått substantiv eller pronomen, kan man bruke adjektivisk form: {1|} Estu kuraĝa! = Vi estu kuraĝa!
Objektspredikatsord
Noen verb kan formidle beskrivelse av objektet sitt. Til tross for slike predikativer beskriver objekt, får de ikke N endelse:
-
Vi farbas la domon ruĝan. (= Vi farbas la ruĝan domon.) - Du maler det huset som er rødt. ( = Du maler det røde huset. )
Rugxan er her et tillegg til huset . = Du maler det huset, som allerede er rødt. Man sier ikke hvilken farge det nå får.
-
Vi farbas la domon ruĝa. = Vi farbas la domon tiel, ke ĝi fariĝas ruĝa. - Du maler huset rødt. = Du maler det huset slik, at det blir rødt.
Rugxa er predikativ til la domon , da objektspredikativ. Rødheten kommer fram grunnet handlingen farbi . Man sier ikke, hvilken farge huset hadde tidligere. ( Man kan også si: Vi farbas ruĝa la domon. Sed ne eblas: Vi farbas la ruĝa domon. )
Objektspredikativ kan være adjektiv eller adjektivisk småord:
- Ĉu vi farbos vian ruĝan domon verda? - Skal du male det røde huset ditt grønt ?
- Ne, ni preferas ĝin flava. = Ne, ni preferas, ke ĝi estu flava. - Nei, jeg foretrekker den gul. = Nei, jeg foretrekker, at den skal være gul.
- Ŝi trovis la Francajn vinojn tre bonaj. = Ŝi trovis, ke ili estas tre bonaj. - Hun fant de franske vinene meget gode. Hun fant, at de var meget gode.
- Neniam mi vidis lin tia. = Neniam mi vidis, ke li estas tia. - Jeg har aldri sett han slik. = Aldri har jeg sett, at han er slik.
- La ĝojo kaj surprizo faris lin muta! - Gleden og overraskelsen gjorde han stum !
Noen ganger er slikt her adjektiv beskrivelse av objektet svarer i betydning til kiam - setningen, og viser status, som ikke er avhengig av handlingen til predikatet. Da kan man jo bruke akusativ:
-
Ni lin trovis malvivan. = Ni lin trovis, kiam li estis malviva. - Vi fant han livløs. = Vi fant han, da han var livløs.
N i malvivan kan hjelpe for klargjøring, men man kan også utelate den. Uten N - endelse kan betydningen også være: Vi fant han, og fant, at han var livløs.
-
Mi ŝatas la matenmanĝajn ovojn malmolaj(n). = Mi ŝatas la matenmanĝajn ovojn, kiam ili estas malmolaj. Mi ŝatas, ke la matenmanĝaj ovoj estu malmolaj.
- Jeg liker frokosteggene bløte. = Jeg liker frokosteggene, når de er bløte. Jeg liker, at frokosteggene skal være bløte. Noen bruker N i disse her setningene. Andre foretrekker adjektiv uten N. Betydningsforskjellen er i praksis lik null.
Objektpredikatsord kan være substantivisk setningsdel i nominativ:
- Mi elektis lin prezidanto. = Mi elektis lin, ke li estu prezidanto. - Jeg valgte han til president. = Jeg valgte han, at han skal være president.
- Vin mi volas fari mia edzo! = Mi volas fari tiel, ke vi estos mia edzo. - Deg vil jeg gjøre til min mann ! = Jeg vil gjøre slik at du blir min mann.
- Ĉemizojn, kolumojn, manumojn kaj ceterajn similajn objektojn ni nomas tolaĵo. - Skjorter, krager
Hos noen verb kan man alternativt bruke som - uttrykk : Ili elektis ŝin kiel kasiston.
Noen ganger kan setningsdel med preposisjon være objektspredikatsord:
- Ŝi lin trovas laŭ sia gusto. = Ŝi trovas, ke li estas laŭ ŝia gusto. - Hun fant han var etter sin smak. = Hun fant, at han var etter hennes smak.
- Mi preferas ĝin sen sukero. - Jeg foretrekker den uten sukker.
Hvis objektet er infinitiv eller bisetning bruker man adverb som objektspredikatsord. Det skjer nesten bare i praksis med verbene opinii og trovi ( i spesial betydning " opinii [ ke io estas ia ] "):
-
Ili trovis saĝe forkuri. - De fant det klokt å løpe vekk.
( De mente, at å løpe vekk var klokt. )
-
Mi opinias taŭge, ke Petro faru la tutan laboron sola. - Jeg mener det er fornuftig, at Peter gjør alt arbeidet alene.
(Jeg mente at det at Peter gjør alt arbeidet alene, er fornuftig.)
Note: Etter noen grammatikere skal man bruke adjektiv i slike setningen, fordi de mener, at adverbformen kan bli misforstått som måtestillegg. De anbefaler da, at man sier f.eks. Ili trovis saĝa forkuri.
Kontrollmetode
Hvis man lurer på om det handler om tillegg eller objektspredikatsord, kan man erstatte objektet med pronomen ( lin , sxin, gxin , ilin o.a. ) Man får da lyst til å ta bort tillegget, fordi det er del av objektet. Predikatsordet vil man likevel beholde, fordi det er selvstendig setningsdel som er nødvendig for betydningen av setningen: Ĉu vi farbas la domon ruĝan? → Ĉu vi farbas ĝin? Rugxan er tillegg. Ĉu vi farbas la domon ruĝa? → Ĉu vi farbas ĝin ruĝa? Rugxa er objektspredikatsord.