„Je” stanowi przyimek bez ściśle zdefiniowanego znaczenia. W zamierzeniu, by używać „je” w każdym przypadku, gdy nie istnieje inny, właściwy przyimek. Tak też najczęściej używano przyimka„je” w wczesnych latach Esperanta. Obecnie „je” jest mniej popularne, a wskazuje głównie godziny i miary. Ogólnie unika się użycia „je” gdy tylko istnieje lepsza alternatywa.
Często używa się końcówki -N zamiast „je”, zwłaszcza wskazując miary i punkt w czasie.
Godziny i inne punkty w czasie
- Ni prenos la buson je dudek (minutoj) antaŭ la deka (horo). - Za dziesięć (minut) dziesiąta (godzina), złapiemy autobus.
- Tio okazis je Pasko. - To zdarzyło się w wielkanoc.
- Je la lasta fojo mi permesas al vi fari tion. - Ostatni raz pozwalam ci to zrobić.
Miary
- Vi certe estas je duono da kapo pli alta ol mi. = ...duonon da kapo pli alta ol mi. - Z pewnością jesteś o pół głowy wyższy ode mnie.
Zazwyczaj używa się końcówki -N wskazując miary.
Brak, obfitość i tęsknota
-
Ĝi estas libera je mankoj. - Jest wolny od wad (braków).
Lub ...de mankoj
- Abram estis tre riĉa je brutoj, arĝento, kaj oro. - Abra(ha)m był bardzo bogaty w bydło, srebro i złoto.
-
Glaso da vino estas glaso plena je vino. - Kielich wina jest kielichem wypełnionym winem.
Lub ...plena de vino
-
Mi sopiras je mia perdita feliĉo. - Tęsknię za mym utraconym szczęściem.
Lub ...mian perditan feliĉon / ...al mia perdita feliĉo.
Stan ciała lub duszy
- Ili suferas je astmo. - Oni cierpią na astmę.
- Ŝi gravediĝis je ĝemeloj. - Ona poczęła bliźnięta.
- Li malsaniĝis je profunda melankolio. - Zachorował na głęboką melancholię.
Część ciała w jakiś sposób dotknięta przez popchnięcie, złapanie, chorobę itp.
-
Li kaptis min je la brako. - Złapał mnie za ramię.
Je la brako wskazuje na ramię chwytanego. Można również powiedzieć ĉe la brako. By wskazać na rękę łapiącego (której użył do złapania ramienia innej osoby), używa się per: Li kaptis min je la maldekstra brako per sia dekstra mano. (Złapał mnie za lewe ramię, swoją prawą ręką.)
- Li estas malsana je la brusto. - Jest chory „w pierśi” (́pluca, serce itp.).
Różne, utarte zwroty
-
Ŝi kredas je Dio. - Ona wierzy w Boga.
Kredi je iu lub je io = "wierzyć w coś/kogoś, że coś faktycznie istnieje". Kredi ion, al io, pri io = "wierzyć czemuś, że to coś jest prawdziwe". Kredi al iu = "wierzyć komuś, wierzyć że to co ktoś mówi jest prawdą".
- Je mia miro la afero sukcesis. = La afero sukcesis, kio mirigis min. - Ku mojemu zaskoczeniu sprawa zakończyła się powodzeniem. = Sprawa zakończyła się sukcesem, co mnie zaskoczyło.
-
Mi vetis kun ŝi je dek dolaroj. - Założyłem się z nią o 10 dolarów.
Zwycięzca zakładu wygra 10 dolarów. Można użyć również pri.