Je je predlog brez določenega pomena. Izvirni namen je bil, da bi uporabljali je v vseh abstraktnih primerih, za katere ne obstaja drug predlog. Zato so v začetnem obdobju uporabljali je zelo mnogo. Sedaj je je bolj poredek in prikazuje predvsem uro in mero. Na splošno se ogibajmo predlogu je, če obstaja boljša možnost.
Pogosto lahko uporabimo končnico N namesto je, zlasti za mero in čas.
Ura in drugi določeni časi
- Ni prenos la buson je dudek (minutoj) antaŭ la deka (horo). - Šli bomo na avtobus ob dvajset (minut) pred deseto (uro).
- Tio okazis je Pasko. - Tisto se je zgodilo ob Veliki noči.
- Je la lasta fojo mi permesas al vi fari tion. - Zadnjič ti obljubim storiti tisto.
Mera
- Vi certe estas je duono da kapo pli alta ol mi. = ...duonon da kapo pli alta ol mi. - Ti si gotovo za pol glave višji od mene. = ... pol glave višji od mene.
Navadno uporabljamo končnico N za prikaz mere.
Pomanjkanje, obilica in hrepenenje
-
Ĝi estas libera je mankoj. - Ono je brez pomanjkljivosti.
Ali ...de mankoj.
- Abram estis tre riĉa je brutoj, arĝento, kaj oro. - Abram je bil zelo bogat z živino, srebrom in zlatom.
-
Glaso da vino estas glaso plena je vino. - Kozarec vina je kozarec poln vina.
Ali ...plena de vino.
-
Mi sopiras je mia perdita feliĉo. - Hrepenim po svoji izgubljeni sreči.
Ali ...mian perditan feliĉon / ...al mia perdita feliĉo..
Telesno ali duševno stanje
- Ili suferas je astmo. - Trpijo zaradi astme.
- Ŝi gravediĝis je ĝemeloj. - Zanosila je z dvojčkoma.
- Li malsaniĝis je profunda melankolio. - Zbolela je za globoko melanholijo.
Del telesa, prizadet na nek način s prijetjem, ujetjem, boleznijo ipd.
-
Li kaptis min je la brako. - Ujel me je za roko.
Je la brako prikazuje mojo roko. Lahko bi tudi rekli ĉe la brako. Da bi prikazali njegovo roko (katero uporabi zato, da me ujame), uporabimo per: Li kaptis min je la maldekstra brako per sia dekstra mano.
- Li estas malsana je la brusto. - Bolan je na prsih.
Različni stalni izrazi
-
Ŝi kredas je Dio. - Ona verjame v Boga.
Kredi je iu ali je io = "verjeti, da tisti ali tisto res obstaja". Kredi ion, al io, pri io = "verjeti, da je tisto res". Kredi al iu = "verjeti, da tisti govori resnico".
- Je mia miro la afero sukcesis. = La afero sukcesis, kio mirigis min. - Na moje začudenje je zadeva uspela. = Zadeva je uspela, kar me je začudilo.
-
Mi vetis kun ŝi je dek dolaroj. - Stavil sem z njo za deset dolarjev.
Tisti, ki bo zmagal, bo dobil teh deset dolarjev. Lahko uporabimo tudi pri.