Sadržaj
  2. 21 Apozicija

Apozicija je objašnjenje rečeničnog dijela, koje se stavlja iza tog rečeničnog dijela. Apozicija kazuje istu stvar drugim riječima. Ona na neki način opisuje prethodni dio rečenice, ali je ipak samostalni dio. U govoru se apozicija obično izdvaja kratkom pauzom prije i nakon nje. U pisanju se obično pišu zarezi.

Apozicija ima istu rečeničnu ulogu kao i rečenični dio ispred nje. Ako ta uloga zahtijeva akuzativni nastavak N, i apozicija treba imati isti nastavak:

  • Karlo, nia prezidanto, prezentis Petron, la novan sekretarion. - Karlo, naš predsjednik, predstavio je Petra, novog tajnika.

    I Karlo i nia prezidanto su subjekti, čak su ista osoba. I Petro i la nova sekretario su objekti, jer se radi o istoj osobi.

  • Tie mi renkontis Vilĉjon, mian edzon. - Tamo sam srela Vilĉja, svog muža.
  • La diablo lin prenu, la sentaŭgulon! - Neka ga vrag odnese, nesposobnjakovića!
  • La koko, trumpetisto de l' mateno, per sia laŭta, forta, hela voĉo el dormo vekas dion de la tago. - Pijetao, trubač jutra, svojim je glasnim, jakim, jasnim glasom probudio boga dana iz sna.

  • Li prelegis pri Hitlero, la fondinto de la naziismo. - Predavao je o Hitleru, osnivaču nacizma.

    Moglo bi se reći: ...pri Hitlero, pri la fondinto...

  • Ni esprimas nian koran dankon al sinjoro Schleyer, la unua kaj plej energia pioniro de la ideo de neŭtrala lingvo internacia. - Izražavamo svoju srdačnu zahvalnost gospodinu Schleyer, prvom i najenergičnijem pioniru ideje neutralnog međunarodnog jezika.

    Moglo bi se reći ...al sinjoro Schleyer, al la unua kaj plej energia pioniro...

Katkad se apozicija uvodi riječima nome, tio estas ili slično:

  • Mi renkontis mian malamikon, nome la mortiginton de mia patro. - Sreo sam svog neprijatelja, naime onoga tko je ubio mog oca.

  • Hodiaŭ mi ricevis duoblan pagon, tio estas cent dolarojn. - Danas sam dobio dvostruku plaću, to jest sto dolara.

    Skraćenica od: Tio estas: mi ricevis cent dolarojn. (To jest: dobio sam sto dolara.)

Nemojte brkati apozicije s nominacijama. Nominacija može sličiti na apoziciju, ali nominacija nikada ne treba nastavak N niti neki drugi indikator uloge. Usporedite ove rečenice:

  • Iuj asertis, ke ili vidis eĉ profesoron, Paŭlon Jenkins. - Neki su tvrdili da su vidjeli čak i profesora, Paula Jenkinsa.

    Iznenađenje je da su uopće vidjeli nekog profesora. Kasnije se dodaje da su vidjeli upravo Paula Jenkinsa. Paŭlon Jenkins je apozicija.

  • Iuj asertis, ke ili vidis eĉ profesoron Paŭlo Jenkins. - Neki su tvrdili da su vidjeli čak i profesora Paula Jenkinsa.

    Iznenađenje je da su vidjeli baš Paula Jenkinsa (koji je profesor). Paŭlo Jenkins je nominacija od profesoron. Profesoron Paŭlo Jenkins = tiun profesoron, kiu nomiĝas Paŭlo Jenkins (onog profesora koji se zove Paulo Jenkins).

Nemojte pobrkati apoziciju s rečeničnom ulogom vokativ, koji ne treba imati pokazatelja uloge: Sidigu vin, sinjoro! Vin i sinjoro su ista osoba, ali vin je objekt, a sinjoro vokativ.

Ĉiu(j), ambaŭ ili ĉio kao apozicija

Ĉiu(j), ambaŭ i ĉio mogu biti apozicije koje objašnjavaju imenicu ili osobnu zamjenicu. Ako imenica ili zamjenica ima nastavak N, tada i apozicija treba imati taj nastavak (osim ambaŭ, koji nikada ne može imati nastavak N). Ovakve apozicije ne nalaze se uvijek odmah iza rečeničnog dijela koji opisuju, već često negdje kasnije u rečenici:

  • Ni ĉiuj legas. = Ni legas. Ĉiuj (el ni) legas. - Mi svi čitamo.
  • Ili ĉiuj sidas silente kaj skribas. = Ili sidas. Ĉiuj (el ili) sidas. - Oni svi tiho sjede i pišu.
  • Ŝi vidis, kiel la cikonioj forflugis, ĉiu aparte. = La cikonioj forflugis. Ĉiu unuopa cikonio forflugis aparte. - Ona je vidjela da su rode odletile, svaka zasebno. = Rode su odletile. Svaka pojedina roda je odletila zasebno.
  • La kolonoj havis ĉiu la alton de dek ok ulnoj. Ĉiu unuopa kolono estis tiel alta. - Stupovi su imali visinu od 18 lakata svaki. Svaki pojedini stup bio je toliko visok.
  • Vin ĉiujn mi kore salutas. = Mi salutas vin. Mi salutas ĉiujn (el vi). - Sve vas srdačno pozdravljam.
  • Ili ambaŭ estis bonaj homoj. = Ili estis bonaj homoj. Ambaŭ (el ili) estis bonaj homoj. - Oboje su bili dobri ljudi.
  • Tio estas ĉio tre bona. = Tio estas tre bona. Ĉio (el tio) estas tre bona. - Ovo je sve vrlo dobro.

Spojeno pisanje

Poseban oblik apozicije su spojene riječi. Nekoliko (najčešće dvije) istovrsnih riječi napisanih spojeno izražavaju nešto posebno. Zasebne riječi spajanjem kao da postaju jedna riječ. Izgovaraju se zajedno, bez pauze, a obično se pišu zajedno, s crticom između. Ipak se ne radi o pravim složenicama. Gramatički se (obično) tretiraju kao zasebne riječi:

  • Pluraj ŝtatoj-membroj informis pri sia preteco ampleksigi la instruadon de Esperanto. = ...ŝtatoj, kiuj estas membroj [de UNESKO]... - Mnoge zemlje-članice obavijestile su o svojoj spremnosti da prošire podučavanje esperanta. = ... zemlje koje su članovi [UNESKO-a]...

    I ŝtatoj, i membroj imaju nastavak J, jer su to dvije odvojene riječi.

  • La Franca flago estas blua-blanka-ruĝa. - Francuska zastava je plavo-bijela-crvena.

    Moglo bi se reći i blua, blanka kaj ruĝa, ali zajedno zapisano pokazuje da se radi o jedinstvenoj definiranoj kombinaciji boja.

  • La fotoj ne estis koloraj, sed nigraj-blankaj. - Fotografije nisu bile u boji, nego crno-bijele.

    Moglo bi se reći i nigraj kaj blankaj, ali nigraj-blankaj naglašava kontrast prema koloraj. Radi se o određenoj vrsti fotografije.

  • Kio estos, tio estos, mi provos trafe-maltrafe. = ...mi provos, ĉu trafe, ĉu maltrafe, laŭ ŝanco. - Što bude, bit će; probat ću pa kako bude.
  • Vole-ne-vole li devis konsenti. = Ĉu vole, ĉu ne-vole, li devis konsenti. - Htio - ne htio, morao se složiti.

  • Pli-malpli unu horon poste Marta eniris en sian ĉambreton en la mansardo. = Proksimume unu horon poste... - Više-manje sat vremena kasnije Marta je ušla s svoju sobicu u mansardi. = Otprilike sat vremena kasnije...

    Katkad bi se moglo raći i pli aŭ malpli, ali to nema baš isto značenje kao proksimume.

Apozicije-komentari

Katkad se apozicijom ne kazuje ista stvar, već se dodaju neke informacije. Najčešće se radi o mjestu gdje se stvar nalazi ili odakle potječe. Takve apozicije-komentari nikada nemaju nastavak N. Takve apozicije mogu se promatrati kao skraćene zavisne rečenice:

  • Prelegis interalie profesoro Kiselman, Svedujo. = ...Kiselman, kiu venas el Svedujo. - Predavao je, među ostalima, profesor Kiselman iz Švedske.

    Može se reći i: ...Kiselman el Svedujo.

  • Ni vizitis Tokion, Japanujo. = ...Tokion, kiu troviĝas en Japanujo. - Posjetili smo Tokio, u Japanu.

    Ili: ...Tokion en Japanujo.

Natrag na vrh