Kata depan da menghubungkan ungkapan jumlah pada bagian kalimat kata benda, yang menunjukkan sesuatu "yang bersifat kata benda" (sesuatu yang tak terbatas dan tak tertentu):
| jumlah | Benda | |
|---|---|---|
| unu kilogramo | da | pano |
| litro | da | lakto |
| skatolo | da | rizo |
| amason | da | komencantoj |
| du milionoj | da | rubloj |
| iom | da | valizoj |
| tiom | da | feliĉo |
| multe | da | problemoj |
La kvanta esprimo montras, kiom estas. Ĝi estas substantiva frazparto, kvanta adverbo aŭ kvanta adverbeca vorteto.
La "substanceca" esprimo montras, el kio konsistas la kvanto:
- En la botelo estas litro da lakto. - Di dalam botol adalah seliter (dari) air.
- Ŝi aĉetis faskon da ligno. - Dia membeli seikat kayu.
- Tiu ĉi rivero havas ducent kilometrojn da longo. - Sungai ini memiliki dua ratus kilometer panjangnya.
- Mi neniam prenas kun mi multon da pakaĵo. - Aku tak pernah membawa bersamaku banyak barang-barang.
- En la urbo troviĝas multe da aŭtoj. - Di kota itu banyak ditemukan/terdapat banyak mobil.
- La riĉulo havas multe da mono. - Orang kaya itu memiliki banyak uang.
- Li havas pli da mono, ol li povas kalkuli. - Dia memiliki uang lebih, dari yang dapat dia hitung.
Bilangan — unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, naŭ, dek, cent, mil — tidak membutuhkan da. Kita menggunakannya sebagau epitet kata benda:
- Tie loĝas du Esperantistoj. - Disana tinggal dua esperantis.
- Mi havas cent pomojn. - Saya memiliki seratus apel.
- Tiu ĉi vilaĝo havas du mil loĝantojn. - Desa ini memiliki dua ribu penduduk.
Kata benda bilangan seperti miliono, miliardo, deko dan cento walupun begitu membutuhkan da:
- Tiu ĉi urbo havas milionon da loĝantoj. - Kota ini memiliki jutaan penduduk.
- En la kesto estas cento da pomoj. - Di dalam kotak ada ratusan apel.
Secara normal ungkapan da berdiri tepat setelah ungkapan jumlahnya, tapi dalam kasus tertentu ungkapan da berdiri sendiri. Kemudian secara normal ungkapan jumlah itu terdapat ditempat lain dalam kalimat (susunan kata yang tak umum). Namun terkadang kata jumlah adalah tersirat:
- Da ŝafoj kaj bovoj li havis multe. = Li havis multe da ŝafoj kaj bovoj. - Domba-domba dan sapi-sapi dia punya banyak.
- Da pulvo ni havas kiom vi volas. = Ni havas tiom da pulvo, kiom vi volas. - Kami memiliki mesiu sebanyak yang kau inginkan.
Jangan gunakan akhiran -N setelah da
Setelah preposisi da kita tak pernah menggunakan akhiran -N. Ungkapan kata benda da sendiri tak pernah menjadi objek. Ungkapan jumlah setelah da walaupun bisa menjadi objek: Li portas multon da valizoj.
Tapi pengungkapan jumlah sering adalah jumlah dengan kata keterangan atau jumlah dari partikel kata keterangan, yang tidak dapat menerima akhiran objek -N, hingga bila dia berperan sebagai objek:
-
La riĉulo havas multe da mono. = La riĉulo havas multon da mono. - Orang kaya itu memiliki banyak (dari) uang.
Sama sekali tidak: La riĉulo havas multe da monon.
-
Kiom da pano vi volas? = Kiel grandan kvanton da pano vi volas? - Berapa (banyak)dari roti yang kau inginkan?=Bagaimana besarnya jumlah dari roti kau inginkan?
Sama sekali tidak: Kiom da panon vi volas?
Kapan kita menggunakan da?
Bila sama sekali bukan mengenai, mezuro aŭ nombro, sed ekz. pri speco, oni ne uzu da, sed ordinare de:
-
Ni manĝis specon de fiŝo. - Kami telah makan sejenis ikan.
Kata speco tidak pernah bisa menyatakan jumlah, ukuran atau bilangan. Jadi jangan pernah menyatakan speco da....
-
Ĉe ni estas manko de akvo. - Kami kekurangan air.
Kata manko tidak pernah menyatakan jumlah, ukuran atau bilangan.
-
Pro perdo de kuraĝo ili ne venis. - Karena hilangnya kepercayaan diri mereka tidak datang.
Kata perdo(hilangnya) tak pernah mengungkapkan banyaknya, ukuran atau jumlah.
Jangan pernah da bila berkaitan dengan kata sifat, sekalipun menyatakan jumlah, ukuran atau angka:
-
Ni renkontis multajn homojn. (= Ni renkontis multe/multon da homoj.) - Aku telah betemu banyak orang.
Kata sifat jumlah, multa(j), kelka(j), pluraj dll., terhubung langsung dengan kata benda ukuran sebagai epitet tanpa da.
-
La botelo estas plena de/je akvo. - Botol itu penuh dengan air.
La adjektivo plena ĉiuokaze ne esprimas kvanton, sed staton. Ankaŭ la adverbo plene ne esprimas kvanton: Tie estas plene de/je homoj. Neniam diru plena da... aŭ plene da....
- Tie ni trovis ĉambron plenan de/je rubaĵoj. - Tie ni trovis ĉambron plenan de/je rubaĵoj.
Frazparto kun difinilo — la, tiu, ĉiu, poseda pronomo... — estas difinita, do limigita kaj individueca (ne-substanceca). Sekve ne uzu da antaŭ tia frazparto, sed anstataŭe de aŭ el:
- Ni manĝis iom de/el la pano. - Ni manĝis iom de/el la pano.
- Ili aĉetis kelkajn botelojn de/el tiuj vinoj. - Ili aĉetis kelkajn botelojn de/el tiuj vinoj.
Persona pronomo ordinare montras unu aŭ plurajn difinitajn individuojn. Tial ne uzu da antaŭ persona pronomo, sed anstataŭe de aŭ el:
- Ni manĝis iom de/el ĝi (= el la pano). - Ni manĝis iom de/el ĝi (= el la pano).
- Ili aĉetis kelkajn botelojn de/el ili (= de/el tiuj vinoj). - Ili aĉetis kelkajn botelojn de/el ili (= de/el tiuj vinoj).
Se la kvanto aŭ nombro jam estas montrata per numeralo aŭ adjektivo, oni ne uzu da, sed de aŭ el:
-
Ŝi pagis kotizon de cent eŭroj. - Dia telah membayar iuran seratus euro.
Kata kotizo tidak menyatakan jumlah. Tapi kita bisa mengatakan ŝi pagis cent eŭrojn da kotizo.
- Ni gustumis tre multe de unu vino. - Ni gustumis tre multe de unu vino.
- Ili manĝis ĉiom de/el tuta bovo. - Ili manĝis ĉiom de/el tuta bovo.
- Li trinkis iom de/el kelkaj bieroj. - Li trinkis iom de/el kelkaj bieroj.
Bila kata benda tunggal secara jelas sudah menyatakan jumlah tertentu, tidak kita gunakan da:
-
Unu tago estas tricent-sesdek-kvinono aŭ tricent-sesdek-sesono de jaro. - Unu tago estas tricent-sesdek-kvinono aŭ tricent-sesdek-sesono de jaro.
Jaro secara jelas menunjuk pada dirinya rentang waktu yang dibatasi.
- Ili fortranĉis duonon de centimetro. - Ili fortranĉis duonon de centimetro.
Iuj vortoj iafoje esprimas kvanton, alifoje ion alian. La intencita senco decidas, ĉu oni uzu da aŭ alian prepozicion:
-
Glaso de vino estas glaso, en kiu antaŭe sin trovis vino, aŭ kiun oni uzas por vino; glaso da vino estas glaso plena je vino. - Glaso de vino estas glaso, en kiu antaŭe sin trovis vino, aŭ kiun oni uzas por vino; glaso da vino estas glaso plena je vino.
Glaso kadang menunjuk pada satu benda, kadang jumlah.
-
Ili konstruis grandan reton da/de komputiloj. - Mereka telah membangun jaringan besar komputer.
Se la esprimo grandan reton montras, kiom da komputiloj estis, tiam oni diru da komputiloj. Sed se grandan reton montras, kiamaniere la komputiloj interrilatas (en la formo de granda reto), tiam oni diru de komputiloj.
Maka penggunaan da tergantung pada apa yang ingin disampaikan. Untuk membantu memutuskannya, kita bisa membayangkan suatu pertanyaan, pada siapa kalimat itu harus memberikan jawaban:
- Kiom da soldatoj estis? — Estis grupo da soldatoj! - Berapa banyak tentara? — Sekelompok tentara!
- Kia grupo ĝi estas? — Ĝi estas grupo de soldatoj! - Kelompok macam apakah itu? — Itu adalah kelompok tentara!
- Kiom da rozoj vi volas? — Mi volas bukedon da rozoj! - Berapa mawar-mawar yang kau inginkan? — Aku ingin buket/rangkain mawar-mawar!
- Kian bukedon vi volas? — Mi volas bukedon de rozoj! - Buket/rangkaian seperti apa yang kau inginkan? — Aku ingin buket/rangkaian mawar-mawar!
Necesas ofte atenti, ĉu la posta vorto estas pli grava (→ da), aŭ la antaŭa vorto (→ de). Grupo da soldatoj estas unuavice soldatoj (en grupa kvanto). Grupo de soldatoj estas unuavice grupo (kiu konsistas el soldatoj). Bukedo da rozoj estas rozoj (en bukeda kvanto). Bukedo de rozoj (aŭ bukedo el rozoj) estas bukedo (kiu konsistas el rozoj).
Penggunaan preposisi da telah sedikit berkembang dan mengalami perubahan dalam sejarah Esperanto. Untuk alasan itu pada teks lama kita bisa temukan penggunaan da, yang seharusnya menggunakan de atau el berdasarkan pada penjelasan sebelumnya.
"Da-isme"
Dalam bahasa Esperanto lisan telah berkembang cara penggunaan yang salah dari da, yang bisa kita sebut paham "da". Dalam penggunaanya da tidak memiliki ungkapan lanjutan, aturan mana yang bisa ditunjukkan. Da ĉesis esti prepozicio. Pada kasus ini da hanya menunjukkan, ungkapan sebelumnya adalah ungkapan jumlah:
- Mi havas multe da.
- Kiom da vi volas? Da disini tidak berhubungan dengan vi.
- Ili kunportis tiom da, ke ĉiu povis ricevi iom da.
Kulpas pri tio ĉi interalie multaj lernolibroj, kiuj instruas da kvazaŭ ĝi apartenus ĉefe al la antaŭa vorto. Sed da apartenas unuavice al tio, kio staras poste.
Beberapa menegaskan, bahwa itu bertemakan pada pengertian umum.
- Mi havas multe da mono. → Mi havas multe da. - Aku memiliki banyak uang.
- Kiom da viando vi volas? → Kiom da vi volas? - Berapa daging yang kamu inginkan?
Pada pengertian semacam ini kita walaupun secara normal menghilangkan pula preposisi: Li estas instruisto de lingvoj. → Li estas instruisto. Ne: Li estas instruisto de. Sebab itu, bila kita ingin menghilangkan kata setelah da, kemudian kita barangkali menghilangkan juga da.
Katakan dengan sederhana : Mi havas multe. Kiom vi volas? Ili kunportis tiom, ke ĉiu povis ricevi iom. Kata seperti multe, tiom dan iom pada dirinya sendiri bermaknakan jumlah. Kata-kata itu tidak membutuhkan da untuk bisa menyatakan arti jumlah. Hanya jika kita ingin menunjukkan, sesuatu itu berisikan jumlah, kita gunakanlah da, tapi kemudian tentu saja dengan bagian kalimat kata benda setelahnya.