წინდებულ de-ს მრავალი მნიშვნელობა გააჩნია. სწორდ ამ მრავალმნიშვნელობიანობის გამო ზოგჯერ შესაძლოა გაუგებრობებიც წარმოშვას. მაშინ საჭიროა სხვადასხვა განმარტებით გამოთქმათა დამატება ან სხვა წინდებულის არჩევა.
მოძრაობა გარკვეული მიმართულებით
წინდებულ de-ს ძირითადი მნიშვნელობაა ადგილი, საიდანაც იწყება მოძრაობა:
- Mi venas de la avo, kaj mi iras nun al la onklo. - ბაბუასგან მოვდივარ და ახლა ბიძასთან მივდივარ.
- La vento forblovis de mia kapo la ĉapon. - ქარმა თავიდან ქუდი გადამაძრო.
- Ilia vojaĝo de Delhio al Kalkato estis tre longedaŭra. - დელიდან კალკუტამდე მათი მოგზაურობა ძალიან ხანგრძლივი იყო.
- Rekta linio estas la plej mallonga vojo de unu punkto al alia. - პირდაპირი ხაზი ერთი პუნქტიდან მეორემდე ყველაზე მოკლე გზაა.
- For de tie ĉi! - წადი(თ) აქედან!
აზრის იოლად გასაგებად საჭიროებისამებრ შესაძლებელია for de-ს ან disde-ს ხმარება: La polico prenis la ŝtelitan monon for de la rabisto / disde la rabisto. თუკი ვიტყვით: ...la ŝtelitan monon de la rabisto, შესაძლოა იფიქრონ, რომ de-ს კუთვნილებითი მნიშვნელობით ვიყენებთ: „...la ŝtelitan monon, kiu apartenis al la rabisto.“
წარმოშობა, მიზეზი
De ასევე უჩვენებს წარმოშობას ან მიზეზშედეგობრიობას:
- De la patro mi ricevis libron, kaj de la frato mi ricevis plumon. - მამისგან წიგნი, ძმისგან კი კალამი მივიღე.
- La hebreoj estas Izraelidoj, ĉar ili devenas de Izraelo. - ებრაელები ისრაელიტები არიან, რადგან ისრაელიდან მოდიან.
- Francisko de Asizo = ის ფრანცისკი, ქალაქ ასიზიდან რომაა. = Francisko el Asizo - ფრანცისკ ასიზელი
-
Li paliĝis de timo kaj poste li ruĝiĝis de honto. = ...pro timo... pro honto. - ის შიშისგან გაფერმკრთალდა და შემდეგ სირცხვილისგან გაწითლდა. = ...შიშის გამო... სირცხვილის გამო.
თუმცა მიზეზშედეგობრიობის საჩვენებლად ჩვეულებრივ იხმარება pro და ზოგჯერ el.
- Ebria de feliĉo, mi alkroĉiĝis al lia kolo. - ბედნიერებით მთვარლი, მას კისერზე ჩამოვეკიდე.
განსხვავება, კონტრასტი
ხშირად de აღნიშნავს განსხვავებას, განცალკევებას, სიშორეს, დისტანციას:
- Mi povus diferencigi la saĝajn de la malsaĝaj! - ჭკვიანების უჭკუოთაგან გარჩევა შემიძლია!
- Kial Vi kaŝas vin de mi? - რატომ მემალები?
- Nun mi iom liberiĝis de la plej urĝaj el miaj kolektiĝintaj laboroj. - ახლა ოდნავ განვთავისუფლდი ყველაზე გადაუდებელი დაგროვილი საქმეებისაგან.
- Ĝi estas libera de malsanoj. - დაავადებათაგან თავისუფალია.
- Ili loĝas malproksime de ni. - ისინი ჩვენგან შორს ცხოვრობენ.
დრო
De ასევე აღნიშნავს მიმდინარე მოქმედების ან მდგომარეობის საწყის მომენტს:
- Li laboras de la sesa horo matene. - ის დილის ექვსი საათიდან მუშაობს.
- De nun mi ne plu manĝos viandon. - ამიერიდან ხორცს აღარ შევჭამ.
- Mi konas lin de longa tempo. - მას დიდი ხანია ვიცნობ.
დროის ნათლად საჩვენებლად შესაძლებელია გამოვიყენოთ ekde ან de post:
- ekde
- = ...-ის დასაწყისიდან
- de post
- = ...-ის დასასრულიდან
თუკი საუბარია დროზე, განსხვავება ekde-სა და de postს შორის თითქმის არ არსებობს, მაგრამ თუ საბარია ხანგრძლივობაზე, აზრობრივი მნიშვნელობა იზრდება: de post ŝia vivo = ekde ŝia morto.
კუთვნილება, მიკუთვნება
ხშირად de კუთვნილებას აღნიშნავს (= ფლობას, ქონა-ყოლას, სიახლოვეს, კავშირს, რისიმე ნაწილად ყოფნას, ნათესაობას...):
-
Jen kuŝas la ĉapelo de la patro. - აი, მამას ქუდი აქ დევს.
ქუდი მამას ეკუთვნის როგორც საკუთრება.
-
La dentoj de leono estas akraj. - ლომის კბილები ბასრია.
კბილები ლომს გააჩნია, როგორც სხეულის ნაწილები.
-
Sur la bordo de la maro staris amaso da homoj. - ზღვაზე, საზღვარზე უამრავი ხალხი იდგა.
საზღვარი ზღვას ეკუთვნის, რადგან იგი მასთან მდებარეობს.
-
Januaro estas la unua monato de la jaro. - იანვარი წელიწადის პირველი თვეა.
თვეები წელიწადის ნაწილებია.
-
La filo de la reĝo ŝin renkontis. - უფლისწული მას შეხვდა.
ვაჟი მეფეს ნათესავად ეკუთვნის.
-
Mi legos poemon de Zamenhof. - ზამენჰოფის ლექსს წავიკითხავ.
ლექსი ზამენჰოფს ეკუთვნის, რადგან ის მან დაწერა.
-
Glaso de vino estas glaso, en kiu antaŭe sin trovis vino, aŭ kiun oni uzas por vino. - ღვინის ჭიქა არის ჭიქა, სადაც ადრე ღვინო იყო ან რომელსაც ღვინისათვის იყენებენ.
ჭიქა ღვინისაა, რადგან იგი ღვინისთვის გამოიყენება.
-
Ŝi estas profesoro de matematiko. - ის მათემატიკის პროფესორია.
პროფესორი მათემატიკოსია, რადგან ესაა მისი სპეციალობა. შეიძლება ვიხმაროთ ასევე pri.
-
Tiu libro estas de Karlo. - ეს კარლის წიგნია.
ყველაზე ხშირად იხმარება aparteni + al: Tiu libro apartenas al Karlo.
-
Ĝi estas de mi. - ეს ჩემია.
ყველაზე ხშირად იხმარება: Ĝi estas mia. Ĝi apartenas al mi.
ქვემდებარე, მოქმედება, დამატება
De-გამოთქმა, რომელიც მოქმედი არსებითი სახელის დამატებას წარმოადგენს, ჩვეულებრივ უჩვენებს მოქმედების აზრობრივ ქვემდებარეს (სუბიექტს) ან აზრობრივ დამატებას (ობიექტს):
-
La kanto de la birdoj estas agrabla. - ჩიტების მღერა სასიამოვნოა.
ჩიტები მღერიან.
-
Li tuj faris, kion mi volis, kaj mi dankis lin por la tuja plenumo de mia deziro. - მან მაშინვე გააკეთა რაც მინდოდა და მეც მადლობა გადავუხადე სურვილის მაშინვე ასრულებისთვის.
მან სურვილი ამისრულა.
იმის შესამოწმებლად, რომ საუბარია თუ არა აზრობრივ ქვემდებარეზე, შესაძლოა ვიხმაროთfare de (მიერ): დღეს ნაშუადღევს მერის მიერ მიღება მოეწყობა. მერი ვიღაცას მიიღებს.
შენიშვნა: ზოგი fare de-ს far-ედ ამოკლებენ, მაგრამ ეს ფორმა არაოფიციალურია და გამოყენებაც არარეკომენდებული.
ვნებით მიმღეობასთან დაკავშირებით, de ყველაზე ხშირად სუბიექტს, მოქმედ პირს უჩვენებს.
-
Ŝi estas amata de ĉiuj. - ის ყველას უყვარს.
ყველას უყვარს ის.
-
Li estis murdita de nekonato. - ის უცნობმა მოკლა.
იგი უცნობმა მოკლა.
-
La montoj estis kovritaj de neĝo. - მთები თოვლით იყო დაფარული.
თოვლმა მთები დაფარა.
შეიძლება აგრეთვე fare de-ს გამოყენება: La infano estis forprenita fare de la patrino. მაგრამ ჩვეულებრივი de ზოგადად საკმარისია ვნებით მიმღეობასთან. თუკი ვნებით მიმღეობასთან განსხვავებულმნიშვნელობიანი de-გამოთქმის ხმარება სურთ, ხშირად საჭიროა ამის ნათლად ჩვენება disde-თი, for de-თი, ekde-თი და ა.შ.: La infano estis forprenita disde la patrino. Oni forprenis ĝin de la patrino. დედას მოაშორეს.
თვისება
ზოგჯერ de აღნიშნავს თვისებას, შემადგენლობას (შემცველობას) ან ზომას:
- Ŝi estas virino de meza aĝo. = Ŝi estas mezaĝa virino. - ის საშუალო ასაკის ქალია.
- Li havas harojn de nedifinita koloro. - მას განუსაზღვრელი ფერის თმები აქვს.
- Li estas de meza kresko. - ის საშუალო სიმაღლისაა.
- bukedo de rozoj = თაიგული, რომელიც ყვავილებისგანაა
- reto de komputiloj = ქსელი, რომელიც კომპიუტერებს მოიცავს
- La knabo havis aĝon de nur ses jaroj. - ბიჭს მხოლოდ ექვსი წლის ასაკი ჰქონდა.