Giới từ de có rất nhiều nghĩa. Vì vậy, đôi khi tính đa nghĩa đó có thể gây ra sự mơ hồ. Lúc đó ta có thể giải thích rõ hơn hoặc dùng giới từ khác.
Rời xa
Nghĩa cơ bản của giới từ de là nơi sự di chuyển được bắt đầu:
- Mi venas de la avo, kaj mi iras nun al la onklo. - Tôi đến từ nhà ông, và bây giờ đang đi đến nhà chú.
- La vento forblovis de mia kapo la ĉapon. - Cơn gió thổi chiếc mũ bay khỏi đầu tôi.
- Ilia vojaĝo de Delhio al Kalkato estis tre longedaŭra. - Chuyến đi của họ từ Delhi đến Calcutta rất dài.
- Rekta linio estas la plej mallonga vojo de unu punkto al alia. - Đường thẳng là đường ngắn nhất từ một điểm đến điểm khác.
- For de tie ĉi! - Đi khỏi đây!
Por klareco oni povas je bezono uzi for de aŭ disde: La polico prenis la ŝtelitan monon for de la rabisto / disde la rabisto. Se oni dirus: ...la ŝtelitan monon de la rabisto, oni povus eble pensi, ke temas pri apartena de: "...la ŝtelitan monon, kiu apartenis al la rabisto."
Nguồn gốc, nguyên nhân
De cũng có thể chỉ nguồn gốc hoặc nguyên nhân:
- De la patro mi ricevis libron, kaj de la frato mi ricevis plumon. - Tôi nhận quyển sách từ bố và cây bút từ anh trai.
- La hebreoj estas Izraelidoj, ĉar ili devenas de Izraelo. - La hebreoj estas Izraelidoj, ĉar ili devenas de Izraelo.
- Francisko de Asizo = tiu Francisko, kiu devenas de la urbo Asizo = Francisko el Asizo - Francisko de Asizo
-
Li paliĝis de timo kaj poste li ruĝiĝis de honto. = ...pro timo... pro honto. - Li paliĝis de timo kaj poste li ruĝiĝis de honto. = ...pro timo... pro honto.
Tuy nhiên với nguyên nhân ta thường dùng pro và đôi khi là el.
- Ebria de feliĉo, mi alkroĉiĝis al lia kolo. - Ebria de feliĉo, mi alkroĉiĝis al lia kolo.
Sự khác biệt v.v.
De thường chỉ sự khác biệt, sự tách rời, sự xa rời:
- Mi povus diferencigi la saĝajn de la malsaĝaj! - Tôi biết được ai khôn, ai ngu!
- Kial Vi kaŝas vin de mi? - Tại sao bạn lại tránh mặt tôi?
- Nun mi iom liberiĝis de la plej urĝaj el miaj kolektiĝintaj laboroj. - Nun mi iom liberiĝis de la plej urĝaj el miaj kolektiĝintaj laboroj.
- Ĝi estas libera de malsanoj. - Nó không có bệnh tật gì.
- Ili loĝas malproksime de ni. - Họ sống xa tôi.
Tempo
De ankaŭ povas montri la komencan momenton de daŭra ago aŭ stato:
- Li laboras de la sesa horo matene. - Li laboras de la sesa horo matene.
- De nun mi ne plu manĝos viandon. - De nun mi ne plu manĝos viandon.
- Mi konas lin de longa tempo. - Mi konas lin de longa tempo.
Por montri klare, ke temas pri tempo, oni povas uzi ekde aŭ de post:
- ekde
- = de la komenco de
- de post
- = de la fino de
Se temas pri tempopunkto, apenaŭ estas diferenco inter ekde kaj de post, sed se temas pri tempodaŭro, la diferenco estas pli granda: de post ŝia vivo = ekde ŝia morto.
Sở hữu
De thường chỉ sự sở hữu:
-
Jen kuŝas la ĉapelo de la patro. - Mũ của người cha nằm ở đó.
Chiếc mũ thuộc về người cha, nó là tài sản của người cha.
-
La dentoj de leono estas akraj. - Răng của sư tử sắc.
Những chiếc răng thuộc về sư tử vì chúng là bộ phận cơ thể.
-
Sur la bordo de la maro staris amaso da homoj. - Trên bờ biển có một đám đông người đang đứng.
Bờ thuộc về biển vì bờ ở cạnh biển.
-
Januaro estas la unua monato de la jaro. - Tháng một là tháng đầu tiên của năm.
Tháng là một phần của năm.
-
La filo de la reĝo ŝin renkontis. - Con trai của nhà vua đã gặp cô ấy.
Con trai thuộc về nhà vua vì là người thân của nhà vua.
-
Mi legos poemon de Zamenhof. - Tôi sẽ đọc một bài thơ của Zamenhof.
Bài thơ thuộc về Zamenhof vì ông ấy đã sáng tác ra nó.
-
Glaso de vino estas glaso, en kiu antaŭe sin trovis vino, aŭ kiun oni uzas por vino. - Ly rượu là ly có chứa rượu hoặc dùng để uống rượu.
Ly "thuộc về" rượu vì nó được dùng để chứa rượu.
-
Ŝi estas profesoro de matematiko. - Cô ấy là giáo sư toán học.
Giáo sư "thuộc về" toán học vì đó là chuyên ngành của cô ấy. Ta cũng có thể dùng pri.
-
Tiu libro estas de Karlo. - Quyển sách đó của Karlo.
Thông thường hơn ta dùng aparteni + al: Tiu libro apartenas al Karlo.
-
Ĝi estas de mi. - Nó là của tôi.
Thông thường hơn ta hay nói: Ĝi estas mia. Ĝi apartenas al mi.
Subjekto, aganto, objekto
De-esprimo, kiu estas suplemento de aga substantivo, normale montras la sencan subjekton (la aganton) aŭ la sencan objekton de la ago:
-
La kanto de la birdoj estas agrabla. - La kanto de la birdoj estas agrabla.
La birdoj kantas.
-
Li tuj faris, kion mi volis, kaj mi dankis lin por la tuja plenumo de mia deziro. - Li tuj faris, kion mi volis, kaj mi dankis lin por la tuja plenumo de mia deziro.
Li plenumis mian deziron.
Por certigi, ke temas pri senca subjekto, oni povas uzi fare de: Hodiaŭ posttagmeze okazos akcepto fare de la urbestro. La urbestro akceptos iun.
Noto: Iuj mallongigas fare de al far, sed tiu vorto estas neoficiala kaj neuzinda.
Rilate al pasiva participo, de plej ofte montras sencan subjekton, aganton:
-
Ŝi estas amata de ĉiuj. - Ŝi estas amata de ĉiuj.
Ĉiuj amas ŝin.
-
Li estis murdita de nekonato. - Li estis murdita de nekonato.
Nekonato lin murdis.
-
La montoj estis kovritaj de neĝo. - La montoj estis kovritaj de neĝo.
Neĝo kovris la montojn.
Oni ankaŭ povas uzi fare de: La infano estis forprenita fare de la patrino. Sed simpla de ordinare sufiĉas ĉe pasiva participo. Se oni volas uzi alisignifan de-esprimon ĉe pasiva participo, ofte necesas tion montri klare per disde, for de, ekde aŭ simile: La infano estis forprenita disde la patrino. Oni forprenis ĝin de la patrino.
Tính chất
De đôi khi chỉ tính chất, bộ phận hoặc số đo:
- Ŝi estas virino de meza aĝo. = Ŝi estas mezaĝa virino. - Cô ấy là người phụ nữ trung niên.
- Li havas harojn de nedifinita koloro. - Li havas harojn de nedifinita koloro.
- Li estas de meza kresko. - Li estas de meza kresko.
- bukedo de rozoj = bó bao gồm các bông hồng
- reto de komputiloj = mạng bao gồm các máy tính
- La knabo havis aĝon de nur ses jaroj. - Cậu bé mới bảy tuổi.